وزارت تحصیلات عالی طالبان هیئتی را موظف کرده است که به اعضای این گروه، بر اساس فعالیت جهادی‌ آنان در ۲۰ سال گذشته و اسنادی که از مدارس غیررسمی دینی دارند، رتبه علمی بدهد. شیخ عبدالباقی حقانی، وزیر تحصیلات طالبان، در راس این هیئت است و شیخ نورالحق، معاون وزارت تحصیلات، شیخ نورالله، وزیر معارف، و مولوی نورالله، مدیرکل وزارت عدلیه طالبان، از اعضای این هیئت‌اند.

نخستین جلسه کاری‌ این هیئت روز سه‌شنبه برگزار شد و در آن، درباره نحوه ارزیابی و معادل‌‌سازی فعالیت‌های ۲۰ ساله جهادی و مدارک مدرسه‌های غیررسمی دینی با رتبه‌های علمی بحث شد. یه گفته شیخ عبدالباقی حقانی، وزیر تحصیلات عالی طالبان، فرماندهان و مبلغان طالبان به دلیل ۲۰ سال فعالیت در عرصه جهاد و تبلیغ دین، از تحصیلات رسمی محروم مانده‌اند و باید در ازای فعالیت‌های جهادی ۲۰ ساله‌ خود، رتبه‌ علمی دریافت کنند.

طرح ارائه رتبه‌ علمی به کسانی که در ۲۰ سال گذشته فعالیت جهادی داشته‌اند، در تاریخ ۲۶ اکتبر، در جلسه شورای وزیران به ریاست ملامحمد آخوند، نخست‌وزیر طالبان، تصویب شد.

به نظر می‌رسد وزارت تحصیلات طالبان با صدور اسناد تحصیلی برای فرماندهان جنگی و افرادی که دانشی به جز آموزه‎‌های دینی ندارند، راه را برای ورود این افراد به نهادهای علمی، آموزشی و بقیه ساختارهای دولت فراهم می‌کند. در این مرحله ممکن است عالی‌ترین رتبه علمی به کسانی داده شود که در تصرف روستاها و شهرها بیشترین سهم را داشته‌اند؛ چون بر اساس سخنان وزیر تحصیلات طالبان، یکی از معیارها در توزیع رتبه‌ علمی، «میزان فعالیت جهادی در ۲۰ سال گذشته» است.

روش طالبان برای توزیع رتبه‌های علمی به ملاها و فرماندهان میدان‌های جنگ نیت آنان از برخورد با نهادهای علمی و آموزشی را آشکار می‌کند. ملا امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان، در بیش از دو ماه اخیر و در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های متعدد در حضور دیپلمات‌های خارجی تاکید کرده است که طالبان در هیچ یک از ساختارهای دولت مداخله نکرده و چیزی را بر اساس میل خود تغییر نداده‌ است. متقی بارها گفته است که پس از فروپاشی دولت پیشین افغانستان، افراد جدید طالبان تنها در سمت‌های سیاسی منصوب شده‌اند و سایر ساختارها همچنان که بودند، باقی مانده‌اند؛ اما برخلاف این ادعاهای وزیر خارجه طالبان، آنچه در افغانستان جریان دارد و آنچه مسئولان جدید ادارات با ساختارهای آموزشی و بقیه نهادها انجام می‌دهند، تکان‌دهنده است.

وزارتخانه‌های تحصیلات عالی و آموزش‌وپرورش نهادهایی سیاسی نیستند اما بیشترین تمرکز طالبان برای اعمال قوانین سختگیرانه و تبعیض‌آمیز بر همین دو نهاد بوده است. شیخ عبدالباقی حقانی، وزیر تحصیلات طالبان، در نخستین روزهای آغاز به کار خود، رتبه‌های علمی و میزان تحصیلات افراد در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکترا را در برابر فعالیت جهادی افراد طالبان بی‌ارزش خواند؛ چون به باور او، «عزت و جایگاهی که یک طالب در سطح جهان دارد، هیچ مستر و دکتری ندارد.»

هرچند مدارک تحصیلی نهادهای آموزشی افغانستان در بیرون از این کشور ارزش و اعتبار چندانی نداشت و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های افغانستان بیرون از کشور خود با سرخوردگی و سرگردانی مواجه می‌شدند، در ۲۰ سال اخیر، در این زمینه تغییرات چشمگیری رخ داد و این وضعیت اندکی بهبود یافت. نهادهای آموزشی افغانستان در تعامل و همکاری با نهادهای آموزشی کشورهای مختلف، اعتبار اندکی کسب کردند اما اکنون در روند معادل‌سازی فعالیت جهادی با رتبه‌های علمی، همه در صفر ضرب خواهند شد.

اکنون که طالبان دفتری برای توزیع رتبه‌های علمی بین فرماندهان و ملاها بر اساس میزان فعالیت جهادی در ۲۰ سال گذشته ایجاد کرده‌، واضح است که همان اعتبار اندک نیز از بین می‌رود و دیگر هیچ کشور و نهادی چیزی به نام مدرک علمی و اسناد رسمی صادره از افغانستان را نمی‌پذیرد.

حرص طالبان برای تصاحب همه‌چیز و از میان برداشتن هر نشانه و دستاوردی که از تلاش‌های ۲۰ سال گذشته باقی مانده است، افغانستان را بار دیگر به انزوا خواهد کشاند. صدور رتبه‌های علمی و مدارک رسمی بر اساس فعالیت جهادی در هیچ جای جهان سابقه ندارد. اقدام طالبان برای معادل‌سازی «فعالیت‌های جهادی ۲۰ ساله» با مدارک علمی، آخرین میخ بر تابوت فعالیت‌های دانشگاهی در افغانستان است. در ۲۰ سال اخیر، صدها مرکز خصوصی آموزشی از جمله ده‌دها دانشگاه خصوصی در افغانستان ایجاد شدند و برای بهبود کیفیت آموزشی باهم رقابت کردند. برخی از این دانشگاه‌ها با دانشگاه‌های کشورهای منطقه بهترین تعامل و همکاری را داشتند و استادانی را از کشورهای مختلف از جمله هند، پاکستان، ایران و کشورهای آسیای میانه جذب کردند تا کیفیت آموزشی در این مراکز رشد کند.

با مسیری که طالبان برای آموزش‌وپرورش، تحصیلات عالی و مدارک علمی در افغانستان تعیین کرده‌ است، دیگری برای کسب دانش جایی وجود ندارد، چون طالبان در تلاش برای همسان‌سازی دانشگاه‌های افغانستان با مدارس دینی مانند «مدرسه حقانیه اکوره ختک»‌اند؛ جایی که مرکز تولید ایده‌های افراطی دینی و محل آموزش بسیاری از سران طالبان از جمله شیخ عبدالباقی حقانی، وزیر تحصیلات، و ملا نوری، وزیر آموزش و پرورش، این گروه بوده است.

اعضای طالبان تصور می‌کنند که سیستم آموزشی و محتوای درسی دانشگاه‌های افغانستان در ۲۰ سال گذشته، بر ایده‌های سکولاریستی (جدایی دین از سیاست) متکی بوده است و با همین دیدگاه، قصابی دستاوردهای ۲۰ سال گذشته در نهادهای آموزشی را آغاز کرده‌اند.