ویرانههای یک شهر تاریخی سلطنتی هزار ساله در ولایت هلمند در جنوب افغانستان که در گذشته اقامتگاه زمستانی سلطانها بوده است، اکنون به پناهگاه آوارگانی تبدیل شده که از خانههای خود فراری شدند و جایی برای اسکان مجدد ندارند.
سلطانهای سلسله اسلامی از این شهر کهن هلمند که در زمستان نیز هوای گرمی دارد، به عنوان تفریحگاه استفاده میکردند.
امروز صدها نفر که در جنگ طالبان علیه دولت افغانستان خانه و کاشانه خود را از دست دادهاند، به این ویرانههای باستانی رفته و در آن سکنی گزیدهاند.
این مجموعه بناهای ویرانه که همچنان خیرهکنندهاند، در امتداد رود هلمند قرار دارند. توسعه شهری، حفریات و ساختمانسازی غیرحرفهای وجود آن را تهدید کرده اما اکنون نیز دیوارها و عمارتهای فرورفته آن خودنمایی میکنند.
با افزایش حملات طالبان در اکتبر سال جاری (۲۰۲۱) در هلمند هزاران نفر داروندار خود را از دست دادند و بیخانهمان شدند. هرچند بسیاری توانستند در لشکرگاه مرکز هلمند که از امنیت نسبتا بهتری برخوردار است، مستقر شوند، صدها نفر دیگر در ویرانههای پناهندگان مسکن گزیدند.
باستانشناسان این محل را لشکری بازار نام گذاشتهاند اما مردم محلی آن را قلعه کوهنا میخوانند که با توجه به قدمت و معماری دیدنیاش توجه بینالمللی را جلب کرده است.
این محله که در مساحت ۱۰ کیلومتر وجود دارد، اقامتگاه پادشاهان غزنوی و غوری بوده است که در قرنهای ۱۰ تا ۱۳ بر این منطقه که بخشی از آن افغانستان است، حکمروایی داشتند. غزنویان و غوریان مسئول معرفی هنر اسلامی به دوردستها تا شمال هند بودند.
فیلپ مورگس، رئیس هیئت باستانشناسی فرانسه در افغانستان، به خبرگزاری فرانسه میگوید: «هیچ جایی در جهان اسلام وجود ندارد که مثل اینجا باشد. محله منسجم، قشنگ و با وجود تمامی اتفاقها نسبتا حفظ شده است.»
او میگوید: «مهم است که از این شهر محافظت شود چراکه مطمئن هستیم خیلی چیزها میتوان درباره دوره غزنویان و غوریان از آن آموخت.»
دیوارها در میان برجها، دروازهها و پنجرههای باستانی با کاه و گل ساخته شده است تا مقاومت بیشتری داشته باشند.
یک در آهنی آبی مسیری است که به خانه آقا محمد میانجامد که پناهگاه خانواده ۱۱ نفره شده است. آنها همچنان یک گهواره دستساز برای نوزاد پسر خود ساختهاند که با ریسمان از سقف آویزان شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او که افسر ۳۳ ساله پلیس است و شهرستانش به دست طالبان سقوط کرده است، در پی حملات فزاینده طالبان و جنگ شدید بیپناه شده است و میگوید: «من از دولت میخواهم جایی برای زندگی به من بدهد. به شکافهای دیوار نگاه کنید. میترسم شبی آوار شود.»
از زمان اعلام جدول زمانی خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، حملات طالبان در جنوب کشور شدت گرفته است. آمریکا اعلام کرده است که حضور نظامیانش را تا ۱۱ سپتامبر امسال (۲۰۲۱) در افغانستان به صفر میرساند.
بیبی حلیمه، مادر ۴۸ ساله از پشت دیوارهای این قصر نیز به خبرگزاری فرانسه گفته است: «من باید از حمایت دولت برخوردار باشم چونکه سه پسرم را در راه خدمت به این دولت از دست دادهام.»
یکی دیگر از این همسایگان میگوید: «هر خانه پر از بیوه است.»
بسیاری از ساکنان این شهر قدیمی خانوادههای ماموران پلیس هستند که توانایی پرداخت اجاره خانه را ندارند. آنها در اینجا به آب و برق دسترسی ندارند. یکی از مقامهای اداره باستانشناسی کابل نیز میگوید گزارشهایی مبنی بر غصب زمین در این شهر وجود دارد و برخی خانوادهها وادار به پرداخت اجاره به مافیای محلی شدهاند.
خدای نظر ۵۴ ساله هم میگوید: «این محل جای ارواح است، نه انسانها.»
شهر غزنویان ابتدا در سال ۱۹۵۰ توسط اداره باستانشناسی فرانسه شناسایی شد و پس از آن هیچ کاری برای حفظ آن انجام نشده است.
باستانشناسان در آن زمان توانستند مسجدها، کاخها و دیگر بناها مانند کارخانه، سفال و جعبههای یخ برای محافظت از غذای تازه را شناسایی کنند. یکی از کاوشگریهای شگفتانگیز کشف یک رشته نقاشیها هستند که صحنههای دادگاه را نشان میدهند و بسیار نادر هستند.
این نقاشیها به موزه ملی افغانستان در کابل انتقال داده شده بودند اما در جریان جنگهای داخلی در دهه ۱۹۹۰ میلادی غارت شدند و از آنها تنها عکسهایی به جام مانده است.
رئیس اداره باستانشناسی فرانسه اکنون نگران است که حضور غارتگران و خانوادههای آواره و تغییرات اقلیمی که میتواند رودخانه هلمند را خشک کند، این شهر را بیشازپیش ویران کند.
او پیشنهاد میدهد که در دل این شهر قدیم یک پارک باستانی ساخته شود که در آن از مردمان آواره برای روند حفظ و مراقبت استفاده شود تا درآمدی پیدا کنند و بتوانند خارج از قصر زندگی کنند.