برای جوانان سوری که در جست‌وجوی راه‌حلی برای برون‌رفت از بحران‌های معیشتی، امنیتی و اقتصادی‌اند، نبرد روسیه در اوکراین مقصد جدیدی است. آن‌ها برای فرار از جهنمی که در آن زندگی‌ می‌کنند، برای رفتن به هر مقصد خطرناکی آمادگی دارند. از سوی دیگر، این نبرد برای جنگ‌سالاران دنبال کسب درآمد و ثروت از کشمکش‌ها و درگیری‌ها یک فرصت است؛ درست همان‌گونه که در گذشته مزدوران جنگی سوریه را به لیبی و قره‌باغ فرستادند. این در حالی است که جنگجویان مزدور سوریه در هر نبردی که تحت حمایت مسکو و آنکارا شرکت کرده‌اند، به پیروزی دست یافته‌اند.

در واقع، اربابان جنگ در دمشق و سایر مناطق تحت کنترل دولت بشار اسد از مدتی پیش فعالیت‌های خود برای جلب و جذب جوانان سوری را آغاز کرده‌اند و سعی دارند برای اعزام آن‌ها به جنگ اوکراین به توافق برسند و قراردادهایی میان دو جانب امضا کنند تا این جوانان در کنار ارتش روسیه علیه اوکراین وارد نبرد شوند.

فهرست «نامزدهای جدید» شامل بیش از ۲۳ هزار جوان سوری است که در گذشته، در چارچوب گروه شبه‌نظامی «انجمن البستان» که وابسته به رامی مخلوف، پسرعموی بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه بود، در کنار نیروهای دولتی جنگیدند. این گروه بعدا به عنوان بخشی از کارزار انحلال بازو‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی «امپراتوری مخلوف» و «نیروهای دفاع ملی» که ایران از سال ۲۰۱۲، در تاسیس آن‌ها از کمیته‌های مردمی نقش داشت، سلب قدرت شدند و با آغاز مداخله روسیه در پایان سال ۲۰۱۵ و کاهش میزان عملیات نظامی علیه مخالفان در دو سال اخیر، نقش این گروه‌های شبه‌نظامی به‌شدت کاهش یافت.

البته قابل ذکر است که از زمان آتش‌بس در استان ادلب سوریه که توافقنامه آن بین ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، امضا شد، دو سال می‌گذرد و خطوط تماس بین مناطق تحت کنترل دولت بشار اسد و مناطق گروه‌های مخالف تحت حمایت آنکارا تثبیت شده است. علاوه بر آنکه هماهنگی و تفاهم میان روسیه و آمریکا در سال ۲۰۱۷ در ایجاد ثبات و امنیت در نوار مرز بین دو کشور و مناطق دمشق و شرق فرات نقش مثبتی ایفا کرد.

سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، قبل از شروع حمله به اوکراین، هنگام ملاقات با بشار اسد در پایگاه روسی حمیمیم در غرب سوریه، از رئیس‌جمهوری سوریه خواست از هرگونه حمله بزرگ به ادلب خودداری کند، زیرا مسکو که درگیر بحران اوکراین خواهد بود، نمی‌خواهد که در این وضعیت خشم آنکارا را برانگیزد.

امروز با نزدیک شدن به یازدهمین سالگرد شروع اعتراض‌های مردمی در ۱۵ مارس ۲۰۱۱، حدود دو سال است در مناطقی که بین دولت بشار اسد و مخالفان تقسیم شده‌، هیچ تغییری روی نداده؛ جز اینکه ناامنی و بحران اقتصادی درد و رنج مردم سوریه را شدت بخشیده است. حدود ۹۰ درصد مردم سوریه فقیرند و ۱۲.۴ میلیون نفر یا ۶۰ درصد جمیعت در ناامنی غذایی به سر می‌برند. ارزش لیره سوریه پیوسته رو به کاهش است و از ۴۶ لیره در برابر یک دلار به سه هزار و ۵۰۰ لیره در برابر یک دلار رسیده است. در حال حاضر، قیمت مواد غذایی نسبت به زمان قبل از جنگ، ۳۳ برابر شده است و حدود ۱۴ میلیون نفر در داخل این کشور به کمک نیاز دارند؛ در حالی‌ که بیش از پنج میلیون نفر به آب شیرین دسترسی ندارند.

حمله روسیه به اوکراین بحران‌های سوریه را عمیق‌تر کرد؛ زیرا دو کشور متخاصم به عنوان منبع اصلی تامین مواد غذایی و معیشتی به‌ویژه نان و انرژی برای سوریه به شمار می‌روند. تلاش جنگ‌سالاران در دمشق و سایر مناطق تحت کنترل دولت با تشویق جوانان و توزیع پیش‌نویس‌ قراردادها به منظور جذب جوانان به پیوستن به جبهه‌های جنگ در اوکراین بر میزان رنج و مصیبت مردم سوریه افزوده است. در این قراردادها آمده است که در ازای هفت ماه کار در محافظت از تاسیسات اوکراین، مشروط به بازنگشتن به سوریه در طول این هفت ماه، به هر فرد هفت هزار دلار پرداخت می‌شود.

شرط دیگر این است که دولت سوریه در این قراردادها هیچ نقشی نداشته باشد و در صورت کشته شدن فرد محافظ در اوکراین، «بنیاد شهید» در سوریه به خانواده او هیچ کمکی نمی‌کند و از هیچ طرف دیگری امتیازی به خانواده او نخواهد رسید. با این حال، شاید برخی از جوانان سوری دست‌کم به منظور به تعویق انداختن خدمت سربازی اجباری که بسیاری را به ترک وطن و مهاجرت واداشته است، شروط دشوار این قراردادها را بپذیرند.

جوانان سوری که پس از تحمل تبعات جنگ‌های داخلی سوریه، قربانی جنگ‌های نیابتی دیگران در سرزمین خود شدند، حدود دو سال پیش از جنگ دست کشیدند. با این حال، ناگزیر شدند برای شرکت در جنگ به کشورهای دیگر بروند. روسیه و ترکیه هزاران نفر از جوانان سوریه را برای «محافظت از تاسیسات نفتی» به لیبی یا قره‌باغ بردند و اکنون قرار است این جوانان مایوس از زندگی به جنگ اوکراین اعزام شوند. تنها تفاوت این است که دوره کار در لیبی و قره‌باغ، شش ماه بود اما در اوکراین هفت ماه است. از سوی دیگر، با توجه به اینکه جنگ اوکراین شاید ماه‌ها یا حتی سال‌ها به درازا بکشد، پایگاه حمیمیم روسیه به عنوان چتر اصلی عملیات استخدام در سوریه فعالیت خواهد کرد.

البته تاثیر حمله روسیه به اوکراین برای ملت سوریه تنها در همین محدوده خلاصه نمی‌شود؛ زیرا دمشق رسما حمایت خود را از مسکو اعلام کرد و «استقلال جمهوری‌های شرق اوکراین» را به رسمیت شناخت. افزون بر آن، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سوریه همراه با کوبا، اریتره، کره‌ شمالی و روسیه به محکومیت روسیه که ۱۴۱ کشور آن را تایید کردند، رای مخالف داد. در واقع، از زمان آغاز حمله به اوکراین، تماس‌ها بین دمشق و تهران افزایش یافت تا در مقابله با «تحرکات آمریکا برای جذب جنگجویان از شرق فرات» هماهنگی صورت گیرد؛ به‌ویژه اینکه طبق برخی گزارش‌ها، قرار است سایر مزدوران جنگی سوریه برای جنگیدن علیه روسیه به اوکراین اعزام شوند. برای پیگیری این موضوع، سرلشکر علی مملوک، مدیر دفتر امنیت ملی سوریه، با همتای ایرانی‌ خود، علی شمخانی، و ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، دیدار کرد.

با این حال، هدف از این هماهنگی‌ها به احتمال زیاد تلاش تهران برای پرکردن خلاء ناشی از مشغولیت روسیه به جنگ اوکراین در سوریه باشد. مسکو قصد داشت با امضای توافقنامه نظامی با بلاروس، شماری از نیروهای آن کشور را برای «ماموریت‌های بشردوستانه» به سوریه اعزام کند. از سوی دیگر، تهران می‌کوشد با ارائه کمک‌های اقتصادی، نفتی و غذایی به سوریه، دمشق را برای همسویی با خود در صورت امضای توافق احیای برجام، سوق دهد و از فرصت مشغولیت مسکو به جنگ اوکراین بهره‌برداری کند و فعالیت‌هایی را که لازم می‌بیند، در سوریه انجام دهد.

البته در چند ماه گذشته، تحولات سوریه به سمتی پیش می‌رفت که بیشتر اهداف راهبردی روسیه را تحقق می‌بخشید؛ به‌ویژه اینکه بندر لاذقیه نیز در کنترل روسیه درآمد و نفوذ ایران در سوریه در حال کاهش بود؛ اما درگیر شدن روسیه در جنگ اوکراین ممکن است در آینده نزدیک، تغییراتی را در عرصه نفوذ روسیه و ایران در سوریه و توازن قدرت به نفع تهران به وجود آورد. با این حال، روسیه همچنان به نشان دادن چراغ سبز به اسرائیل برای هدف قراردادن مواضع راهبردی ایران در سوریه، به‌ویژه در جنوب آن کشور، ادامه می‌دهد.

برگرفته از روزنامه الشرق الاوسط