زمانی‌که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، پس از هفته‌ها صف‌آرایی نظامی در امتداد مرز اوکراین، یک ماه پیش، در بامداد پنجم اسفندماه (۲۴ فوریه) فرمان حمله به اوکراین را صادر کرد، احتمالا تصور می‌کرد که نیروهای روس در مدت زمان کوتاهی شهر کی‌یف، پایتخت آن کشور، را به‌تصرف خود درخواهند آورد و جنگ به‌نفع آن‌ها به‌پایان خواهد رسید.

البته پوتین اصرار داشت و دارد که اقدام نیروهای روسیه در تهاجم به اوکراین، نه یک حمله، که یک «عملیات ویژه نظامی» با هدف «خلع سلاح» اوکراین و «نازی‌زدایی» از آن است.

اما حالا یک‌ماه گذشته و با مقاومت سرسختانه و فراتر از انتظار ارتش، مردم و دولت اوکراین به رهبری ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری آن کشور، روسیه نه‌تنها در عملیات تهاجمی خود به پیروزی نزدیک نشده، بلکه تحریم‌های بین‌المللی به اقتصاد آن کشور به‌شدت آسیب زده و نیروهایش با خسارات و تلفات گسترده، بخش زیادی از توان رزمی خود را از دست داده‌اند. 

خسارات و تلفات گسترده نیروهای روسیه

روسیه سه هفته است که آمار رسمی کشته‌شدگان خود را به‌روزرسانی نکرده و آخرین آمار نشان می‌دهد که تا دوم ماه مارس ۴۹۸ سرباز روس در عملیات کشته و ۱۵۰۰ نفر زخمی شده‌اند؛ اما ارزیابی می‌شود که آمار واقعی کشته‌شدگان از نیروهای نظامی روسیه، نزدیک به ۱۰هزار نفر باشد. وزارت دفاع اوکراین تعداد نظامیان کشته‌شده روسیه تا پنجم فروردین‌‌‌ماه را حدود ۱۶هزار و یک‌صد نفر تخمین زده است.

گفته می‌شود تعداد زیادی از فرماندهان عالی‌رتبه نظامی روسیه نیز در جریان این جنگ کشته شده‌اند. به گفته یکی از مشاوران زلنسکی، تا ابتدای هفته جاری، شش ژنرال و ده‌ها کلنل روس جان خود را در جنگ از دست داده‌اند. 

ارزیابی وزارت دفاع اوکراین از مجموع خسارت‌های واردشده بر نیروهای روسیه تا صبح روز جمعه، پنجم فروردین‌ماه، به ترتیب زیر است:

حمله هوایی، گلوله‌باران و محاصره شهرها

نیروهای روس حمله به اوکراین را از سه‌ جبهه روسیه در شرق، شبه‌جزیره کریمه در جنوب و بلاروس در شمال آن کشور آغاز کردند.

با آغاز جنگی که بزرگ‌ترین تهاجم یک کشور به کشور دیگر در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم به این‌سو محسوب می‌شود، نیروهای روسیه حمله‌های هوایی و گلوله‌باران شهرهای اوکراین را آغاز کردند، درگیری‌ در شهرهای بزرگ آغاز شد و شهرهایی چون ماریوپول، سومی و خرسون به محاصره درآمدند؛ شهرهای محاصره‌شده در روزهای اخیر با کمبود آب و غذا و نوعی بحران وخیم انسانی روبه‌رو شده‌اند.

تا پایان هفته نخست حمله، یک کاروان نظامی ۶۰کیلومتری از نیروهای روسیه تا ۲۵ کیلومتری کی‌یف پیشروی کرده بود، اما هم‌زمان با حملات نیروهای اوکراینی به آن‌ها، براساس گزارش‌ها، به‌علت کمبود سوخت و موادغذایی، حرکتشان کند و سپس متوقف شد. مدتی پس از آن، اوکراینی‌ها عملیات ضدحمله‌ای را برای عقب راندن نیروهای روسیه آغاز کردند.

وزارت دفاع بریتانیا روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد که با ضدحمله نیروهای اوکراینی و عقب‌نشینی نیروهای روس از حومه کی‌یف، اوکراینی‌ها تا ۳۵ کیلومتری شرق پایتخت، شهرها و مواضع دفاعی را بازپس گرفته‌اند.

به گفته تحلیلگران، به‌ویژه از زمانی‌که پیشروی نیروهای روسیه در اوکراین تا حد زیادی کند و متوقف شد، آن‌ها درعوض به بمباران و گلوله‌باران وحشیانه شهرهای سراسر اوکراین روی آوردند.

 روسیه در تمام مدت درگیری‌ها، مدعی شده که تنها اهداف نظامی را هدف قرار داده است، اما پس از آغاز حمله، به‌سرعت گزارش‌هایی مبنی‌بر گلوله باران شدید مناطق غیرنظامی منتشر شد.

در یکی از حملات مستقیم روسیه به غیرنظامیان، دو هفته پیش، بمباران یک زایشگاه و بیمارستان کودکان در بندر محاصره‌شده ماریوپول در جنوب اوکراین، دست‌کم سه‌ کشته برجای گذاشت که یکی از آن‌ها کودکی شش‌ساله بود. چند روز بعد از آن هم ساختمان تئاتری در ماریوپول را که بیش از یک‌هزار نفر، اغلب زنان و کودکان، در آن پناه گرفته بودند، بمباران کردند. 

بیش از ۱۰میلیون آواره اوکراینی

با تخریب بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ اوکراین زیر آتش گلوله‌باران نیروهای روسیه، تنها درطول چهار هفته، بیش از ۱۰میلیون‌نفر اوکراینی آواره شدند که به گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد، نزدیک به سه‌میلیون و ۷۰۰هزار نفر آن‌ها به کشورهای همسایه لهستان، رومانی، مولداوی، مجارستان، اسلواکی گریخته و درمواردی به‌اجبار به روسیه یا بلاروس رفته یا فرستاده شده‌اند. صندوق کودکان سازمان ملل متحد، یونیسف، هم از آواره‌شدن بیش از ۴.۳ میلیون کودک در جنگ اوکراین، در یک ماه گذشته خبر داده است. به این ترتیب، درحالی‌که جمعیت کودکان در اوکراین حدود ۷.۵میلیون نفر برآورد می‌شود، بیش از نیمی از آن‌ها در جنگ آواره شده‌اند که حدود ۱.۸میلیون نفرشان به‌عنوان پناهجو به کشورهای همسایه رفته‌اند. 

  

جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، روز جمعه قرار است در ادامه سفر اروپایی خود، برای دیدار با پناهجویان اوکراینی به یکی از شهرهای مرزی  در کشور لهستان برود که در هفته‌های گذشته، یکی از مسیرهای اصلی آوارگان اوکراینی در خروج از آن کشور بوده است.

کشته‌شدن بیش از یک‌هزار غیرنظامی در اوکراین

پس از چهار هفته جنگ، هزینه‌های انسانی برای هر دو طرف ویرانگر بوده است، اما ارائه تعداد دقیق تلفات نظامی و غیرنظامی بسیار دشوار است، زیرا روسیه و اوکراین گزارش‌های بسیار متفاوتی ارائه می‌دهند.

در طول این روزها، درحالی‌که حتی کریدورهای بشردوستانه مورد توافق برای تخلیه امن غیرنظامیان از مناطق جنگی  نیز هدف حمله قرار می‌گرفت، صدها غیرنظامی و حتی گاهی تمام اعضای یک خانواده درحال فرار از جنگ، هدف قرار گرفته و کشته یا زخمی شده‌اند. کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، اعلام کرد که از ابتدای حمله روسیه به اوکراین، تا  آغاز روز پنجشنبه، چهارم فروردین‌ماه (۲۴ مارس)، ۱۰۳۵ نفر (شامل ۷۸ کودک) کشته و ۱۶۵۰ نفر (شامل ۱۰۵ کودک) زخمی غیرنظامی ثبت شده‌اند، با این حال عقیده بر این است که آمار واقعی خیلی بیشتر باشد. 

هم‌زمان دفتر دادستانی کل اوکراین، گزارش داده است که در جنگ اوکراین، تا ساعت ۸ صبح (به‌ وقت محلی) روز پنجشنبه، ۱۲۸ کودک کشته و دست‌کم ۱۷۲ کودک دیگر زخمی شده‌اند.  

آخرین آمار تلفات نظامی اوکراین که زلنسکی در ۱۲ مارس اعلام کرد، حاکی‌از کشته‌شدن حدود ۱۳۰۰ نظامی اوکراینی در جنگ تا آن زمان بود. 

دست کم پنج خبرنگار نیز در حین گزارش درگیری در جنگ اوکراین کشته شده‌اند.

جنگ به کدام سو می‌رود؟

نگران‌کننده‌ترین موضوع در جنگ اوکراین، درحال حاضر به این بازمی‌گردد که مبادا پوتین پس از مقاومت غیرمنتظره اوکراین، برای پیشبرد تهاجم خود، به استفاده از سلاح‌های ممنوعه شیمیایی یا بیولوژیکی متوسل شود.

علاوه‌بر این، ایالات متحده هشدار داده که ممکن است در ادامه جنگ، روسیه درحال آماده شدن برای انجام حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی اوکراین باشد.

پس از نشست رهبران ناتو در بروکسل که روز پنجشنبه انجام شد، آن‌ها موافقت کرد که با توجه به تهاجم روسیه به اوکراین، با انتقال ۴۰هزار سرباز به جناح شرقی خود، نیروهای دفاعی‌ ناتورا در این مناطق دو برابر کند.

مذاکرات بی‌نتیجه برای صلح

روسیه پیش از آغاز حمله به اوکراین، خواسته‌های امنیتی دقیقی را مطرح کرده بود، ازجمله این‌که ناتو باید تمام فعالیت‌های نظامی خود را در شرق اروپا و اوکراین متوقف کند و هرگز اوکراین یا دیگر کشورهای شوروی سابق را به‌عنوان عضو خود نپذیرد. این خواسته‌ها همچنان در مذاکرات جاری برای آتش‌بس میان دو کشور نیز برجای خود باقی است.

چندین دور مذاکره میان مقام‌های اوکراین و روسیه و حتی دیدار مستقیم وزرای خارجه دو کشور در شهر آنتالیای ترکیه، تاکنون نتوانسته است جنگ را متوقف کند. اما از آنجایی که به نظر می‌رسد ارتش بسیار بزرگ‌تر روسیه قادر به اشغال کل اوکراین یا سرنگونی دولت زلنسکی نیست، رهبر اوکراین می‌گوید که جنگ به‌ناچار باید پشت میز مذاکره پایان یابد.

زلنسکی در روزهای گذشته چندین‌بار خواستار گفت‌وگو و مذاکره مستقیم با همتای روس خود، ولادیمیر پوتین، برای پایان دادن به جنگ شده، اما پاسخی از طرف مقابل دریافت نکرده است. 

ادامه کمک‌های نظامی به اوکراین و تحریم روسیه

رئیس جمهوری اوکراین روز پنجشنبه در پیام ویدئویی خود به نشست ناتو، با اشاره به بهره‌گرفتن روسیه از یک زرادخانه بزرگ نظامی و نیاز اوکراین به «کمک‌های نظامی نامحدود»، خواستار ارائه کمک‌های نظامی بیشتر کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به کشورش شد. او همچنین روسیه را به استفاده از بمب فسفری در نبرد متهم کرد.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در این نشست قول کمک نظامی به اوکراین، ازجمله تسلیحات بیشتر، را داد.

همچنین در نشست سران اتحادیه اروپا که آن‌هم شامگاه پنجشنبه در بروکسل که شامگاه برگزار شد، کشورهای اروپایی، روسیه را رسما به «جنایت جنگی» متهم کردند.

مسکو از آغاز حمله خود به اوکراین، در چندین مرحله با تحریم‌های گسترده بین‌المللی روبه‌رو شده است و روز پنجشنبه که با گذشت یک‌ ماه از این تهاجم مرگبار مصادف بود، بریتانیا و ایالات متحده هر دو تحریم‌های جدیدی را برای آن کشور وضع کردند.

اما سوال اصلی این است که رنج و آسیب مردم، هم‌زمان با این روند کمک نظامی به اوکراین و تشدید تحریم‌های روسیه تا کی می‌تواند ادامه داشته باشد؟ ضمن هشدار برخی تحلیلگران مبنی‌بر احتمال ادامه این جنگ تا مدت طولانی، به نظر می‌رسد که هنوز نشانه‌ای از نقطه پایانی برای این فاجعه در اروپای شرقی دیده نمی‌شود.