پیش از این گزارش‌های متعددی از نقش سپاه پاسداران و اصلی‌ترین متحدان حکومت جمهوری اسلامی ایران، ازجمله شبه‌نظامیان وابسته به آن، مانند حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن و همچنین رژیم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، در تولید، پخش و قاچاق مواد مخدر و محرک در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن، منتشر شده است. این تجارت فوق‌العاده سودآور که پیش‌تر بر مواد مخدری مانند تریاک، هروئین و حشیش متمرکز بود، بعدتر برخی مواد محرک مانند کراک، شیشه، کوکائین و قرص‌های آمفتامین را هم وارد حوزه فعالیت خود کرد و حالا چند سالی است که ماده‌ای به‌نام «کاپتاگون» به گل سرسبد این مواد در منطقه خاورمیانه تبدیل شده است.
به‌ویژه از سال گذشته به این‌سو، هفته‌ای نیست که گزارشی مربوط به توقیف محموله‌های قاچاق کاپتاگون در کشورهای مختلف خاورمیانه، ازجمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اردن، عراق، سوریه و لبنان، در رسانه‌ها منتشر نشود. قاچاق این قرص‌ها به شیوه‌های ابتکاری مختلف، ازجمله در محموله‌های صادراتی میوه و سبزیجات یا حتی صفحات فلزی مورد استفاده در ماشین‌‌آلات صنعتی انجام می‌شود.
مقام‌های ارتش اردن دوم خردادماه اعلام کردند یگان‌های طرفدار جمهوری اسلامی ایران در ارتش سوریه و شبه‌نظامیان وفادار به تهران، فعالیت‌هایشان را برای قاچاق معادل صدهامیلیون دلار مواد مخدر، شامل قرص‌های کاپتاگون، ازطریق آن کشور به بازارهای ثروتمند حوزه خلیج فارس، افزایش داده‌اند.
در تازه‌ترین گزارش منتشرشده درباره سوداگری کاپتاگون نیز برای نخستین‌بار محموله‌ای از این قرص‌ها که از مبدا ایران و با استفاده از یک هواپیمای سبک بی‌موتور قاچاق می‌شد، کشف شده است.
توقیف هواپیمای حامل قرص‌های کاپتاگون درحال قاچاق از ایران
نیروهای امنیتی عراق اعلام کردند که روز جمعه، ۱۴ خردادماه، یک فروند هواپیمای فوق‌سبک به‌پرواز درآمده «از خاک ایران» را که با یک‌میلیون قرص کاپتاگون در پرواز بود، وادار به نشستن کرده‌اند.
سازمان اطلاعات و تحقیقات فدرال عراق اعلام کرد ماموران امنیتی و نیروهای گارد مرزی، درپی سرنخ اطلاعاتی که درباره پرواز یک «گلایدر دست‌ساز» مشکوک در اختیارشان گذاشته شد، این هواپیما را که از ایران وارد حریم هوایی عراق شده بود، شناسایی و در منطقه‌ای نزدیک به مرز کویت در استان بصره، به‌سمتش آتش گشودند.
براساس بیانیه این سازمان، درپی شلیک به هواپیما، خلبان مجبور به فرود شد و خود به‌سمت مرز یک کشور همسایه گریخت.
مرکز رسانه‌ای امنیتی عراق روز جمعه با انتشار تصاویری از این هواپیمای دست‌ساز و محموله کاپتاگون ضبط‌شده در حساب توییتر خود نوشت که جست‌وجو برای بازداشت خلبان ادامه دارد.
تجوب سماء محافظة البصرة منطقة جريشان، تم على الفور تشكيل فريق عمل مشترك من مفارز وكالة الاستخبارات العاملة بمحافظة البصرة واللواء ١٤ حرس الحدود ، وتمشيط المنطقة وإطلاق النار مما اضطر قائد الطائرة إلى انزالها والهروب باتجاة الشريط الحدودي لإحدى دول الجوار ولايزال البحث جاري عنه ،
— خلية الإعلام الأمني (@SecMedCell) June 3, 2022
مقصد نهایی قرص‌های قاچاق‌شده از ایران به‌طور دقیق مشخص نشده است. در بیانیه سازمان اطلاعات و تحقیقات فدرال عراق آمده بود که در جست‌وجوی هواپیمای رهاشده در عراق، یک‌میلیون قرص کاپتاگون کشف شد که «قرار بود در عراق به‌فروش برسند»؛ اما یک افسر ارشد نیروهای امنیتی عراق به خبرگزاری فرانسه گفته است آن هواپیما «از ایران آمده بود» و با محموله این ماده بسیار اعتیادآور «به‌سوی کویت می‌رفت». برخی منابع خبری نیز مقصد این قرص‌های کاپتاگون را کشور امارات متحده عربی لعلام کرده‌اند.
کاپتاگون چیست؟
کاپتاگون (Captagon) یکی از چند نام تجاری برای یک ماده شیمیایی محرک سیستم عصبی مرکزی به‌نام «فنتیلین» و درواقع ترکیبی از دو ماده آمفتامین و تئوفیلین است.
نخستین‌بار در سال ۱۹۶۱ میلادی یک شرکت داروسازی آلمانی فنتیلین را به‌عنوان دارویی جایگزین برای آمفتامین و دیگر ترکیب‌های مرتبط با آن معرفی کرد که به‌مدت ۲۵ سال برای درمان برخی بیماری‌های اعصاب و روان مانند اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان، افسردگی، حمله خواب (نارکولپسی) و برخی آسیب‌های مغزی به‌کار گرفته می‌شد؛ اما با بررسی بیشتر عوارض جانبی و اعتیادآوری فنتیلین و همچنین ساخت داروهای جایگزین جدید، استفاده پزشکی از این دارو که با نام‌های تجاری کاپتاگون، بیوکاپتون و فیتون در بازار موجود بود، ممنوع و پس از آن به‌عنوان ماده‌ای غیرقانونی شناخته شد.
تاثیر اولیه مصرف کاپتاگون نوعی سرخوشی است و برخی ورزشکاران بدنساز از آن برای افزایش قدرت بدنی استفاده می‌کنند. این ماده همچنین نوعی هوشیاری به‌دنبال دارد و برخی جنگجویان گفته‌اند که به کاهش ترس آن‌ها در میدان نبرد کمک می‌کند؛ اما مانند بسیاری از مواد مخدر و محرک اعتیادآور است و استفاده درازمدت آن لطماتی جدی و گاه بازگشت‌ناپذیر به مغز انسان وارد می‌کند.
کاپتاگون به‌صورت قرص‌هایی نسبتا ارزان خریدوفروش می‌شود و به‌دلیل دسترسی و مصرف آسان‌تر و قیمت ارزان‌ترش نسبت‌به موادی چون کوکائین و… در سال‌های اخیر به ماده‌ای پرطرفدار تبدیل شده است.
گفته می‌شود قرص‌های کاپتاگون از محبوب‌ترین مواد محرکی است که جوانان خاورمیانه، ازجمله در کشورهای عربستان سعودی، کویت و اردن، به‌صورت تفریحی مصرف می‌کنند. این قرص‌ها در ایران هم مصرف می‌شود و به گفته دکتر شهرام حسام بختیاری، مدیر یک درمانگاه ترک اعتیاد در تهران، «مصرف کاپتاگون هم مانند سایر موارد روانگردان سالانه در ایران بیشتر شده است».
اندیشکده بریتانیایی «چتم هاوس» ششم خردادماه در گزارشی باعنوان «نبرد با کاپتاگون»، این ماده را «کوکائین فقرا» خوانده است که درحال حاضر سراسر خاورمیانه را به قبضه خود درآورده و از آغاز یک دوره خشونت‌های ناشی‌از عملیات‌های قاچاق مواد مخدر در این منطقه خبر می‌دهد که در بسیاری موارد تحت حمایت دولت‌ها انجام می‌شوند. براساس این گزارش گمان می‌رود درحال حاضر سالانه معادل پنج‌میلیارد دلار قرص کاپتاگون قاچاق و فروخته می‌شود.
ایندیپندنت فارسی نیز پیش‌تر در چند گزارش اختصاصی به نقش گروه حزب‌الله لبنان، شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی، و همچنین دولت بشار اسد در تولید و قاچاق کاپتاگون پرداخته بود.
