علاوه بر گروه طالبان که طرف اصلی جنگ سخت و خونین ۲۰ ساله با آمریکا بوده‌اند، بسیاری از گروه‌های اسلامگرای افراطی دیگر مانند شبکه القاعده نیز خروج آمریکا از افغانستان را جشن گرفته‌اند. آمریکا روند عقب‌نشینی حدود دو هزار و ۵۰۰ نظامی باقیمانده‌ خود در افغانستان را دیروز شروع کرد و در چهار ماه آینده با خروج کامل از این کشور، به جنگ ۲۰ ساله خود خاتمه خواهد داد.

اما ماموریت افغانستان که برای نابودی القاعده به‌عنوان عاملان اصلی حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ و تنبیه حامیان آن انجام شد، اکنون بیشتر با اتکا به قول‌وقرار طالبان برای تامین منافع امنیتی آمریکا، به پایان می‌رسد. آمریکا امیدوار است که طالبان از القاعده و دیگر گروه‌های افراطی روی گرداند و به عنوان یک جریان سیاسی، به نظام حکومتداری افغانستان وارد شود؛ اما براساس اعلام شورای امنیت ملی افغانستان، اکنون بیش از ۲۰ گروه تروریستی همچون تحریک طالبان پاکستان، داعش، حرکت اسلامی ازبکستان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی و القاعده، زیر چتر ناامنی ناشی از جنگ طالبان، در خاک افغانستان فعالیت دارند که تاکنون زیر ضربات محکم جنگنده‌ها و کوماندوهای آمریکایی کمتر برای نفس کشیدن مجال یافته‌اند. با پایان حضور نظامی و کاهش نفوذ سیاسی آمریکا، فضا بار دیگر برای مانور آن‌ها باز می‌شود.

طالبان گرچه در متن توافقنامه صلح دوحه که در ماه فوریه ۲۰۲۰ با آمریکا امضا کرد، تعهد سپرد که «امارت اسلامی افغانستان -توسط ایالات متحده به‌عنوان دولت شناخته نمی‌شود و به‌عنوان طالبان شناخته می‌شود- به هیچ یک از اعضای خود و نیز سایر افراد و گروه‌ها از جمله القاعده اجازه نخواهد داد که از خاک افغانستان برای تهدید امنیت ایالات‌متحده و متحدانش استفاده کنند.» 

در بند دوم بخش دوم توافقنامه هم تاکید شده است: «امارت اسلامی طالبان که توسط ایالات متحده به‌عنوان دولت شناخته نمی‌شود و به‌عنوان طالبان شناخته می‌شود، پیام واضحی خواهد داشت که آن‌هایی که برای امنیت ایالات‌متحده تهدید محسوب می‌شوند، در افغانستان جایی ندارند و به اعضای خود اعلام می‌کنند که با گروه‌ها یا افرادی که امنیت ایالات‌متحده و متحدانش را تهدید می‌کنند، همکاری نکنند»، اما در دنیای واقعی، طالبان به جز حمله به داعش که آن را دشمن جا و مقام خود می‌داند، علیه هیچ گروه دیگری اقدام نکرده است.

رابطه طالبان با القاعده و دیگر گروه‌های اسلامگرا ریشه‌های عمیق دارد و در سطوح مختلف در هم تنیده شده است.

اخیرا سی‌ان‌ان توانسته است با دو مقام القاعده درباره تصمیم جو بایدن به خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان گفت‌وگو کند و از محتوای پاسخ‌های دو هزار کلمه‌ای آن‌ها برمی‌آید که در خانه ویرانه القاعده جشنی برپا است و جنگجویان این شبکه، خیال بازگشت به صحنه مقابله با آمریکا را در ذهن می‌پرورانند.

سخنگوی القاعده که تا حالا کمتر حاضر می‌شد به رسانه‌ها پاسخ بدهد، به سی‌ان‌ان گفته است: «به لطف افغان‌ها برای محافظت از برادران مسلحش، بسیاری از جبهه‌های جهادی در بخش‌های مختلف جهان اسلام، مدت طولانی است که با موفقیت فعالیت می‌کنند. جنگ علیه آمریکا هم در تمام جبهه‌ها ادامه خواهد یافت تا زمانی که آنها از بقیه سرزمین‌های اسلامی خارج شوند.»

پاول کروکشانک، کارشناس ضدتروریسم، درباره این گفت‌وگوی القاعده گفته است که «آن‌ها با تصمیم دولت بایدن مبنی بر خروج از افغانستان احساس می‌کنند که می‌توانند قدبلند کنند و شاید هم می‌کوشند که توجه‌ها از شکست‌های پی‌در‌پی اخیر خود را به سمتی دیگر معطوف کنند.» از نظر این کارشناس، گزارش سازمان ملل متحد مبنی بر روابط منظم طالبان با القاعده بار دیگر تائید می‌شود و طالبان با وجود تعهد به آمریکا، به «روابط تاریخی خود با القاعده» احترام گذاشته است.

طالبان تعهد کرده است که به هیچ فردی اجازه ندهد که از خاک افغانستان علیه کشور دیگر اقدام کند. دو سخنگوی القاعده در واقع به سی‌ان‌ان هم گفته‌اند که القاعده به افغانستان نیاز ندارد و قصد ندارد در آینده هم از خاک افغانستان استفاده کند.» اما اعضای القاعده گفته‌اند که آمریکا در افغانستان شکست خورده است و مانند شوروی سابق که سه دهه پیش از افغانستان خارج شد، این کشور را ترک خواهد کرد.

افغانستان تا چهار ماه دیگر وارد فصلی جدید می‌شود و اگر گفت‌وگوهای صلح تا آن زمان به سرانجام برسد و ضمانت‌های لازم برای ادغام طالبان و دولت جدید انتقالی تامین شود، شاید برای ظهور دوباره القاعده، مجال کمتری فراهم شود. اما اگر تلاش‌های صلح بی‌نتیجه بماند و طالبان به فشار نظامی متوسل شوند، امکان همکاری تنگاتنگ طالبان با القاعده وجود دارد و می‌تواند حتی بعد از ۲۰ سال جنگ و سرمایه‌گذاری آمریکا در این کشور، کابوس واشنگتن را به واقعیت تبدیل کند.