در ادامه سیاست‌های بهداشتی جدید جمهوری اسلامی ایران برای افزایش باروری و ازدیاد جمعیت، رسانه‌های ایران روز دوشنبه از صدور بخشنامه‌‌ای خبر دادند که بر اساس آن، ارائه داروهای جلوگیری از بارداری در داروخانه‌های سراسر ایران بدون تجویز پزشک ممنوع اعلام شده است.

بر اساس این بخشنامه که حمیدرضا اینانلو، مدیرکل امور داروی وزارت بهداشت، آن را امضا کرده، توزیع رایگان یا یارانه‌ای اقلام مرتبط با پیشگیری از بارداری و کار گذاشتن اقلام پیشگیری و تشویق به استفاده از آن‌ها در شبکه بهداشتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ممنوع است.

در این بخشنامه به ماده ۵۱ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت استناد شده است، قانونی که هنگام تصویب با مخالفت کارشناسان بهداشتی مواجه شد اما در نهایت به تایید شورای نگهبان رسید و حالا، هر روز ابعاد بیشتری از آن در بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های صادره نمایان می‌شود.

پزشکان متخصص پیش از این هم درباره افزایش تعداد مبتلایان به بیماری‌هایی مانند ایدز، بالا رفتن آمار بارداری‌های ناخواسته، تولد فرزندان با مشکلات ژنتیکی و نارسایی‌های مختلف و به خطر افتادن جان زنان در اثر چنین رویکردی، هشدار داده و از ممنوعیت و محدودیت توزیع لوازم مراقبت جنسی در مراکز بهداشت انتقاد کرده بودند. با این حال، بی‌توجهی به نظر کارشناسان و تداوم ممنوعیت‌های بیشتر در ارائه اقلام پیشگیری از بارداری، نگرانی‌ متخصصان بهداشتی در ایران را بیشتر کرده است و آنان درباره افزایش ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی هشدار می‌دهند.

دکتر شهریار ناطق، متخصص اورولوژی، در گفت‌وگو با خبرگزای رکنا در واکنش به بخشنامه جدید گفت: «با وجود اینکه بارها توصیه شده است هنگام برقراری روابط زناشویی از وسایل پیشگیری استفاده شود، حالا در صورت استفاده نکردن از این وسایل، بیماری‌هایی نظیر زگیل تناسلی، ایدز، هپاتیت و... شیوع پیدا می‌کند.»

دکتر ناطق پیش از این نیز از ابتلای ۳۰ تا ۵۰ درصد جمعیت فعال جنسی ایران به زگیل تناسلی خبر داده بود. به گفته او، «زگیل تناسلی عامل ایجاد ۹۰ درصد موارد سرطان دهانه رحم در زنان است، سرطانی که دومین سرطان رایج و نخستین سرطان کشنده در زنان محسوب می‌شود».

افزایش ابتلا به اچ‌پی‌وی در سایه ترس از تابوشکنی

ویروس پاپیلومای انسانی (اچ‌پی‌وی) یکی از عوامل اصلی ایجاد سرطان‌های دهانه رحم در زنان است و در مردان هم ممکن است سرطان ایجاد کند. مهم‌ترین راه ابتلا به این ویروس تماس جنسی است. البته انتقال ویروس از راه دهان نیز امکان‌پذیر است.

در حالی که در چند سال اخیر، برخی پزشکان از افزایش موارد ابتلا به اچ‌پی‌وی در ایران و بالا رفتن آمار مراجعه بیماران مبتلا به زگیل تناسلی، نسبت به گذشته، خبر می‌دهند، به دلیل تابوی صحبت درباره روابط جنسی و بیماری‌های مقاربتی در ایران، به مردم درباره چنین بیماری خطرناک و شایعی اطلاع‌رسانی گسترده نمی‌شود. درباره میزان ابتلا به این بیماری در ایران آمار رسمی هم منتشر نمی‌شود و فقط بعضی از مسئولان گاهی در خلال مصاحبه‌هایشان، به برخی آمار موجود اشاره می‌کنند. این در حالی است که به گفته کارشناسان، زگیل تناسلی به یکی از دلایل افسردگی، طلاق و مشکلات خانوادگی در ایران تبدیل شده است.

در سال ۱۳۹۷، دکتر مینو محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران، اعلام کرد که شیوع اچ‌پی‌وی در ایران فوق‌العاده افزایش یافته است. او در آن زمان با تاکید بر اینکه اطلاعات دقیقی در این‌باره وجود ندارد، گفت که یک مطالعه‌ درباره کارگران جنسی در یکی از مناطق تهران نشان داده است که ۳۱ درصد این زنان به اچ‌پی‌وی مبتلا بوده‌اند.

در بهمن ۱۳۹۸ نیز رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، نرخ ابتلا به زگیل تناسلی در ایران را حدود ۵ تا ۹ درصد اعلام کرد و گفت: «در حال آزمایش واکسن ایرانی اچ‌پی‌وی روی گروهی از زنانیم تا از موثر بودن آن اطمینان حاصل کنیم و بتوانیم این واکسن را با نمونه خارجی آن مقایسه کنیم.»

واکسنی که هست اما نیست!

اچ‌پی‌وی درمان قطعی ندارد اما تا حدود زیادی قابل پیشگیری است. در بسیاری از کشورها، سال‌ها است که واکسیناسیون سراسری با واکسن گارداسیل، که از ابتلا به زگیل تناسلی پیشگیری می‌کند، آغاز شده است و دختران از نوجوانی واکسینه می‌شوند. واکسن زگیل تناسلی از سال ١٣٩٠ در ایران در دسترس عموم قرار دارد اما نه تنها اجباری نیست بلکه تحت پوشش بیمه هم قرار ندارد.

در سال ۱۳۹۷، ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت، با اشاره به آمار سال ۱۳۹۴ اعلام کرد که ۹۲۷ مورد سرطان دهانه رحم گزارش شده است. او افزود: «پنج درصد مردم در طول عمر خود به زگیل تناسلی مبتلا می‌شوند و بروز آن بیشتر در زنان کمتر از ۲۴ سال و در مردان ۲۵ تا ۲۹ سال است.»

حریرچی با انتقاد از قیمت‌ بالای واکسن‌های وارداتی که تزریق آن در سه نوبت برای بسیاری از مردم امکان‌پذیر نیست، وعده داد واکسن اچی‌پی‌وی در داخل کشور تولید و گفت برنامه ملی واکسیناسیون انجام می‌شود. پس از آن، در پایان سال ۱۳۹۸، رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری، از تلاش وزارت بهداشت برای افزودن واکسن اچ‌پی‌وی به طرح واکسیناسیون ملی خبر داد و اظهار امیدواری کرد که واکسن اچ‌پی‌وی مانند هپاتیت‌بی در سنین ۹ و ۱۰ سالگی به همه کودکان تزریق شود.

با این حال، تاکنون نه‌ تنها برنامه ملی واکسیناسیون گارداسیل انجام نشده است، بلکه به دلیل مشکلات واردات دارو، واکسن‌ خارجی گارداسیل در ایران به‌سختی پیدا می‌شود. این در شرایطی است که تولید نوع داخلی اچ‌پی‌وی نیز با شیوع کووید-۱۹ و تلاش واکسن‌سازان برای ساخت واکسن ایرانی کرونا تا حدود زیادی کاهش پیدا کرده و حتی متوقف شده است.

در چنین شرایطی، با کاهش واکسیناسیون و همچنین در دسترس نبودن وسایل محافظتی هنگام برقراری تماس جنسی، خطر ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی از جمله زگیل تناسلی بیش از پیش مردم جامعه، به ویژه افراد کمتربرخوردار را که توانایی تهیه چنین وسایلی با قیمت‌های گزاف را ندارند، تهدید می‌کند.