محقق‌ها دریافته‌اند تنها یک جهش در ویروس زیکا می‌تواند به طور بالقوه، شیوعی جدیدی با پیامدهای گسترده به راه اندازد.

محققان موسسه ایمنی‌شناسی لایولا (La Jolla) کالیفرنیا هشدار دادند که جهان باید گوش‌به‌زنگ جهش‌های جدید این ویروس که پشه‌ها منتقل می‌کنند، باشد.

ابتلا به ویروس زیکا معمولا در بزرگسال‌ها خفیف است اما اگر مادرها در دوران بارداری به آن مبتلا شوند، می‌تواند به نقایص مادرزادی مانند میکروسفالی در نوزادان منجر شود.

سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۶، این بیماری را که در برزیل و قاره آمریکا شیوع یافته بود، به عنوان وضعیت اضطراری در بهداشت عمومی جهان اعلام کرد.

این وضعیت اضطراری در پایان آن سال لغو شد، اما بیش از سه هزار و ۷۰۰ کودک در اثر این بیماری، با نقص مادرزادی متولد شدند.

خوزه آنجل رگلا-ناوا، نویسنده ارشد این تحقیق، به «ساینس دیلی» (Science Daily) گفت:«این تک‌جهش برای افزایش سرایت‌پذیری ویروس زیکا کافی است. سرعت تکثیر بالا در بدن پشه یا انسان میزبان می‌تواند قدرت سرایت یا بیماری‌زایی ویروس را افزایش دهد و شیوعی جدید را سبب شود.»

اگر ویروس زیکا جهش پیدا کند و مسری‌تر شود، باید نگران چه باشیم؟

ویروس زیکا چیست؟

ویروس زیکا بیش از ۶۰ سال است که وجود دارد، اما تازه در سال ۲۰۱۶  بود که محققان و کارشناسان بهداشت را به شکلی جدی نگران کرد.

این بیماری در سراسر جهان پخش شد، اما بیشترین ضربه را به برزیل و قاره آمریکا وارد کرد.

زیکا یک بیماری مسری از پشه است و معمولا علایمی شبیه ویروس‌های دنگی و چیکونگونیا دارد که به وسیله همان جنس حشرات یعنی پشه تب زرد منتشر می‌شوند.

نام این بیماری را از جنگل زیکا در نزدیکی دریاچه ویکتوریا در اوگاندا گرفته‌اند؛ جایی که این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۴۷ در یک میمون در اسارت، مشاهده شد. از آن زمان در سراسر مناطق حاره‌ای آفریقا و اخیرا در آسیا، پلی‌نزی اقیانوس آرام و اکنون آمریکای جنوبی گسترش یافته است اما تا سال ۲۰۰۷، تنها ۱۴ مورد «پراکنده» انسانی شناسایی شد.

در آن هنگام، اولین مورد شیوع این بیماری در جزیره یپ اقیانوس آرام ثبت شد.

آن زمان، این ویروس خطرناک به شمار نمی‌آمد زیرا تنها علایم خفیفی از آن ثبت شده بود و آن را به نقص مادرزادی یا میکروسفالی ارتباط نداده بودند.

شیوع دیگر این ویروس در پلی‌نزی فرانسه در سال ۲۰۱۳ نیز نگرانی چندانی ایجاد نکرد، اما با آغاز شیوع بیماری در برزیل در سال ۲۰۱۵، هم‌زمان با شیوع آن در کیپ ورد، ارتباط ابتلا به این بیماری با آسیب مغزی جنین‌ که می‌تواند مشکلات مادام‌العمر شناختی و سلامتی به همراه داشته باشد، معلوم شد.

آیا جای نگرانی هست؟

شیوع گسترده این بیماری در برزیل که در ابتدا منطقه‌ای و نسبتا بی‌خطر قلمداد می‌شد، به دلیل ارتباط این بیماری با میکروسفالی به‌شدت در کانون توجه قرار گرفت؛ اختلالی مادرزادی که می‌تواند روی اندازه مغز و سر نوزادان متولدنشده اثر بگذارد و امید به زندگی را کاهش دهد.

زیکا در دوره شیوع جهانی دست‌کم در ۳۰ کشور در قاره آمریکا، جزایر اقیانوس آرام و کیپ‌ورد و همچنین استرالیا، ایرلند و چند کشور اروپایی پدیدار شد که در آن‌ها، گردشگران در خارج از کشور آلوده شده بودند.

تعداد موارد گزارش‌شده ابتلا به ویروس زیکا در سال ۲۰۱۷ رو به کاهش گذاشت و از سال ۲۰۱۸ تاکنون، هیچ گزارشی مبنی بر ابتلا از طریق پشه در ایالات متحده گزارش نشد. به گفته دکتر لایل پترسون، مدیر مرکز کنترل بیماری‌ها «سی‌دی‌سی» (CDC) بخش سرایت از طریق ناقل جاندار، اکنون انتقال زیکا در نیمکره غربی «بسیار بسیار کم» است.

البته او گوشزد کرد: «این به معنای آن نیست که ریشه‌کن شده باشد یا در آینده نباید نگران آن باشیم.»

هیچ درمان شناخته‌ شده یا واکسنی وجود ندارد

محقق اصلی این مطالعه جدید که در مجله «سل ریپورتز» (Cell Reports) منتشر شد، هشدار داد که محققان نوعی از زیکا را کشف کرده‌اند که «به مرحله‌ای از تکامل رسیده است که ایمنی متقابل محافظتی ناشی از ابتلای قبلی به تب دنگی دیگر در موش‌ها اثر نداشت.»

پروفسور سوجان شرستا می‌گوید: «متاسفانه اگر این نوع از ویروس شایع شود، ممکن است باز همان مشکلات در زندگی واقعی ما رخ دهد.»

دکتر کلیر تیلور، از انجمن میکروب‌شناسی کاربردی، به بی‌بی‌سی گفت: «با آنکه این یافته‌ها در تجربه‌های آزمایشگاهی به دست آمدند و بنابراین محدودیت‌هایی دارند، نشانگر قابلیت ظهور انواع نگران‌کننده در چرخه انتقال زیکای عادی‌اند و به ما گوشزد می‌کنند پایشگری برای دنبال کردن روند تکامل ویروس‌ها اهمیت دارد.»

آیا زیکا خطرناک است؟

این ویروس جز زنان باردار، برای هیچ‌کس خطرناک به شمار نمی‌آید.

اکثر مبتلایان علامتی ندارند؛ اما حدود یک‌پنجم از آنان ممکن است سه تا ۱۲ روز بعد از گزیدگی، به تب، بثورات پوستی، درد عضلات و مفاصل، قرمزی چشم و کوفتگی دچار شوند.

این بیماری معمولا دو روز تا یک هفته طول می‌کشد.

پشه زرد که ویروس زیکا را منتشر می‌کند، در بریتانیا وجود ندارد. تقریبا تمام موارد ابتلا در بریتانیا ناشی از سفر به کشورها یا مناطقی است ویروس زیکا مسری است.

نشانه‌های ابتلا چیست؟

اکثر مبتلایان علایم کمی دارند یا هیچ علامتی ندارند. اگر علایمی داشته باشیم، معمولا خفیف‌اند و حدود دو روز تا یک هفته طول می‌کشند.

شایع‌ترین علایم عبارتند از: تب، سردرد، سوزش و قرمزی چشم، مفاصل متورم و درد عضلانی و بثورات خارش‌دار در سراسر بدن.

زنان باردار چگونه در خطرند؟

بر اساس اعلام سازمان ملی خدمات سلامت بریتانیا (ان‌اچ‌اس)، در صورت ابتلای شما در دوران بارداری، ویروس زیکا می‌تواند به رشد کودک لطمه بزند و به بروز مشکلاتی در مغز کودک و میکروسفالی منجر شود.

البته امکان ابتلای بدون علامت به این ویروس وجود دارد. سازمان خدمات سلامت از هرکس که به‌تازگی از کشوری که در آن خطر ویروس زیکا وجود دارد، بازمی‌گردد، توصیه می‌کند تا سه ماه بعد از باردارشدن خودداری کند.

در صورت نگرانی از ابتلای جنین به این ویروس، باید با ماما یا پزشک خود صحبت کنید.

شواهد فزاینده‌ای مبنی بر ارتباط علت‌ومعلولی بین ابتلا به ویروس زیکا در دوران بارداری و تولد کودک مبتلا به اختلالی مادرزادی میکروسفالی وجود دارد. در این بیماری، مغز جنین در حال رشد به طور طبیعی رشد نمی‌کند و نوزاد با نقص عضو شدید به دنیا می‌آید.

ویروس زیکا چگونه درمان می‌شود؟

علائم زیکا را می‌توان با داروهای رایج مسکن و تب‌بر، استراحت و نوشیدن آب فراوان درمان کرد؛ اما در صورت وخامت علائم، باید به پزشک مراجعه کرد.

چگونه می‌توان از ابتلا به زیکا جلوگیری کرد؟

توصیه‌های کنونی پزشکی بهترین روش جلوگیری را دوری کردن از پشه‌ها و مکان‌های زادوولد آن‌ها از دریاچه‌های بزرگ، رودخانه‌ها و تالاب‌ها گرفته تا سطل‌های آب می‌داند.

به ساکنان مناطق دستخوش شیوع توصیه می‌شود لباس‌های سبک و دفع‌کننده حشره به تن کنند که بخش‌های هرچه بیشتری از بدن را بپوشاند، از توری و پشه‌بند استفاده کنند و درها و پنجره‌ها را بسته نگه دارند.