شماری از «شهروند-دانشوران»* و ستاره‌شناسان، سیاره جدیدی در اندازه مشتری کشف کرده‌اند.

این سیاره عظیم که تی او آی-۲۱۸۰ بی (TOI-2180 b) نام دارد، در فاصله ۳۷۹ سال نوری از زمین واقع شده است و گردش آن به دور ستاره‌اش ۲۶۱ روز طول می‌کشد (طولانی‌تر از بسیاری از سایر غول‌های گازی بیرون از منظومه شمسی ما) و دمای آن در حدود ۷۶ درجه سانتیگراد است. این سیاره از زمین گرم‌تر است، اما برای سیارات فراخورشیدی از این دست، به طرزی غیرعادی سرد است.

همچنین، به نظر می‌رسد که تی او آی-۲۱۸۰ بی، با داشتن جرمی معادل ۱۰۵ سیاره زمین درون خود، از سیاره مشتری چگال‌تر و متراکم‌تر است. این نشان می‌دهد که آن سیاره از عناصری همچون هیدروژن و هیلیوم تشکیل نشده است.

احتمال می‌رود که حلقه‌ها یا قمرهایی نیز به دور آن در گردش باشند؛ چیزی که تا کنون و با قطعیت، بیرون از منظومه شمسی ما پیدا نشده است.

این شهروندان دانشور که از داده‌های تلسکوپ ناسا برای کشف سایر سیارات بهره می‌جویند، با ستاره‌شناسان حرفه‌ای در قالب یک «کار تلفیقی بین‌المللی» همکاری کرده‌اند. در حالی که ستاره‌شناسان حرفه‌ای از الگوریتم‌هایی برای بررسی داده‌ها استفاده می‌کنند، شهروند-دانشمندان با استفاده از برنامه‌ای به نام «اِل سی تولز» (LcTools) داده‌ها را به صورت چشمی بررسی می‌کنند.

در نتیجه، تام جیکوبز، افسر سابق نیروی دریایی ایالات متحده، متوجه نکته‌ای شد که نشان می‌داد نور ستاره تی او آی-۲۱۸۰ طی یک دوره ۲۴ساعته به میزان کمتر از نیم‌درصد ضعیف می‌شود. اگرچه ممکن است زیاد به نظر نرسد، داده‌ها بیانگر آنند که یک سیاره در حال گردش، می‌تواند عامل آن تضعیف نور باشد.

دانشمندان با محاسبه میزان نور کاهش‌یافته حین گذر سیاره احتمالی، می‌توانند برآورد کنند که اندازه آن سیاره چقدر است و با تلفیق با سایر محاسبات و اندازه‌گیری‌ها، می‌توانند چگالی آن را تعیین کنند. اما چنان گذری تنها زمانی می‌تواند مشاهده شود که یک ستاره و سیاره‌اش با تلسکوپ‌هایی که در حال مشاهده آن‌ها هستند، در یک راستا قرار گیرند.

دایانا دراگمور، استادیار در دانشگاه نیومکزیکو، می‌گوید: «ما با این کشف جدید مرزهای کشف این قبیل سیارات را که می‌توانیم از مشاهدات ماهواره‌ نقشه‌برداری سیارات فراخورشیدی گذران یا تس (TESS) استخراج کنیم، گسترش دادیم.»  او می‌افزاید: «تِس مشخصا برای کشف چنین سیارات فراخورشیدی با مدار طولانی طراحی نشده بود، اما با این حال، تیم ما، با کمک شهروند-دانشمندان، این گنج کمیاب را از دل خاک بیرون کشید و آن را کشف کرد.»

کار سردستی شهروند-دانشمندان در برخی موارد از کار الگوریتم‌هایی که سیارات جدید را کشف می‌کنند، بهتر است. 

پل دلبا از دانشگاه ریورساید کالیفرنیا، می‌گوید: «نوشتن کُدی که میلیون‌ها انحراف نوری را با دقت بررسی کند و رخدادهای گذر منحصربه‌فردی را به طرز قابل اطمینانی تشخیص دهد، کار دشواری است.»

یک رخداد منفرد گذر، زمانی روی می‌دهد که یک سیاره در مسیر دید ما از مقابل ستاره عبور کند، در صورتی که  الگوریتم‌های رایانه‌ای برای جست‌وجوی سیارات، چند رخداد گذر از مقابل یک ستاره را تشخیص می‌دهند.

دکتر دالبا می‌گوید: «این یک زمینه تحقیقاتی است که بشر هنوز در حال کدنویسی آن است.»

مقاله‌ای که بر اساس این تحقیق تنظیم شده است، پنجشنبه گذشته در «استرونومیکال ژورنال» (Astronomical Journal) منتشر شده است.

* دانشوری شهروندی (Citizen science) به آن دسته از پژوهش‌های علمی گفته می‌شود که ازسوی دانشمندان غیرحرفه‌ای یا به‌اصطلاح آماتور انجام می گیرد.