برای بسیاری سال ۲۰۲۰ با همه‌گیری کرونا دشوار و ویران‌کننده بود؛ توقف بزرگی در زندگی روزمره آن‌ها ایجاد کرد، گروه بی‌شماری از مردم بیکار شدند، مشاغل زیادی از هم پاشید و بیش از سه میلیون نفر در پی ابتلا به ویروس کرونا جان باختند. اگر کسی هم خسارتی متحمل نشده باشد، استرس و احساس بی‌اطمینانی نسبت به آینده به دلیل کنترل ناپذیر بودن ویروس به طور قابل‌توجهی روی او تاثیرگذار بوده است. علاوه بر این، قرنطینه‌های اجباری و بسته شدن مرز کشورها به خانواده‌های متضرر از ضربات مالی بزرگ فشار بیشتری را وارد کرده است. گزارش‌های بسیاری هم در خصوص افزایش آمار طلاق و کاهش ازدواج در بسیاری از کشورهای دنیا منتشر شده ولی گزارش‌های رسمی در ایران در این زمینه کمی با آمار سایر کشورها متفاوت است.
در یک دهه اخیر، کم شدن سالانه نرخ ازدواج در ایران از جمله نگرانی‌های مقام‌های رسمی در ایران بوده و در هر دوره‌ای حکومت با در اختیار گرفتن سازوکارهای تشویقی برای ازدواج تلاش کرده است تا میل به تشکیل خانواده را در کشور افزایش دهد. بخشی از این بسته‌های تشویقی همچون وام ازدواج برای جلوگیری از ترویج ازدواج سفید در نظر گرفته شدند و بخشی نیز بنا به توصیه‌های مکرر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در جهت افزایش ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری بوده است. ولی ویروس عالم‌گیر کرونا همه معادلات دولت و حکومت در ایران را بر هم زده است.
عامل اثرگذار دیگر بر کاهش نرخ ازدواج در ایران، شرایط بد اقتصادی، گرانی، افزایش مداوم قیمت‌ها و تورم است. حتی برخی از مقام‌های رسمی در ایران می‌گویند احتمال می‌رود که در دوران پساکرونا هم که شرایط تفاوت چندانی نکند و میزان امید به آینده برای تشکیل خانواده چشمگیر نباشد. هرچند مقام‌های دولتی در ایران می‌گویند آمار واقعی از ازدواج موجود نیست ولی حتی در کشورهای توسعه‌یافته با پشتوانه اقتصادی قوی هم که به نسبت کشورهای در حال توسعه از اثرات کرونا ضربه کمتری خورده‌اند، آمار ازدواج در دوران همه‌گیری کرونا کاهش داشته است.
آنچه در ایران کاهش نرخ ازدواج را نگران‌کننده کرده، پیر شدن جمعیت و نرخ پایین زادوولد در کشور است. کاهش ازدواج و نامعلوم بودن وضعیت اجتماعی و اقتصادی پس از بحران کرونا فرزندآوری در کشور را نیز در معرض تهدید قرار داده است.
مهرماه گذشته، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با ابراز نگرانی از به هم خوردن مراسم ازدواج بسیاری از زوج‌ها به دلیل شیوع ناگهانی کرونا اعلام کرد: «در این خصوص نه آمار قطعی داریم و نه پایش مناسبی صورت گرفته است که بخواهم بر اساس آمار گزارش دهم، اما در این باره هشدار می‌دهیم و معتقدیم باید برای آن فکر اساسی کرد.» ولی به فاصله کمی، رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق از رشد ازدواج در ایران در دوران کرونا خبر داد. محمدمهدی تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، در حالی از «کاهش شوکه‌کننده نرخ ازدواج در دوران همه‌گیری کرونا» و به تبع آن کاهش نرخ فرزندآوری سخن می‌گوید که علی مظفری، رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق، در سخنانی متناقض از رشد ۲۰ درصدی ازدواج در چهار ماه نخست سال گذشته به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن خبر می‌دهد. اعظم کریمی، مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان، نیز اعلام کرده که نرخ ازدواج نسبت به سال گذشته با رشد سه دهم درصدی مواجه بوده است.
این در حالی است که بر اساس آمار اعلامی خبرگزاری دولتی ایرنا، بر اساس آمارهای موجود از سال ۸۹ تاکنون میزان ازدواج در کشور ۴۰ درصد کاهش داشته و از سال ۸۹ به طور متوسط هر سال، شش درصد از میزان ازدواج در کشور کم شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بیکاری، افزایش قیمت کالاهای اساسی و لوازم منزل، نرخ بالای تورم، نداشتن خودباوری و نبود مهارت و آموزش در ازدواج از جمله موارد کاهش ازدواج در سال‌های اخیر عنوان شده است.
درعین حال در بسیاری از کشورهای دنیا هم کرونا تاثیر معنی داری بر نرخ ازدواج، طلاق و فرزندآوری داشته است. مجله فوربس در گزارشی، با طرح این سوال که چرا نرخ ازدواج و طلاق در دوران شیوع همه‌گیری کرونا کاهش می‌یابد، به عوامل تاثیرگذار در این روند پرداخته است. بنا بر این گزارش، کرونا تاثیری بسیار زیادی بر خانواده‌ها گذاشته است؛ چنانچه زنان بسیاری در دوران همه‌گیری کرونا کار خود را از دست داده‌اند و همین مورد موجب از هم پاشیدن خانواده‌ها شده است.
بر اساس سرشماری رسمی در ایالات متحده، زنان بیش از دو برابر مردان در پی مسائل مربوط به همه‌گیری کرونا به دلیل مراقبت از کودکان، به ترک کار و خانه‌نشینی مجبور شده‌اند. ۱۵۶ هزار زن در دسامبر سال گذشته در آمریکا شغل خود را از دست دادند؛ در حالی که مشاغل برای مردان در همین مدت افزایش یافت. به طور کلی ۲.۱ میلیون زن به در سال ۲۰۲۰ کاملا بازار کار را ترک کرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود احتمالا کرونا موجب شده باشد که بازگشت زنان به بازار کار حداقل تا ۱۰ سال آینده به طول انجامد.
همه‌گیری کرونا تاثیرات دیگری هم بر خانواده‌ها گذاشته است؛ از جمله تاثیر بر نرخ ازدواج و طلاق. حتی پیش از همه‌گیری کرونا نرخ ازدواج و طلاق در حال کاهش بود. بر اساس یک مطالعه انجام شده بر جمعیت در دانشگاه ایالتی بولینگ گرین، پنج ایالت آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است که نشان‌دهنده آن است که این روند همچنان تا پایان همه‌گیری کرونا ادامه دارد. بر اساس این گزارش نرخ ازدواج در ابتدای همه‌گیری کرونا کاهش یافته و در سه ایالت پایین باقی مانده است.
در خصوص فرزندآوری نیز شرایط دستخوش تغییرات بسیاری شده است. به نظر می‌رسد که همه‌گیری این ویروس به کاهش میزان بارداری‌های برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده نیز منجر شده است. دلایل همه این تغییرات جمعیتی ممکن است یکسان باشد؛ از جمله کمبود منابع اقتصادی و ناامنی مالی به دلیل همه‌گیری کرونا که مسئله‌ای نیست که با وجود آن همه یا حتی قشر کوچکی از اجتماع در انتظار تولد نوزادی باشند.
لیندا مک کلین، استاد حقوق رابرت کنت در دانشگاه بوستون آمریکا، می‌گوید: «یکی از دلایلی که افراد ازدواج را به تاخیر می‌اندازند یا تصمیم به ازدواج نمی‌گیرند به این دلیل است که احساس می‌کنند هنوز به امنیت اقتصادی لازم نرسیده‌اند که از نظر آن‌ها برای داشتن یک ازدواج پایدار حیاتی است.»
بیماری عالم‌گیر کرونا بر سلامت روان خانواده‌ها هم تاثیر عمیقی داشته و این نیز به نوبه خود بر اقتصاد تاثیر ژرفی گذاشته است.
پروفسور آماندامیلر، متخصص خانواده و جامعه‌شناس و رئیس گروه جامعه‌شناسی در دانشگاه ایندیاناپولیس، نیز توضیح می‌دهد: «در حالی که افراد ممکن است از پیشبرد رویدادهای زندگی پس از پایان همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ هیجان‌زده شوند، اما به تعویق انداختن این وقایع برای مدت طولانی ممکن است احساس افراد نسبت به یکدیگر را تغییر دهد.» او در نهایت پیش‌بینی می‌کند با توجه به رکود اقتصادی که به ویژه زنان اخیرا تجربه کرده‌اند، ممکن است انتظار داشته باشیم روندهای فعلی (افزایش نامزدی‌ها اما کاهش/تاخیر در فرزندآوری، ازدواج و طلاق) ادامه پیدا کند.
بسیاری از جامعه‌شناسان همچنان در حال بررسی این مسئله‌اند که چرا همه‌گیری کرونا موجب افزایش جهشی جدایی و طلاق شده است. این خبر که همه‌گیری ویروس کرونا در بسیاری از روابط اصلی ما تاثیرگذار بوده، قدیمی است اما جامعه‌شناسان، روان‌درمانگران و روان‌پزشک‌ها از عوامل متعددی كه باعث رشد تجزیه و تخریب روابط، تا پایان سال آینده و تمام شدن احتمالی کرونا، درك كاملا واضح‌تری خواهند داشت. مسئولیت کودکان و تحصیل آن‌ها در دوران کرونا به کلی بر عهده زنان قرار گرفته و مشکلات روحی میان افراد افزایش پیدا کرده است و بسیاری هم کار خود را از دست داده‌اند؛ تمام این عوامل تخریب روابط میان افراد در سطوح مختلف را رقم زده است و نمی‌توان امیدوار بود که حتی در دوران پساکرونا نیز شرایط به زودی تغییر مثبتی داشته باشد.
