حدود ساعت ۱۹:۰۰ به وقت محلی روز گذشته، شنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۱، یک کارگاه تولید موشک‌های بالستیک سوخت جامد و یک مرکز تحقیقات و توسعه این‌گونه تسلیحات متعلق به صنایع مهمات‌سازی سوریه در شمال شهر مصیاف، هدف موشک‌های کروز و تسلیحات هواپرتاب جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل قرار گرفت. همچنین، به نظر می‌رسد یک ساختمان محل اقامت مهندسان و متخصصان جهاد خودکفایی فرماندهی موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران در مجاورت این تاسیسات نیز در نتیجه این حملات آسیب دیده باشد. 

این نخستین بار نیست که جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل این تاسیسات را هدف می‌گیرند. در پنج سال گذشته، این نیرو شش حمله هوایی علیه آن تاسیسات صورت داده است. آنچه عملیات روز گذشته نیروی هوایی اسرائیل، یا در واقع ششمین حمله هوایی به این تاسیسات را از بسیاری از حملات این نیرو در سوریه متمایز می‌کند، انجام آن در روشنایی روز، و آن هم در روز شنبه است.

از دیرباز، در روزهای شنبه یا «شبات» که تعطیلی مذهبی یهودیان است، نیروی هوایی اسرائیل از انجام ماموریت‌های رزمی خودداری می‌کند و کم‌ترین فعالیت را دارد. در شرایط غیرجنگی، عملیات‌های نیروی هوایی اسرائیل در روزهای شنبه انگشت‌شمار‌ند. این‌گونه حمله‌ها عمدتا موفقیت‌آمیز به پایان می‌رسند؛ امری که ناشی از آمادگی پایین نیروی پدافند هوایی سوریه در این روز است. به همین دلیل، بسیاری از حمله‌های نیروی هوایی اسرائیل در روزهای شنبه سبب غافلگیری پدافند سوریه شده است.

کارخانه‌های اسلحه‌سازی و تاسیسات تولید موشک‌ سوریه در منطقه مصیاف با چندین لایه از سامانه‌های پدافند موشکی زمین به هوای سوریه محافظت می‌شوند و این امر، انجام هرگونه حمله هوایی به این منطقه را برای نیروی هوایی اسرائیل بسیار خطرناک می‌کند؛ حتی خطرناک‌تر از حملات هوایی به دمشق. با توجه به حساسیت انجام چنین حمله‌هایی، خلبان‌ها و ناوبرهای شرکت کننده در آن، تمامی تاکتیک‌های عملیاتی و رزمی به‌کار گرفته شده در عملیات واقعی را در رزمایش‌های بیرونی و در مناطقی ناآشنا، اجرا و شبیه‌سازی می‌کنند.

رزمایش بین‌المللی ارابه‌ران-۲۰۲۲ که مرحله رزمی آن بین هشتم تا هجدهم فروردین سال جاری در یونان برگزار شد، خلبان‌ها و ناوبرهای جنگنده‌های ضربتی اف-۱۶آی سوفا اسکادران ۲۰۱ و ۲۵۳ نیروی هوایی اسرائیل  را برای انجام عملیات روز گذشته آماده کرد. در جریان این عملیات، بار دیگر ضربه‌ای سنگین به برنامه موشکی سوریه وارد شد و توانست مانع از موفقیت معاونت جهاد خودکفایی فرماندهی موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران در سوریه، برای توسعه و ساخت موشک‌های بالستیک نقطه‌زن به منظور بهره‌برداری نیروی موشکی سوریه شود. 

شش حمله هوایی به تاسیسات موشکی سوریه در مصیاف در پنج سال

همان طور که در مقدمه اشاره شد، نیروی هوایی اسرائیل در پنج سال گذشته شش بار به تاسیسات و کارخانه‌های موشکی سوریه و سپاه پاسداران در منطقه مصیاف حمله کرده است که آخرین آن روز گذشته صورت گرفت. پنج حمله پیشین به ترتیب در روزهای ۱۹ شهریور ۱۳۹۶، ۱۳ شهریور ۱۳۹۷، ۲۴ فروردین ۱۳۹۸، ۱۶ خرداد ۱۳۹۹ و چهار دی ۱۳۹۹ صورت گرفت. در این عملیات‌ها، تلاش شد تا به اهداف مختلفی حمله شود. 

در جریان نخستین حمله هوایی اسرائیل به تاسیسات موشک‌سازی مصیاف، مرکز ساخت و مونتاژ موشک‌های بالستیک در چهار کیلومتری شمال شرق مصیاف، هدف موشک‌های کروز دلیله قرار گرفت. در جریان این حمله، ۹ سوله، یعنی حدود ۵۰ درصد از تاسیسات این مرکز، با استفاده از حداقل ۱۰ موشک کروز منهدم شد. پس از آن، سپاه پاسداران تلاش کرد با استفاده از اصول پدافند غیرعامل، با ایجاد تونل درون کوه‌های اطراف مصیاف، تاسیسات مونتاژ و ساخت موشک خود را به داخل آن‌ها منتقل کند. متعاقبا، حمله دوم هوایی که در ۱۳ شهریور ۱۳۹۷ صورت گرفت، ورودی دو تونل زیرزمینی حفر شده از این نوع را در منطقه مصیاف هدف گرفت. 

در مهرماه سال ۱۳۹۷، نیروی پدافند هوایی ارتش عربی سوریه دوگردان سامانه پدافند موشکی برد بلند اس-۳۰۰پی اِم-۲ از نیروی هوافضای روسیه تحویل گرفت. این سامانه‌ها، به دنبال ساقط شدن اشتباهی و ناخواسته یک فروند هواپیمای شنود رادیویی و الکترونیکی ایلیوشین-۲۰اِم با یک سامانه پدافند موشکی اس-۲۰۰ سوریه، به این نیرو تحویل داده شدند.  سامانه‌های اس-۳۰۰پی اِم-۲ مربوطه، پس از تکمیل آموزش خدمه‌شان، در کوه‌های غرب مصیاف مستقر شدند و از اواخر سال ۱۳۹۷ عملیاتی شدند.

استقرار سامانه‌های پدافندی اس-۳۰۰ ارتش سوریه در این منطقه، تهدیدی جدی برای جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل محسوب می‌شدند که برای نابود کردن تاسیسات موشکی سوریه و سپاه قدس، به مصیاف حمله می‌کردند. وجود چنین تهدیدی، شرایطی را فراهم کرد تا این نیرو در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۹۸، برای نخستین بار از یک سلاح هواپرتاب بسیار دورایستاتر از موشک‌های کروز دلیله برای هدف‌گیری و حمله به اهدافش در منطقه مصیاف استفاده کند. 

متعاقبا، در فروردین ۱۳۹۸، نیروی هوایی اسرائیل برای  نخستین بار از راکت توپخانه‌ای هدایت دقیق و  هواپرتاب رمپِیج (Rampage) برای حمله به اهداف خود در منطقه مصیاف بهره گرفت. در جریان این حمله، مرکز ساخت و مونتاژ سامانه‌های کنترلی و هدایتی موشک‌های بالستیک، واقع در مجاورت پادگان محل اقامت نیروهای ایرانی دخیل در پروژه‌های موشکی سوریه، هدف نیروی هوایی اسرائیل قرار گرفت.

به دلایلی مانند کسب اطمینان از ناتوانی سامانه‌های پدافندی اس-۳۰۰پی ام-۲ سوریه برای هدف‌گیری جنگنده‌های اسرائیلی در ارتفاع پست و فواصل زیاد، نیروی هوایی اسرائیل بار دیگر استفاده از موشک‌های کروز دلیله را برای هدف‌گیری اهداف خود در منطقه مصیاف آغاز کرد. چهارمین و پنجمین حمله هوایی اسرائیل به منطقه مصیاف در تاریخ‌های ۱۶ خرداد و چهارم دی ۱۳۹۹، با استفاده از موشک‌های کروز دلیله صورت گرفت.

چگونه خلبان‌های شرکت کننده در حمله روز گذشته به منطقه مصیاف آماده شدند؟

اتخاذ تدابیر سخت و بالا نگهداشتن آمادگی رزمی خلبانان و ناوبرهای نیروی هوایی اسرائیل در سال‌های اخیر، سبب شده است تا تلفات این نیرو در جریان حملات هوایی‌اش به سوریه تقریبا به صفر نزدیک شود. آخرین بار در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۸، یک فروند جنگنده ضربتی اف-۱۶آی سوفای اسکادران ۲۰۱ نیروی هوایی اسرائیل به شماره ۸۶۸، در جریان یک حمله هوایی به پایگاه هوایی تی-۴ در سوریه مورد هدف چندین موشک زمین به هوای سوری قرار گرفت و در نهایت، به علت نقص فنی ناشی از برخورد یکی از موشک‌ها به آن، در داخل خاک اسرائیل سقوط کرد. پیش از سقوط، خلبان و ناوبر این هواپیما به خروج اضطراری اقدام کردند و با جراحات مختصر به بیمارستان منتقل شدند.

برای مواجه نشدن با تجربه‌ای مشابه با آنچه در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۶ رخ داد، نیروی هوایی اسرائیل همواره خلبانان و ناوبرهای جنگنده‌های ضربتی خود را پیش از انجام عملیات در خاک سوریه، در رزمایش‌هایی در مناطقی شبیه به محل اجرای عملیات، آماده می‌کند. روند آماده‌سازی خلبانان و ناوبرهای  اسکادران‌های ۲۰۱ و ۲۵۳ شکاری که در جریان عملیات روز گذشته در منطقه مصیاف شرکت کردند، در جریان رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۲ در یونان رخ داد.

در جریان رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۲ (اینیوخوس-۲۰۲۲) که مرحله رزمی آن در روزهای هشتم تا هجدهم  فروردین ماه سال جاری در یونان برگزار شد، ۱۰۵ فروند هواپیمای جنگنده از نیروهای هوایی و هوادریای کشورهای یونان (میزبان)، ایالات متحده آمریکا، اسرائیل، ایتالیا، و فرانسه شرکت داشتند. از این میان، سهم نیروی هوایی اسرائیل ۱۱ فروند جنگنده ضربتی اف-۱۶آی سوفا بود که شش فروند جمعی اسکادران ۲۰۱ شکاری، و پنج فروند جمعی اسکادران ۲۵۳ شکاری بودند. این جنگنده‌ها با پشتیبانی یک فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد ناچشون ایتان (Nachshon Eitan) در روزهای هشتم تا دوازدهم فروردین ۹۶، سورتی پرواز آموزشی و عملیاتی به انجام رساندند که شبیه‌سازی حمله به منطقه مصیاف در کوه‌های مرکز یونان، بخشی از آن بود.

با توجه به محافظت شدن تاسیسات نظامی موجود در منطقه مصیاف با چندین لایه دفاعی با استفاده از سامانه‌های پدافندی، آماده نگه داشتن ناوبرهای جنگنده‌های ضربتی سوفا برای تمرین مقابله با تهدید موشک‌های زمین به هوای سوری، امری ضروری بود که در جریان رزمایش صورت گرفت. نیروی هوایی یونان این امکان را با استفاده از سامانه‌های پدافند موشکی ارتفاع پست تور-اِم۱ و ارتفاع بلند اِس-۳۰۰پی اِم یو-۱ خود، برای شرکت کنندگان رزمایش «ارابه‌ران» (ازجمله نیروی هوایی اسرائیل) فراهم می‌کند.

از دیگر نکات مهم و تجارب ارزشمندی که خلبانان و ناوبرهای هواپیماهای جنگنده اسرائیلی در جریان شرکت در رزمایش‌های خارجی کسب می‌کنند، تجربه عملیات در محیط ناآشنا است. این خلبانان ممکن است عملیات‌های مشابه حمله هوایی به مصیاف را چندین بار در مناطقی چون «دریای مرده» در مرکز اسرائیل یا بلندی‌های جولان شبیه‌سازی کرده باشند، اما به علت آشنایی آن‌ها با این مناطق، سطح عملکرد و واکنش آنان در شرایط  مواجهه با حوادث نامنتظره در جریان عملیات واقعی، بالا نیست. به همین دلیل، شرکت در رزمایش‌هایی در مناطق ناآشنا در کشورهای یونان و قبرس، نقش بسزایی در آماده‌سازی آن‌ها برای انجام چنین عملیات‌هایی ایفا می‌کند.

حمله هوایی موفقیت‌آمیز روز گذشته نیروی هوایی اسرائیل به منطقه  مصیاف، بار دیگر به نیروی دفاعی اسرائیل کمک کرد تا برنامه موشکی سوریه را در سطح ثابت نگه دارد و مانع از پیشرفت آن شود. در صورت انجام نشدن حملات سالیانه نیروی هوایی اسرائیل به این تاسیسات، چنان پیشرفتی می‌تواند به تولید انبوه نوعی از موشک‌های بالستیک نقطه‌زن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه منتهی شود که به‌نوبه خود، می‌توانند امنیت ملی اسرائیل را به خطر اندازند.