هر سال در آستانه سال جدید و سفرهای نوروزی یکی از طرح‌های اجراشده در شهرداری‌ها «ساماندهی سگ‌های ولگرد» است.

سال‌ها جمع‌آوری و معدوم کردن حیوانات شهری که توسط مقامات بهداشتی در ایران «ولگرد» خطاب می‌شوند نه‌تنها مسئله را حل نکرده است بلکه تعداد این حیوانات مخصوصاً در حاشیه شهرها افزایش یافته است.

اگرچه امسال به نظر می‌آید که عمده تلاش کادر بهداشتی صرف مهار همه‌گیری کرونا شده است و ممکن است توجه چندانی به سنت هرساله «معدوم کردن سگ‌های ولگرد» نشود، اما همین امر فعالان محیط‌زیست را نگران کرده که شاید با کمبود منابع، شهرداری‌ها دوباره به راه‌های قدیمی برای حل این معضل برگردند.

در سال‌های گذشته بارها کشتار حیوانات شهری با مرگ دردناک با «خوراندن سم، شلیک و تزریق مرگبار» باعث واکنش افکار عمومی در ایران شده است.

شهرداری‌ها در ایران با استفاده از شرکت‌های پیمانکار برای «سگ‌کشی» تلاش می‌کنند بار مسئولیت را بر عهده این شرکت‌های بی نام و نشان بیندازند. پیمانکارانی که بنابر گزارش مدافعان حقوق حیوانات به ازای هر «لاشه» پول پرداخت می‌کنند و حساسیتی در مورد شیوه مرگ ندارند.

مدیر یکی از پناهگاه‌های حیوانات حومه تهران در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی با ابراز نگرانی از وضعیت افزایش تعداد توله‌های جوان در اطراف شهر تهران گفت:«ما هر ساله تعداد قابل‌توجهی از سگ‌ها را با کمک‌های مردمی، همکاری دامپزشکان و گه‌گداری کمک شهرداری عقیم می‌کردیم؛ اما سال گذشته، افزایش سرسام‌آور مواد غذایی باعث شد عمده بودجه ما صرف سیر کردن شکم سگ‌های پناهگاه شود. امسال تقریباً طرح عقیم‌سازی تا جایی که من خبر دارد در بین بقیه همکاران هم اجرا نشد.»

این مدیر پناهگاه که نخواست نامش فاش شود گفت که بیشتر گروه‌های حمایت از حیوانات شهری با مشکلات فراوان قانونی مواجه می‌شوند.

او گفت:«اگرچه تلاش می‌کنیم با اهالی محلی کنار بیاییم اما اغلب اوقات با آن‌ها به مشکل برمی‌خوریم. البته در مواردی افراد محلی حق‌دارند که نگران سلامت و امنیت خود باشند اما قانون هم از ما که گاهی تا پنج هزار سگ را در محیطی محدود اداره می‌کنیم، حمایتی نمی‌کند. فقط یک‌لحظه تصور کنید اگر تمام این سگ‌ها در منطقه رها بودند چه معضل زیست‌محیطی و بهداشتی پیش می‌آمد.»

یک از فعالان حقوق حیوانات در تبریز گفت:«بی‌تعارف بگویم اگر مردم به داد ما نرسند، پناهگاه‌های حیوانات یکی‌یکی بسته خواهد شد. قیمت اسکلت مرغ ده برابر شده است. هر چیزی را که سال گذشته می‌خریدیم، امسال ده برابر گران‌تر خریده‌ایم. گوشتی که قبلاً دورریز حساب می‌شد الان در همان قصابی مشتری دارد. مردم دیگر توان خرید گوشت و مرغ ندارند و اسکلت مرغ و استخوان گوسفند را می‌خرند. این روزها پیدا کردن چیزهایی مثل آشغال‌گوشت هم سخت شده. واردات غذای حیوانات هم تقریباً ممنوع است. دولت بگوید ما با هزاران سگ گرسنه چه کنیم؟»

به عقیده بسیاری از فعالان در حوزه حیوانات شهری در ایران، فرهنگ نگهداری و پرورش سگ‌های چوپان و عدم همکاری سازمان دامپزشکی و خدمات روستایی باعث شده است هر ساله هزاران توله در روستاها و حومه شهرها رها شوند. بسیاری از آن‌ها در شرایط نامساعد تلف می‌شوند و آن‌هایی که زنده می‌مانند به گله‌های سگ‌های گرسنه می‌پیوندند.

اغلب سگ‌های گله در ایران عقیم نیستند و روستاییان تمایل چندانی به عقیم کردن آن‌ها نشان نمی‌دهند. در ماه‌هایی از سال که گوسفندان در آغل به سر می‌برند، سگ‌ها در محیط روستا رها می‌شوند و آزادانه آمیزش می‌کنند. هر سگ ماده در هر زایمان بین شش تا ده توله می‌زاید.

از سوی دیگر هر سال هزاران سگ گله پیر، توسط صاحبان خود رها یا رانده می‌شوند. بیماری‌های اپیدمی مانند قارچ پوستی، جرب و انواع انگل‌های مشترک بین انسان و حیوان در اجتماع این سگ‌ها دیده می‌شود. بیماری‌هایی که به‌سادگی قابل‌پیشگیری هستند.

فعالان حقوق حیوانات در ایران تلاش می‌کنند با الگو گرفتن از کشورهایی مانند ترکیه، طرح ساماندهی حیوانات شهری را در ایران اجرا کنند؛ اما بدون همکاری دولت و نهادهای اجرایی این امر ممکن نیست.

اشرف یوسفی امدادگر و غذارسان به حیوانات می‌گوید: «عقیم کردن حیوانات ماده‌ به خصوص در روستاها چاره‌ی کار است، نه دعوت از مردم برای غذا ندادن به حیوانات، بیشتر حیوانات در روستاها تربیت می‌شوند و اهالی به دردبخورها را برداشته و حیواناتی را که چندان به درد روستاییان نمی‌خورد را رها می‌کنند؛ آیا این حرف که حیوانات را گرسنه نگه داریم تا نسلشان منقرض شود، حرف درستی است؟»

خیران، یکی از فعالان حقوق حیوانات در استانبول معتقد است که فشار افکار عمومی باعث شده است در ترکیه نگاه به مسئله حیوانات شهری تغییر کند.

او می‌گوید: «اگر همین حالا خیال شهرداری استانبول از بابت اعتراض مردمی راحت باشد تمام سگ‌های استانبول را به پناهگاه‌های خارج شهر می‌برند. تنها عامل بازدارنده مردم و حساسیت آن‌هاست. الآن نامزدهای ریاست جمهوری هم می‌دانند که موضوع حیوانات شهری خط قرمز رأی‌دهنده‌هاست. شاید مردم از احزاب متفاوتی حمایت کنند اما در مسئله حیوانات شهری با هم متحد هستند.»

سگ‌کشی برای مهار جمعیت سگ‌ها در ایران ممنوع نیست و این نگرانی وجود دارد که در چند هفته آینده موج جدیدی از سگ‌کشی در شهرهای مختلف ایران به راه بیفتد.