به دنبال اعلام اینکه برخی بیماران مبتلا به کوویدـ ۱۹ در بریتانیا پادتن لازم برای مقاومت در مقابل ویروس را نداشته‌اند، یک پژوهش جدید نظریه تزریق سومین دوز واکسن کرونا یا دوز یادآور آن را در پاییز امسال (۲۰۲۱) تایید کرده است. 

این پژوهش را «اکتاو» (مجموعه‌ای از مراکز پژوهشی در بریتانیا تحت نظارت دانشگاه گلاسگو که عملیات هماهنگ‌کننده آن برعهده بخش سرطان‌شناسی دانشگاه برمینگام است) انجام شده است. این پژوهش روی توانایی سیستم ایمنی ۶۰۰ بیمار در واکنش به واکسن کووید انجام شده که یا به دلیل ابتلا به سرطان یا درمان‌های دیگر تضعیف شده است.

آزمایش میزان پادتن خون این بیماران چهار هفته پس از دریافت دومین دوز واکسن نشان داد که ۶۰ درصد آن‌ها دارای پادتن بوده‌اند، ۴۰ درصد تنها میزان کمی پادتن تولید کرده بودند و ۱۱ درصد هیچ میزان پادتنی در خونشان وجود نداشته است. 

نتایج این پژوهش در زمینه تصمیم ناگهانی کمیته مشترک واکسیناسیون و مصونیت دولت در ارتباط با سومین دوز واکسن کووید منتشر شده است. قرار است این کمیته به دولت توصیه کند که آیا برخی افراد در بریتانیا باید سومین دوز واکسن یا واکسن یادآوری را دریافت کنند یا نه. شواهد حاکی از آن است که مصونیت برخی سالمندان مقابل ویروس کرونا رو به کاهش است.

پروفسور ایان مک اینس، استاد دانشگاه گلاسگو که رهبری پژوهش اکتاو را برعهده دارد، روز سه‌شنبه به گزارشگران گفت که برنامه سومین واکسیناسیون یادآوری برای دولت «گام منطقی آتی خواهد بود».

برنامه مطالعاتی اکتاو که بودجه آن از شورای پژوهش‌‌های پزشکی تامین می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های جهان در تحقیق پیرامون واکنش به واکسن کووید در بیمارانی است که سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف شده است. با توجه به نگرانی‌‌هایی که در مورد مستعد بودن بیمارانی وجود دارد که پادتن چندانی در مقابل ویروس کرونا نداشته و در نتیجه مستعد ابتلا به آنند، برنامه اکتاو در نظر دارد در ماه‌‌های آینده این بیماران را در فهرست دریافت سومین دوز واکسن کووید قرار دهد.

در میان بیمارانی که در این برنامه پژوهشی شرکت داشته‌اند، افراد مبتلا به سرطان، آرتروز التهابی، بیماری‌های کلیه و کبد و اشخاصی بوده‌اند که تحت درمان پیوند سلول بنیادی قرار گرفته‌اند.

این پژوهش برای آگاهی از اینکه بیماران مبتلا به امراض خطرناک چه واکنشی در مقابل واکسن نشان می‌دهند حیاتی است زیرا این گروه از آزمایش‌های اولیه واکسن‌های کووید‌-۱۹ حذف شده بودند.

بیمارانی که پس از واکسیناسیون هیچگونه پادتنی تولید نکردند بیشتر به بیماری واسکولیت (التهاب و ورم رگ‌های خونی) مبتلا بوده‌اند. همین‌طور بیماران تحت درمان با داروی «ریتوکسیماب» هم به واکسن واکنش نشان نداده‌اند. تقریبا از ۱۰ فرد مبتلا به این بیماری‌ها ۹ نفر مصونیت کمتری نسبت به افراد سالم تولید کرده‌اند. نیمی از بیماران مبتلا به آرتروز نیز پس از دریافت واکسن، پادتن چندانی تولید نکردند و این در حالی است که پس از واکسیناسیون، مصونیت بین سه تا دو پنجم  دیگر گروه‌ها در مقایسه با افراد سالم کمتر بوده است.

پرفسور مک اینس می‌گوید نتایج این پژوهش نباید موجب نگرانی بیش از حد شود زیرا بدن این بیماران همچنان سلول‌های «تی» (گلبول‌ها یا لنفوسیت‌‌های سفید مدافع بدن که سال‌ها با حافظه بلندمدت در خون باقی می‌مانند) تولید می‌کنند که خود نوعی واکنش سیستم ایمنی بدن است. او سیستم ایمنی بدن را به صنایع هوانوردی تشبیه کرد و گفت: «سیستم ایمنی بدن انسان سیستم‌های پشتیبان‌گیری (بک‌آپ) دارد. هرچند (این) بیماران پادتن کووید‌- ۱۹ را تولید نکردند اما سلول تی ساختند.» 

او گفت این موجب امیدواری تیم پژوهشگران شده است که (واکسن کووید) حتی بین بیمارانی که پادتن تولید نکرده یا میزان آن بسیار اندک بوده، تاحدی موجب ایجاد مصونیت علیه ویروس کرونا شده است.

پروفسور مک اینس ضمن اشاره به اینکه میزان مصونیت اغلب این بیماران همانند گروه سالم و جوان‌تری که واکسینه شده بودند افزایش یافته است، گفت که با نتایج این پژوهش «با احتیاط و نه بدبینی» برخورد می‌کند.

او افزود واکسن یادآوری برای این گروه از بیماران «گام منطقی بعدی» دولت خواهد بود.

او گفت: «تاکید می‌‌کنیم که نمی‌دانیم در این گروه که واکنش تولید پادتن در آن‌ها قدری کمتر بوده، این (واکسیناسیون سوم) چه معنایی خواهد داشت. فقدان پادتن در خون ایده‌آل نیست به همین دلیل ما تزریق سومین واکسن را مد نظر قرار داده‌ایم.» 

پرفسور پَم کِرنز، استاد دانشگاه برمینگام که در هماهنگ کردن این پژوهش‌ها همکاری داشته، می‌گوید: «نمی‌دانیم آیا این بیماران مقابل کووید‌ـ ۱۹ بیشتر آسیب‌پذیرند یا نه. می‌توانیم در مورد آن گمانه‌زنی کنیم، اما مطمئن نیستیم.»

در اوایل هفته جاری دولت بریتانیا تایید کرد که برای سال آینده تعداد ۳۵ میلیون دوز واکسن فایزر‌ـ‌‌‌بایون‌تک سفارش داده است. نظام درمان عمومی بریتانیا از هم‌اکنون به پزشکان و بیمارستان‌ها هشدار داده برای واکسیناسیون یادآوری کووید‌ـ ۱۹ در کنار واکسن آنفلوآنزای امسال برنامه‌ریزی کنند. 

دکتر راب باکِل، کارشناس ارشد شورای پژوهش پزشکی بریتانیا، گفت: «ما بودجه شاخه‌ای از مطالعات اکتاو که سومین واکسن را به این گروه تزریق خواهد کرد تامین کرده و امیدواریم این امر یا به افزایش مصونیت آن‌ها (در مقابل کووید) منجر شود یا افرادی را که نیازمند درمان‌های دیگری‌اند شناسایی کند.»

تاکنون بیش از ۲۵۰۰ نفر برای شرکت در این پژوهش انتخاب شده‌اند. تاکنون تنها نتایج مقدماتی این مطالعات منتشر شده و تحلیل‌های دقیق‌تر در آینده صورت خواهد گرفت.

دکتر فاطمه سلیمان، رئیس بخش پژوهش‌های نهاد سرطان خون بریتانیا، می‌‌گوید: «این تحقیقات موید مطالعات پیشین مبنی بر این است که احتمال نمی‌رود بیماران مبتلا به سرطان خون پس از دریافت دومین دوز واکسن به میزان افراد سالم مصونیت نشان دهند. مهم است که این افراد همچنان به تدابیر احتیاطی خود (برای اجتناب از آلوده شده به ویروس) ادامه دهند.»

دکتر سلیمان افزود: «در حال حاضر نمی‌دانیم چه نوع واکسنی برای مصونیت مقابل کووید لازم است اما از آنجایی که بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان خون در مقایسه با افراد سالم دارای پادتن کمتری‌اند، مهم است گزینه‌های دیگر حفاظت از این گروه مقابل کووید را یا از طریق درمان‌های دیگر یا واکسن یادآوری کشف کنیم.

رئیس بخش پژوهش‌های نهاد سرطان خون بریتانیا گفت: «دولت باید با ارسال نامه به بیماران مبتلا به سرطان خون و افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، به آن‌ها در مورد خطراتی (که تهدیدشان می‌کند) آگاهی داده و به آن گروه که قادر به کار کردن از خانه نیستند کمک مالی برساند.»