بیم و امید بازار ایران به تحولات عربستان

احتمالا درگیری‌ها به صورت نیابتی ادامه پیدا کند

ATTA KENARE / AFP

تنش‌های بی‌پایان خاورمیانه

تنش‌ها در خاورمیانه به اوج خود رسیده است و به نظر می‌رسد این تنش‌ها به‌زودی خاموش نشود. تا زمانی که کشورها در این منطقه به فکر محاصره اقتصادی و اقدامات نظامی علیه یکدیگر هستند این رویا محقق نخواهد شد. در خبرها صحبت از ارزش‌گذاری دو هزار میلیارد دلاری آرامکو شده است. با این حساب عربستان به راحتی می‌تواند با عرضه اولیه ۵ تا ۱۰ درصدی آرامکو بزرگترین عرضه اولیه جهان را رقم بزند و چیزی بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار جذب سرمایه داشته باشد.

در حالی که عربستان به‌راحتی می‌تواند برای توسعه کشور خود سرمایه جذب کند، ایران تحت شدیدترین تحریم‌‎های اقتصادی قرار دارد، و حتی قراردادهای سرمایه‌گذاری آن همچون قرارداد با توتال و پژو نیز لغو می‌شود، از آن طرف یمن تحت شدیدترین محاصره اقتصادی و امنیتی قرار دارد و مسئولان کشورهای مختلف به جای صحبت پشت درهای بسته مدام بر علیه یکدیگر موضع می‌گیرند. در چنین حالتی صلح پایدار شکل نخواهد گرفت. حال باید دید توازن قوای نظامی در منطقه می‌تواند به سمتی رود که کشورها در آن نقطه راهکاری جز صلح نداشته باشند؟

بهت جهانی از حمله یمن

روز شنبه ۲۳ شهریور ماه خبر حمله پهپادی ارتش یمن به دو مرکز مهم نفتی عربستان یعنی پالایشگاه «بقیق» و میدان نفتی «حقل خریص» تیتر یک خبرگزاری‌های جهان شد. بقیق در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی ظهران قرار دارد. ظهران بزرگ‌ترین مجموعه پالایشگاهی دنیاست.

وزیر نفت عربستان با تائید حملات اعلام کرد تولید حدود پنج میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت به حالت توقف درآمده است، این رقم به ‌تنهایی از کل تولید نفت ایران بیشتر است. هرچند عبدالعزیز بن سلمان اعلام کرد بخشی از این کسری از محل ذخایر نفتی تامین خواهد شد. اما به نظر می‌رسد جهان کمبود نفت را جدی گرفته است. 

رشد ۱۵ درصدی قیمت نفت

هم‌زمان با بازگشایی بازارهای جهانی، قیمت نفت با نوسانات بسیار شدیدی همراه بود. قیمت نفت برنت در ابتدای شروع بازار با افزایش بیش از ۱۵ درصدی در حدود ۱۰ دلار افزایش پیدا کرد و به نزدیکی کانال ۷۰ دلار رسید، رشد اخیر قیمت نفت را می‌توان بزرگ‌ترین رشد قیمت در ۳۰ سال اخیر دانست، آخرین بار در سال ۱۹۹۰-۹۱ قیمت نفت تحت تاثیر بحران خلیج‌فارس و جنگ کویت ۱۹ درصد افزایش داشت. بعد از این افزایش شدید، قیمت‌ نفت برنت با یک نزول به حدود ۶۵ دلار رسید، اما به نظر می‌رسد ترس از کمبود نفت در آینده نزدیک انگیزه کافی برای رشد دوباره قیمت‌ها و رسیدن به کانال ۷۰ دلاری را ایجاد کرده است. لازم به ذکر است با وجود افزایش ۱۴ درصدی قیمت نفت برنت، همچنان بازده سالانه آن در حدود منفی ۱۲ درصد است.

رویای دور نفت ۱۰۰ دلاری؟

صحبت حول آینده بازار همواره پیچیده است اما به نظر می‌رسد بازار نفت با کاهش مقطعی در تولید نفت دچار یک شوک کوتاه‌ مدت شده است و این روند پایدار نخواهد ماند. به گزارش نشریه وال‌استریت، عربستان می‌تواند در حدود یک‌سوم از ظرفیت از دست رفته خود را به زودی به مدار تولید برگرداند. می‌توان در رفتار قیمت‌های آتی نفت نیز رفتار مشابهی را مشاهده کرد. قیمت‌های آتی نفت در سررسیدهای زمانی دورتر رشد کمتری را تجربه کردند که این را می‌توان نشان از پیش‌بینی تحلیلگران بازار مبنی بر عادی شدن وضعیت نفت دانست. لازم به ذکر است طبق بررسی‌ها بازگشت عربستان به ظرفیت کامل تولید نیازمند چندین ماه عملیات بازسازی است. به نظر می‌رسد قیمت‌ نفت با وضع کنونی رشد پایداری نخواهد داشت و بازار با مازاد عرضه زیادی رو به رو است، اما در صورتی که تنش‌ها افزایش پیدا کند و یا باز هم شاهد حملات انصارالله به میدان‌های نفتی عربستان باشیم، هرچند بعید ولی شاید رویای نفت ۱۰۰ دلاری در سال ۲۰۱۹ محقق شود.

بازار سرمایه در افق تحولات عربستان

تحولات رخ داده در کشور عربستان از دو وجه به بازار سرمایه ایران اثرگذار است. در نگاه اول عده‌ای از تحلیلگران معتقد هستند با حمله به میادین نفتی عربستان، قیمت نفت افزایش پیدا کرده و در نتیجه تحریم نفتی ایران با مشکلات بیشتری همراه می‌شود. از این رو این خبر می‌تواند موجب رشد بیش از پیش بازار شود. عده‌ای دیگر از تحلیلگران نیز نظری خلاف گروه اول دارند. آن‌ها معتقدند افزایش تنش‌ها در منطقه در نهایت یک بازی باخت‌باخت است و احتمال درگیری نظامی بین ایران و عربستان می‌تواند به زیان هر دو کشور تمام شود.

در ادامه این دو تحلیل را با دقت بیشتری بررسی می‌کنیم.

رکوردشکنی ارزش معاملات با سوخت تحولات عربستان

با وجود اینکه در چند سال گذشته سهم درآمدهای مالیاتی در بودجه فراتر از درآمدهای نفتی است، کماکان درآمد حاصل از نفت و مشتقات نفتی بخش مهمی از بودجه را شامل می‌شود. باوجود تحریم‌ها و عدم تحقق درآمدهای نفتی کشور، حذف ۷/۵ میلیون بشکه از بازار نفت حتی در کوتاه‌مدت می‌توان خبر خوبی برای ایران تلقی شود. با افزایش قیمت نفت و در نتیجه آن فروش آن به قیمت بالاتر، کاهش کسری بودجه دولت را می‌توان انتظار داشت.

نمادهای مختلف موجود در بازار سرمایه ایران در روز دوشنبه و تحت تاثیر افزایش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی، با افزایش شدید تقاضا همراه بودند و بسیاری از نمادهای بازار سرمایه با صف خرید کار خود را آغاز کردند. رفته رفته، عرضه‌ها در بازار افزایش پیدا کرد تا اینکه شاخص کمی نسبت به نقطه اوج خود عقب‌نشینی کرده و با رشد ۱۶/۱ درصدی به کار خود پایان داد. شاید بتوان یکی از دلایل افزایش عرضه‌ها را نزدیکی به انتهای ماه و تسویه حساب اعتباری‌ها دانست. لازم به ذکر است در روز دوشنبه ارزش معاملات بازار سرمایه ایران به ۳۷۰۰ میلیارد تومان رسید که رکوردی جدید در طول چند ماه گذشته بورس تهران است.

اثرگذاری خبر اخیر بر گروه‌های مختلف بازار سرمایه

همان‌طور که در بالا نیز به آن اشاره شد افزایش قیمت نفت می‌تواند زمینه‌ساز کاهش کسری بودجه دولت شود. با کاهش کسری بودجه دولت، می‌توان امید داشت بخشی از بودجه عمرانی کشور تخصیص پیدا کند و از این طریق شرکت‌های پیمانکار دولت و تولیدکنندگان سیمان وضعیت بهتری پیدا کنند.

از طرفی با توجه به وضعیت رو به بهبود دولت، شاید فشار استقراض دولت از بانک‌ها کاهش پیدا کند و بانک‌ها بتوانند بخشی از مطالبات خود را از دولت دریافت کنند. از این رو می‌توان امید داشت صنعت بانکداری کشور نیز وضعیت بهتری را تجربه کند.

در سمت دیگر اگر دولت مشابه گذشته به فروش ارزهای نفتی خود در بازار اقدام کند، این عمل می‌تواند مشکلات شدیدی پیش روی صادرکنندگان و بسیاری از صنایع بورسی کشور قرار دهد. در شرایطی که ایران نسبت به آینده فروش نفت خود اطمینان کافی ندارد هرگونه درآمد نفتی باید با آینده‌نگری هزینه شود.

بیم بازار از افزایش تنش‌ها

عده‌ای دیگر از تحلیلگران این تنش‌ها را در بلند مدت به زیان بازار سرمایه می‌بینند. می‌توان گفت روی دیگر این حملات، افزایش‌ تنش‌ها بین ایران و عربستان است. مسئولان آمریکایی، به نوعی ایران را عامل حمله به تاسیسات نفتی عربستان معرفی می‌کنند. ادعایی که تا این لحظه اسناد معتبری حول آن دیده نمی‌شود. در صورتی که ثابت شود ایران در این حملات دخیل بوده است، احتمال افزایش تنش‌ها بین ایران و ایجاد اجماع جهانی برای تحریم ایران وجود دارد و باید نگرانی‌های سرمایه‌گذاران پیرامون ورود سازمان ملل به بحث ایران و درگیری محدود نظامی را امکان پذیر دانست. با هرگونه تنش نظامی و یا تهدید واقعی می‌توان انتظار یک سقوط شدید برای بورس تهران را داشت.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

آینده بازارهای مالی بعد از حملات

همان‌طور که در قسمت بالا نیز گفته شد به نظر می‌رسد با وجود تمامی نگرانی‌ها نسبت به افزایش تنش میان ایران و آمریکا یا عربستان، احتمال درگیری نظامی مستقیم ناچیز باشد و احتمالا درگیری‌ها به صورت نیابتی ادامه پیدا کند. مقامات نظامی آمریکا نیز در سخنان خود تاکیدی بر حمله نظامی ندارند. ترامپ نیز به نوعی مسئولیت اقدام را بر دوش خود عربستان گذاشته است. مسئولان دولتی عربستان نیز تاکنون موضع‌گیری خاصی علیه ایران نداشتند. با وجود این اخبار نباید احتمال اندک حمله نظامی محدود به زیرساخت‌های ایران را نادیده گرفت. با توجه به وضعیت بورس تهران و رشد شدید قیمت‌ها حتی افزایش احتمال درگیری نظامی نیز می‌تواند عده زیادی از شهروندان را در موقعیت فروش قرار دهد و موجب ریزش شدید بازار سرمایه ایران شود. 

این وضعیت برای بازار ارز و طلا نیز برقرار است. در بازار ارز و سکه نیز مشابه بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران همچنان اعتقاد به عدم واکنش عربستان و آمریکا نسبت به اتفاقات اخیر دارند. از این رو با افزایش قیمت نفت و درآمدهای ارزی دولت، عرضه ارز و دلار در بازار ارز بیشتر و احتمالا ثبات بیشتری در بازار داشته باشیم.

بیشتر از اقتصاد