افغانستان در تلاش ثبت ارزش‌های فرهنگی‌اش در یونسکو

افغانستان می‌خواهد سه میراث فرهنگی غیرملموس را در یونسکو ثبت کند

افغانستان در زمینه ثبت آثار فرهنگی در یونسکو، از کشورهای همسایه خود عقب مانده ‌است - Mohammad ALI SHAIDA / AFP

دولت افغانستان به تازگی در تلاش است تا سه میراث فرهنگی خود را برای ثبت در سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) پیشنهاد کند. وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان اعلام کرده است که این سه میراث، مینیاتور مکتب بهزاد، رباب‌سازی و اتن ملی (رقص ملی) هستند.

طاهر زهیر، وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان، به رسانه‌ها گفته است که برای مستندسازی این سه میراث فرهنگی، یک سال تلاش شده است. آقای زهیر همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که افغانستان در زمینه ثبت آثار فرهنگی در یونسکو، حتی از کشورهای همسایه خود نیز عقب مانده ‌است. به گفته آقای زهیر، به دلیل در خطر بودن این آثار ملموس و غیرملموس فرهنگی افغانستان، باید حداقل این سه میراث فرهنگی در فهرست جهانی ثبت شوند.

وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان اعلام کرده است که ۱۱ میراث فرهنگی غیرملموس دیگر افغانستان را نیز در فهرست آثار فرهنگی این کشور به ثبت رسانده است که نوروز، اتن (رقص ملی)، قرصک (رقص محلی)، فلک (نوعی موسیقی محلی)، بزکشی، مینیاتور، ساخت رباب، خط نستعلیق، شب یلدا، یادگیر، تربیت کرم ابریشم و خودابریشم بافی از آن جمله هستند.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

تلاش دولت افغانستان برای ثبت میراث‌ فرهنگی این کشور در یونسکو، پس از آن افزایش یافت که کشورهای منطقه، سه میراث فرهنگی مشترک خود با افغانستان را، بدون ذکر نام این کشور، در سازمان یونسکو ثبت کردند. در آذرماه همین امسال، یونسکو «مینیاتور» را به‌عنوان میراث مشترک کشورهای ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان به ثبت رساند. هرچند دولت افغانستان به این مسئله اعتراض کرد اما تا امروز این کشور که خود را  خاستگاه هنر مینیاتور می‌داند، به فهرست یونسکو افزوده نشده است.

سال گذشته نیز ایران، «دوتار» را به‌عنوان میراث فرهنگی غیرملموس این کشور در یونسکو ثبت کرد که با واکنش جامعه فرهنگی افغانستان روبه‌رو شد. افغان‌ها به‌خصوص در غرب این کشور، در اعتراض به ثبت این میراث فرهنگی تنها به نام ایران، گفتند که خراسان که بخش عمده‌ای از آن، در جغرافیای امروز افغانستان قرار دارد، خاستگاه اصلی ساز دوتار است و این کشور نیز باید به‌صورت مشترک میراث‌دار دوتار باشد. پیش از آن نیز مولانا جلال‌الدین بلخی به‌عنوان میراث مشترک ترکیه و ایران در یونسکو ثبت شده بود.

دولت‌ها در افغانستان معمولا فقط پس از آن که ارزش فرهنگی آنان را کشوری دیگر در یونسکو ثبت می‌کند، سعی در اعتراض به آن دارند و خود، برای ثبت میراث‌ فرهنگی افغانستان در یونسکو، هیچ‌ تلاشی نمی‌کنند. حتی در مواردی هم ثبت نشدن میراث‌ فرهنگی خود را سبب شده‌اند؛ برای مثال در اواسط دهه ۸۰ شمسی، دو اثر مهم تاریخی افغانستان از ثبت در سازمان علمی فرهنگی سازمان ملل متحد بازماندند.

این دو اثر تاریخی، یکی «منارهای مصلی هرات» بودند که قدمتی ۶۰۰ ساله دارند و دیگری «شهر کهنه هرات» است که گفته می‌شود دو هزار سال قدمت دارد. شهر کهنه هرات که یکی از قدیمی‌ترین شهرهای باقیمانده در جهان است، به دلیل ساخت‌وساز مدرن در اطراف آن، از ثبت در میراث تاریخی جهان بازماند و منارهای مصلی هرات نیز به دلیل ساخت خیابانی که دقیقا از میان منارها می‌گذشت و می‌توانست به این منارها آسیب بزند، در یونسکو ثبت نشدند.

هرچند دولت افغانستان تمهیداتی را برای نزدیک کردن این دو اثر تاریخی به معیارهای یونسکو در نظر گرفت؛ از جمله خیابانی را که از میان منارهای هرات می‌گذشت مسدود کرد و ساخت‌وساز در محدوده مشخصی در اطراف شهر کهنه هرات نیز ممنوع شد، اما دیگر دیر شده بود و تا امروز، افغانستان هنوز نتوانسته است این دو اثر گرانبها را به‌عنوان میراث مشترک جهانی در یونسکو ثبت کند.

به این ترتیب، اکنون نیز در مورد پیشنهادهای جدید دولت افغانستان برای ثبت میراث‌ فرهنگی غیرملموس این کشور در یونسکو، تردیدهایی وجود دارد. با توجه به تجربه‌های گذشته، مشخص نیست که آیا دولت افغانستان توانسته است پرونده قابل قبولی برای این سه میراث‌ فرهنگی خود تهیه کند یا خیر؟ البته دولت افغانستان تاکید کرده است که در صورت رد این پیشنهادها به دلیل نقص پرونده‌، وزارت اطلاعات و فرهنگ این کشور دوباره پرونده‌ این میراث‌ها را اصلاح خواهد کرد.

بیشتر از فرهنگ و هنر