صبح شنبه ۷ خرداد ۱۴۰۱ (۲۸ مه ۲۰۲۲)، رسانه‌های حکومتی رژیم جمهوری اسلامی از بازدید سرلشکر محمد باقری، ریاست ستاد کل نیروهای مسلح، و سرلشکر عبدالرحیم موسوی، فرمانده کل ارتش، از یکی از پایگاه‌های زیرزمینی ارتش خبر دادند. رسانه‌های حکومتی ادعا کردند این پایگاه سری در عمق صد متری زمین ساخته شده است و باعث برتری قدرت پهپادی رژیم جمهوری اسلامی در کل منطقه شده است.
در جریان این بازدید، شماری از پهپادهای عملیاتی نیروی هوایی ارتش و شماری از ماکت‌ها و همچنین پیش‌نمونه‌های پهپادهای در دست توسعه و ساخت این نیرو در یکی از تونل‌های این پایگاه به نمایش گذاشته شده بود. از این میان، می‌توان به پهپادهای تهاجمی کمان ۱۲ و همه‌منظوره کرار اشاره کرد. با توجه به استفاده از تعداد زیادی از ماکت و پیش‌نمونه مانند کمان ۲۲، نبودِ تعداد کافی از پهپادها، چه در خدمت یگان پهپادی نیروی زمینی ارتش و چه در خدمت نیروی هوایی ارتش برای استقرار در این پایگاه، قابل مشاهده بود.
مهم‌ترین پیامی که فرماندهان ارتش با رونمایی از این پایگاه زیرزمینی تلاش کردند به نیروهای نظامی کشورهای منطقه و فرامنطقه ارسال کنند، قصد آن‌ها به اتخاذ تاکتیک پدافند غیرعامل برای ساخت پایگاه‌های جدید نیروهای چهارگانه در سراسر ایران است، پایگاه‌هایی در دل کوه که با زیرزمینی ساختن آن‌ها می‌توان از انهدام تاسیسات و تجهیزات با بمب‌های سنگرشکن جنگنده‌ها یا موشک‌های بالیستیک نقطه‌زن و حتی پهپادهای کوچک قابل‌حمل محافظت کرد.
تا پیش از این، فقط نیروهای سه‌گانه نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بودند که با ساختن بیش از ۱۴ پایگاه موشکی در دل کوه در سراسر ایران، تاکتیک پدافند غیرعامل را در ساخت آن‌ها لحاظ کردند. اما نیروهای چهارگانه ارتش به‌علت بودجه بسیار محدودشان، توانایی پرداخت هزینه‌های سنگین حفاری و ساخت چنین پایگاه‌هایی را نداشتند. به نظر می‌رسد پایگاه پهپادی تازه‌تاسیس در کرمانشاه نیز به‌علت نبود بودجه کافی با تاخیر در تکمیل مواجه شده باشد.
در سال‌های اخیر، تیم‌های عملیاتی و خرابکاری سرویس اطلاعاتی اسرائیل (موساد) با استفاده از پهپادهای کوچک دست‌پرتاب و کواد کوپتر مجهز به مقادیر کمی مواد منفجره، توانسته‌اند به برخی اماکن نظامی ایران به‌راحتی آسیب بزنند. در جدیدترین مورد، پایگاه پهپادی نیروی هوافضای سپاه در ماهیدشت کرمانشاه، که بخشی از آن مورد استفاده تیپ چهارم پهپادی نیروی زمینی ارتش بود، در ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ هدف حمله یک پهپاد کوچک قرار گرفت و در نتیجه این حمله، آشیانه اصلی آن در آتش سوخت.
چرا ارتش به ساخت پایگاه زیرزمینی برای نگهداری پهپادهایش روی آورد؟
همان‌طور که در مقدمه اشاره شد، حمله روز ۲۵ بهمن سال گذشته موساد به پایگاه پهپادی نیروی هوافضای سپاه پاسداران در ماهیدشت کرمانشاه به پهپادهای تهاجمی مهاجر‌ـ۶ نیروی زمینی ارتش، که کنار پهپادهای سپاه پاسداران در یک آشیانه نگهداری می‌شوند، آسیب زد، پهپادهایی که از آن‌ها برای پایش مرزهای غربی کشور استفاده می‌شد.
در حال حاضر، نیروی هوافضای سپاه پاسداران از ۲۹ سامانه پدافند موشکی ارتفاع پست از نوع تور ام-۱ و کمتر از ۱۲ سامانه پدافند موشکی اِف اِم-۸۰ ساخت چین استفاده می‌کند که وزارت دفاع و پشتیبا‌نی نیروهای مسلح آن‌ها را ارتقا داده است و «یا زهرا» و «حرز نهم» نام گرفته‌اند. عمده این سامانه‌ها در منطقه نطنز و فردو و در راستای حفاظت از تاسیسات هسته‌ای مستقرند. شماری دیگر نیز در اطراف شهر تهران برای مراقبت از ستاد فرماندهی سپاه پاسداران و برخی تاسیسات غیرزیرزمینی فرماندهی موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران استفاده می‌شوند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تعداد کم این نوع سامانه‌ها در ایران سبب شده است تا نیروی هوافضای سپاه پاسداران در راستای حفاظت از پایگاه‌های موشکی‌اش در برابر حملات هوایی در شرایط جنگی، آن‌ها را به‌صورت زیرزمینی و در دل کوه‌ها دایر کند، امری که انهدام آن‌ها را حتی با قدرتمندترین بمب‌های سنگرشکن ناممکن می‌کند.
در مقابل، نیروی پدافند هوایی ارتش در شرایط بسیار بدتری، در مقایسه با فرماندهی پهپادی نیروی هوافضای سپاه پاسداران، قرار دارد. این نیرو هم‌اکنون فاقد هرگونه سامانه پدافندی ارتفاع پست پیشرفته است و سامانه‌های پدافند موشکی ارتفاع پست این نیرو به نام «راپیِر»، که در دهه ۱۳۴۰ خریداری شده بود، نیز به‌علت نداشتن کارایی از رده خارج شده‌اند و در انبار نگهداری می‌شوند.
فقدان سامانه پدافند موشکی ارتفاع پست عملیاتی در خدمت ارتش از یک سو و ناتوانی سپاه پاسداران در استقرار سامانه‌های پدافندی ارتفاع پست خود در پایگاه‌های پهپادی ارتش در غرب کشور از سوی دیگر، سبب شده است تا امروز در مناطق کوهستانی زاگرس، تونل‌های زیرزمینی برای استقرار پهپادهای ارتش بنا شود تا از تکرار هرگونه خرابکاری مشابه آنچه در ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ رخ داد جلوگیری شود.
آیا پایگاه پهپادی زیرزمینی ارتش عملیاتی است؟
همان‌طور که در مقدمه اشاره شد، بسیاری از پهپادهایی که در تونل‌های نخستین پایگاه پهپادی زیرزمینی ارتش به نمایش گذاشته شدند غیرعملیاتی‌اند و به تولید انبوه نرسیده‌اند. حتی شماری از آن‌ها ماکت‌اند، ماکت‌هایی که در رژه روز ارتش در ۲۹ فروردین سال جاری در بهشت زهرای تهران به نمایش گذاشته شدند. از این میان، می‌توان به تنها ماکت تولیدشده از پهپاد سنگین کمان ۲۲ و سه پیش‌نمونه ابابیل ۵ اشاره کرد.
هم‌اکنون پرتعداد‌ترین پهپاد در خدمت نیروی هوایی و نیروی پدافند هوایی ارتش کیان ۱ و ۲ است، امری که سبب شد در میان پهپادهای به‌نمایش‌درآمده در پایگاه زیرزمینی ارتش تعداد زیادی از انواع انتحاری مشاهده شود، پهپادهایی چون آرش (کیان ۲) مجهز به موتورهای ۲۵ اسب بخاری دبلیو ای‌ئی-۷۴۲ (WAE-342) و پهپادهای امید که ظاهری شبیه به هاروپ اسرائیلی دارند.
برخلاف نیروی هوافضای سپاه پاسداران، نیروی هوایی ارتش از بودجه بسیار اندکی برخوردار است، بودجه‌ای که بر اساس فرمان علی خامنه‌ای، بخش زیادی از آن به برنامه‌های پهپادی این نیرو اختصاص یافته است. با وجود اختصاص بخش قابل‌توجهی از این بودجه، باز هم به‌کارگیری تعداد بسیار اندکی از پهپادهای شناسایی و رزمی را در نیروی هوایی ارتش شاهدیم.
در حالی که یگان‌های پهپادی نیروی زمینی ارتش از پهپاد شناسایی-رزمی مهاجر-۶ در ماموریت‌های مرزبانی از دو پایگاه اصلی خود در بیرجند و کرمانشاه استفاده می‌کنند، نیروی هوایی ارتش به استفاده از پهپاد کمان‌ـ۱۲، طراحی و ساخت جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی این نیرو، روی آورده است، پهپادی که به‌علت بودجه محدود، در هشت سال اخیر فقط پنج فروند از آن ساخته شده است.
نیروی هوایی و زمینی ارتش راه درازی برای تولید و به‌کارگیری پهپادهای شناسایی و رزمی به تعداد بالا، مشابه آنچه که در نیروی هوافضای سپاه و نیروی دریایی موجود است، در پیش دارند. این امر سبب خواهد شد تا در راستای مقرون‌به‌صرفه‌سازی ساخت این پایگاه زیرزمینی پهپادی، از آن برای نگهداری و انبار‌سازی سایر اقلام و تجهیزات ارزشمند نیروهای چهارگانه ارتش نیز استفاده شود، اقلامی چون موشک‌های کروز که البته نمونه ماکت یکی از آن‌ها به نام «حیدر» نیز هنگام بازدید روز شنبه فرمانده کل ارتش و ریاست ستاد نیروهای مسلح، در این پایگاه زیرزمینی مشاهده شد.
