در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد جمعیت ایران در ۴۰ درصد مساحت قابل سکونت زندگی می‌کنند و این به معنای ایجاد «قطب‌ها و کلونی‌های جمعیتی» در کلان‌شهرها است. این خبر را صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات جمعیت، اعلام کرد و گفت: «بسیاری از آسیب‌هایی که امروز شاهد هستیم ناشی از عدم توزیع جغرافیایی صحیح جمعیت است.»
به گفته او، قطب‌های جمعیتی به کلان‌شهرهایی گفته می‌شود که تراکم جمعیت، آلودگی هوا و ترافیک در آن‌ها بسیار بالا است، زیرساخت‌ها مشکل دارند و تامین آب و برق به‌سختی امکان‌پذیر است.
دبیر مرکز مطالعات جمعیت، توزیع نامناسب جمعیت را محصول برنامه‌ریزی و مدیریت نامتوازن کشور خواند و افزود: «زمانی که بعضی امکانات و خدمات منحصرا در کلان‌شهرها متمرکز می‌شوند، بسیاری از افراد به سمت شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها روی می‌آورند و فرصت‌های شغلی، خدمات اجتماعی و ظرفیت‌های زیستی در این کلان‌شهرها باعث می‌شود تراکم آن بسیار بالا باشد.»
صالح قاسمی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا استان‌های تهران، البرز و گیلان را پرتراکم‌ترین مناطق ایران خواند و افزود: «اگر سیاست و راهبردی برای مدیریت جابجایی جمعیت در درون کشور نداشته باشیم، کلان‌شهرها بزرگ و بزرگ‌تر و حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرها بیشتر خواهد شد.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
روند مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک مرزی به کلان‌شهرها اگرچه از دهه‌های پیش آغاز شد، بعد از وقوع انقلاب اسلامی سرعت گرفت. مردمی که در نقاط مرزی از خدمات رفاهی، بهداشتی و آموزشی مناسب محروم بودند، با امید ارتقای کیفیت زندگی به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند، ولی ازآنجا که توان تامین هزینه‌های زندگی در کلان‌شهرها را نداشتند، در حاشیه شهرها ساکن شدند.
آمارهایی که نهادهای رسمی جمهوری اسلامی ایران ارائه کرده‌اند آشکار می‌کند که در حال حاضر بیش از ۲۰ میلیون نفر در حاشیه شهرها سکونت دارند. وضعیت تهران نیز نسبت به دیگر شهرهای بزرگ وخیم‌تر است؛ مهرماه ۱۴۰۰ مسعود شفیعی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، خبر داده بود که ۳۱ درصد مردم تهران در سکونتگاه‌های غیررسمی، حاشیه‌ای و بافت فرسوده زندگی می‌کنند. اگر عددی که این مقام مسئول اعلام کرد مبنا قرار بگیرد به معنای آن است که حدود ۴ میلیون نفر از جمعیت ۱۴ میلیونی تهران حاشیه‌نشین‌اند.
در سال‌های اخیر افزایش سرسام‌آور نرخ اجاره مسکن، کوچ اجباری ساکنان شهرها به مناطق حاشیه‌ای را نیز در پی داشته و همین عامل تراکم بیشتر مناطق حاشیه‌نشین شده است. طبق اعلام فعالان حوزه مسکن، در سه سال اخیر، بسیاری از ساکنان مناطق شرقی تهران به شهرهای جاجرود، رودهن، پردیس و بومهن کوچ کردند. مقصد ساکنان غربی تهران نیز شهرهای استان البرز بود. ساکنان جنوبی تهران نیز با عبور از شهرری و بهشت‌زهرا در مناطقی خارج از شهر تهران ساکن شدند.
مناطق حاشیه‌ای با تراکم جمعیتی بالا با فقر خدمات بهداشتی، آموزشی و رفاهی مواجه‌اند و حتی به آب آشامیدنی سالم نیز دسترسی ندارند. بی‌کاری، کیفیت پایین زندگی، آسیب‌های اجتماعی و فقر نیز ساکنان این مناطق را تهدید می‌کند.
