روابط اردن و اسرائیل پس از سال‌ها تنش در دوران بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین اسرائیل که سیاست خصمانه‌ای را در قبال اردن دنبال می‌کرد به تازگی وارد مرحله تازه‌ای شده و به نظر می‌رسد که در حال توسعه و گسترش است. در گذشته، بنیامین نتانیاهو آن‌چنان دست به اتخاذ تصامیم تحریک آمیزی می‌زد تا این‌که باعث شد ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، نتانیاهو را یک شریک نامناسبی برای صلح بداند و از پاسخ به تماس‌هایش امتناع ورزد.

در سال ۲۰۱۹، ملک عبدالله دوم روابط کشورش با اسرائيل را در «پایین‌ترین سطح ممکن» توصیف کرد و در سال ۲۰۲۰ و پس از اتخاذ تصمیم الحاق دره اردن به قلمرو اسرائيل، به احتمال وقوع «درگیری بزرگ» بین اردن و اسرائيل اشاره کرد.

این در حالی است که کاخ سفید اعلام کرد که قرار است جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، در نخستین دیدارش با یکی از رهبران خاورمیانه از هنگام ورود به کاخ سفید در ماه ژانویه گذشته، پادشاه اردن را در ۱۹ ماه ژوئیه جاری در کاخ سفید ملاقات کند. این دیدار زمینه‌ساز تقویت روابط سیاسی اردن پس از سال‌ها نزاع با اسرائيل خواهد بود علاوه براین‌که روابط استراتژیک و امنیتی واشنگتن و امّان را به ویژه پس از امضای توافق‌نامه دفاع مشترک بین دو کشور تقویت خواهد کرد.

تأمین آب اضافی به اردن

در همین حال، گفته می‌شود که قرار است ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن در آینده با نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائيل دیدار کند. از سوی دیگر، نشانه‌هایی وجود دارد که دولت جدید اسرائيل سعی دارد روابط اسرائيل و اردن را بهبود بخشد و به وضعیت قبلی بازگرداند، به ویژه این‌که نفتالی بنت، برخلاف نتانیاهو بدون ایجاد هیچ مشکلی به تأمین مقدار زیادی آب اضافی به اردن موافقت کرده است، در حالی‌که بنیامین نتانیاهو به منظور وارد کردن فشار بر اردن، همواره در این زمینه مخالفت می‌کرد.

وزارت امور خارجه اردن اظهار داشت که اردن با اسرائيل به توافق رسیده است تا همه ساله ۵۰ میلیون متر مکعب آب را از اسرائيل خریداری کند، علاوه بر مقادیر دیگری که طبق پیمان صلح وادی عربه، اسرائيل آن را به اردن می‌دهد. البته توافق مزبور زمانی منعقد شد که ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن و یائير لاپید، همتای اسرائیلی وی در بخش اردنی پل ملک حسین که سرزمین‌های فلسطین را از اردن جدا می‌کند، با هم دیدار کردند و این نخستین دیدار میان مقامات اردنی و اسرائیلی از زمان تشکیل دولت جدید اسرائيل بود.

پیام حسن نیت

در همین حال، ناظران سیاسی، رویکرد اخیر تل‌آویو را به عنوان پیام حسن نیت دولت جدید اسرائيل در قبال اردن تلقی می‌کنند، زیرا اردن به طور معمول همه سال ۳۵ میلیون متر مکعب آب از اسرائيل دریافت می‌کند، اما در سال جاری که اردن با چالش کمبود آب مواجه است و مردم این کشور گرمای شدیدی را پیش‌بینی می‌کنند، اردن قرار است آب بیشتری را از اسرائيل دریافت کند، این در حالی است که بر اساس آمار رسمی میزان مصرف آب سالانه در اردن به ۱۱۰ میلیون مترمکعب می‌رسد. همچنان، اسرائيل به اردن اجازه داده است تا سقف صادراتش به بازارهای فلسطین را از ۱۶۰ میلیون دلار در سال به ۷۰۰ میلیون دلار در سال افزایش دهد.

مطرح شدن مجدد راه حل دو کشور برای حل منازعه فلسطین و اسرائيل

از سوی دیگر، قرار است ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن در سفرش به واشنگتن، طرح «راه حل دو کشور» را که سال‌ها روی آن پافشاری کرده و در کلیه مجامع بین‌المللی آن را مطرح کرده است، بار دیگر در واشنگتن مطرح کند، به ویژه این‌که اردن این طرح را نه تنها برای اسرائیل و فلسطین سودمند دانسته بلکه آن را همچنان به سود اردن می‌داند. به باور اردن، طرح راه حل دو کشور به چالش آوارگی پایان می‌دهد و می‌تواند به صلح دائمی و فراگیر در خاورمیانه منتهی شود.

التبه دولت بایدن نیز بارها با دیدگاه اردن همسویی نشان داده و از طرح راه حل دو کشور حمایت کرده است. کاخ سفید گفته است که با مسئله فلسطین به روشی متفاوت از سیاست دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا برخورد خواهد کرد.

با این حال، نگرش مردم اردن در قبال اسرائيل در مقایسه با موضع رسمی این کشور کاملا متفاوت است و در طول سال‌ها گذشته، پارلمان اردن هفتاد یادداشت مبنی بر لزوم قطع روابط با اسرائیل را امضا کرده است. اما دولت اردن پس از گذشت ۲۷ سال از امضای پیمان صلح با اسرائیل از پذیرش شعارهای پوپولیستی امتناع می‌ورزد. دولت اردن علی‌رغم تخلفات پی‌درپی اسرائیل، از جمله کشته شدن دو شهروند اردنی در سفارت اسرائیل در امّان، کشته شدن قاضی اردنی در گذرگاه مرزی و ممانعت از سفر ولیعهد اردن به قدس، سیاست خود را در برابر اسرائیل ثابت نگه‌داشته است.

در نتیجه، به نظر می‌رسد که تلاش‌های دیپلماتیک اردن در برابر اقدامات تحریک آمیز اسرائیل در بیت‌المقدس، به ثمر رسیده است، البته سازش‌پذیری نسبی دولت جدید اسرائيل نیز برخلاف نتانیاهو، می‌تواند در نزدیکی میان دو کشور نقش چشمگیری ایفا کند.

قابل ذکر است که اردن اسناد و مدارک تاریخی مربوط به سال ۱۹۵۶، از جمله نامه‌ها و قراردهای اجاره واحدهای مسکونی برای ساکنان محله شیخ جراح در بیت‌المقدس را تحویل شهروندان فلسطینی داده است که اسرائیل در صدد اخراج آن‌ها از محله یادشده است و تشکیلات خودگردان فلسطین سعی دارد برای مقابله با اقدامات اسرائيل و تقویت موضع فلسطین در قبال بیت‌المقدس از اسناد و مدارک مزبور استفاده کند.