دانشمندان می‌گویند سفر به مرز فضا فقط برای تفریح ثروتمندان نیست

فضانوردان در فضا علائمی مانند خستگی و اختلال چرخه خواب را تجربه می‌‌کنند

«بلو اوریجین» جف بیزوس در روز بیستم جولای (۲۹ تیر) عازم سفر به مرز فضا شد - JOE RAEDLE /AFP

در حالی که لبه فضا، مرزی قراردادی است و سازمان‌ها و نهادهای مختلف بین‌المللی تعاریف متفاوتی از آن دارند و هم‌زمان  با اینکه مرز فضا اینک مقصد گردشگری میلیاردهایی چون «جف بیزوس» و «ریچارد برانسون» شده است، دانشمندان می‌گویند که پروازهای زیر مداری ممکن است جایگزینی برای برخی از آزمایش‌هایی باشند که در ایستگاه بین‌المللی فضایی انجام می‌شوند.

ریچاد برانسون، پایه‌گذار «ویرجین گالکتیک»، روز یازدهم جولای (بیستم تیر) سوار بر هواپیمای موشکی شرکت خود به ارتفاع ۸۶ کیلومتری پرواز کرد و «بلو اوریجین» جف بیزوس نیزدر روز بیستم جولای (۲۹ تیر) عازم سفر به مرز فضا شد و به «خط کارمان»، مرز قراردادی فضا یعنی یک‌صد کیلومتر بالاتر از سطح دریا در زمین رسید. در عین حال، مرکز کنترل فضایی ناسا، مرز فضا را جایی در ۱۲۲ کیلومتری بر فراز میانگین سطح دریا در نظر می‌گیرد. بنا به مقاله مروری سال ۲۰۱۴ «باویا لال» و «امیلی ناینتینگل» از انجمن سیاست‌گذاری علم و فناوری، این ارتفاع بر اساس نقطه‌ای تعریف شده است که فضاپیماهای ناسا به محض ورود به آن، «نیروی پسا» (نیروی درگ: Drag) را تجربه می‌کنند.

تعاریف مختلفی از «مرز فضا» وجود دارد و در عین حال، فضاپیماهایی که برای سفر به این مرز مجازی بالای زمین [یعنی خط کارمان] طراحی شده‌اند با فضاپیماهایی که برای سفر به فضا طراحی شده‌اند، تفاوت دارند. این ناحیه زیرمداری می‌تواند برای انجام آزمایش‌های کوتاه‌مدت ریزگرانشی (که در حال حاضر اغلب در ایستگاه فضایی بین‌المللی انجام می‌شوند) مورد استفاده قرار بگیرد.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

برخی از دانشمندانی که روی ریزگرانش مطالعه می‌کنند، می‌گویند که دو تا چهار دقیقه بی‌وزنی در مدت پروازهای زیرمداری می‌تواند میانگین انجام این آزمایش‌ها باشد. به گفته آن‌ها این آزمایش‌ها می‌توانند در پروازهای زیرمداری، [در ناحیه‌ای میان زمین و ایستگاه فضایی بین‌المللی انجام شوند]. یعنی جایی بین مکان‌هایی که اکنون برای شبیه‌سازی پدیده [ریزگرانش] در دسترس است. 

به گفته «استیون کالیکات»، استاد هوافضا در دانشگاه پردو در ایندیانا، آزمایش‌های ریزگرانش که در حال حاضر در ایستگاه بین‌المللی فضایی اتفاق می‌افتند بسیار گران تمام می‌شوند و نیازمند در اختیار داشتن تجهیزاتی‌اند که بتوانند از فشارهای شدید گرانشی و همچنین از ارتعاشاتی که در مدت سفر پیش می‌آیند در امان بمانند. کالیکات به «لایو ساینس» (Live Science) می‌گوید این در حالی است که پروازهای زیرمداری، برای انجام آزمایش‌های کوتاه، تنها چند دقیقه بی‌وزنی ایجاد می‌کنند و در مقایسه با هزینه انتقال چنین تجهیزاتی به ایستگاه فضایی بین‌المللی، بسیار ارزان‌تر تمام می‌شوند.

محققان از جمله «ولادیمیر پلستر»، استاد مدعو در سازمان فضایی اروپا (ESA)، در یک پژوهش سال ۲۰۱۶ خاطرنشان کرده بود که بررسی آثار ریزگرانش بر انسان، یا باید در پروازهای سهمی واری انجام شود که در حدود بیست ثانیه بی‌وزنی ایجاد می‌کنند یا در ایستگاه فضایی بین‌المللی که ارسال سرنشین و محموله به آن سخت‌تر است.  

پلستر و همکارانش در این پژوهش نوشته بودند پروازهای زیرمداری، روشی جدید برای انجام آزمایش‌ها به شمار می‌روند که در آن بسته به مدل فضاپیمای مورد استفاده، یک بازه زمانی یک تا چهار دقیقه‌ای ریزگرانش ایجاد می‌شود. این کار به منظور انجام آزمایش روی افراد و عوامل پرواز، حد میانه‌ا‌ی عرضه می‌کند که چیزی بین پروازهای سهمی وار (بیست ثانیه [بی‌وزنی])، و پرواز مداری به ایستگاه فضایی بین‌المللی محسوب می‌شود.

در یکی از چنین آزمایش‌های زیرمداری که با موشک «نیوشپرد» بلو اوریجین انجام شد، دانشمندانی نظیر «ویجی دوراسامی» و «ساتیا گانگاداران» نحوه رفتار «لنفوسیت تی» سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر ریزگرانش بررسی کردند. نتایج این مطالعه که هنوز در دست بررسی است و در ماه مه (اردیبهشت) در پایگاه «bioRxiv» منتشر شده است حاکی از آن است که قابلیت‌های عملکردی سلول‌های تی (T) افراد [در پروازهای فضایی] کاهش می‌یابد.

دانشمندان در این پژوهش با اضافه کردن این نکته که این یافته‌ها هنوز باید در انتظار تایید بمانند، تاکید کردند: «ما متوجه شدیم که قرار گرفتن در معرض ریزگرانش باعث کاهش بیان سلول‌های تی با سلول‌های +CD4 می شود که در مقایسه با سلول‌های +CD8 به پروازهای زیرمداری حساس‌ترند.»

به گفته دوراسامی و تیم او، فضانوردان در فضا علائمی مانند خستگی و اختلال چرخه خواب را تجربه می‌‌کنند که بین افرادی که روی زمین از بیماری‌ها رنج می‌برند شایع است. دانشمندان خاطرنشان می‌کنند که بررسی آثار ریزگرانش بر نمونه‌های سلول‌های تی در جریان پروازهای زیرمداری می‌تواند به تدوین پیمان‌نامه‌های بهتر برای سازگاری بدن انسان با محیط ناملایم فضا کمک کند.

© The Independent

بیشتر از تکنولوژی