راب مالی، فرستاده ویژه دولت آمریکا در امور ایران، با ما ژائوشو، معاون وزیر امور خارجه چین که مسئول اصلی موضوع برجام است، تلفنی تماس گرفته تا در مورد ایران گفتگو کند. وزارت امور خارجه چین این خبر را در روز چهارشنبه هفته گذشته (۱۰ فوریه) اعلام کرده بود، اما توجه چندانی به آن نشد تا این‌که چند روز گذشته چند رسانه آمریکایی به آن اشاره کردند. وب‌سایت آمریکایی آکسیوس روز گذشته، سه‌شنبه، مقاله‌ای در این زمینه به قلم بتانی آلن-ابراهیمیان، روزنامه‌نگار مقیم واشنگتن، منتشر کرد.

به گفته چینی‌ها، این تماس از سوی آقای مالی صورت گرفته و شامل «تبادل عمیق نظرات در موضوع هسته‌ای ایران» بوده است.

دولت آمریکا در بیانیه‌های عمومی خود خبری از این گفتگوی تلفنی نداده است. در پاسخ به سوال مطبوعات (از جمله آکسیوس)، وزارت خارجه آمریکا هیچ‌گونه جزئیاتی در مورد این تماس ارائه نکرد و حتی وقوع آن را تایید نکرد؛ چیزی که خلاف روال معمولی است. همین باعث شد وب‌سایت راست‌گرای «واشنگتن فری بیکن» که مخالف سیاست خارجه دولت بایدن و خواست آن برای بازگشت به برجام است گزارشی در این مورد منتشر کند. این گزارش در وب‌سایت تلویزیون «فاکس نیوز» با این تیتر منتشر شد: «وزارت خارجه آمریکا حاضر به صحبت درباره مذاکرات فرستاده امور ایران با رهبران چین نیست.»

در گزارش «واشنگتن فری بیکن» آمده که وزارت خارجه آمریکا گفته است: «راب مالی در مراحل اولیه گفتگو با اعضای کنگره، متحدین و دیگران است.» خبر این وب‌سایت علاوه بر فاکس نیوز در رسانه‌های چینی زبان هم بازتاب یافت.

 ما ژائوشو از مطرح‌ترین دیپلمات‌های چین است و به احتمال قوی سفیر آینده این کشور در واشنگتن خواهد بود. او، که پیش از این سابقه سفیری در مقر سازمان ملل در نیویورک و سخنگویی وزارت خارجه را هم دارد، سال‌ها است مسئول اصلی چین در موضوع برجام و بحران هسته‌ای ایران است. آقای ما در سال ۲۰۱۳ رئیس هیات چینی بود که در مذاکرات هسته‌ای منجر به برجام شرکت داشت. او در دسامبر ۲۰۱۹ در جریان سفر عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، به پکن با او دیدار کرد تا در مورد تداوم برجام در پی خروج آمریکا گفتگو کنند.

آلن-ابراهیمیان در گزارش خود نوشت که تماس مالی با دیپلمات چینی در چارچوب وظیفه کلی او که «احیای تلاش‌های دیپلماتیک چندجانبه برای توقف برنامه هسته‌ای ایران» است، معنی پیدا می‌کند.

این نویسنده که متخصص امور چین و رابطه این کشور با آمریکا است، یادآوری کرد که همکاری واشنگتن و پکن در دولت اوباما نقش مهمی در وارد آوردن تحریم‌های بین‌المللی بر ایران داشته است. در دولت دوم احمدی‌نژاد که هم‌زمان با دولت اول اوباما بود، تحریم‌ها علیه ایران با اجماع جامعه جهانی و رای شورای امنیت (از جمله رای مثبت چین و روسیه) ممکن شدند. این نویسنده اشاره کرد که در پی خروج ترامپ از برجام، چین در سال گذشته واردات نفت ایران را از سر گرفته است.

گزارش‌های مختلف خبر از صادرات گسترده نفت از ایران به چین می‌دهد.  دور زدن تحریم‌ها برای فروش نفت گاه با واسطه مالزی و سنگاپور انجام می‌شود. یعنی نفت ایران به این کشورها می‌رود و به عنوان نفت کشورهای دیگر به چین فروخته می‌شود.

ایران اخیرا در نامه به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اعلام کرده که اگر تحریم‌های آمریکا برداشته نشوند، مطابق با مصوبات مجلس شورای اسلامی از روز ۲۱ فوریه (یعنی کمتر از یک هفته دیگر) اجرای پروتکل الحاقی را متوقف می‌کند. این می‌تواند باعث اخراج بازرسان یا توقف برخی بازرسی‌‌های آژانس شود.

روابط چین و آمریکا در چهار سال دولت ترامپ به پایین‌ترین سطح خود در چند دهه اخیر رسید و تنش‌های بسیاری بین آنها ایجاد شد. هنوز معلوم نیست سیاست بایدن در این زمینه چقدر متفاوت از ترامپ باشد. یکی از اهداف اعلام‌شده بایدن نزدیکی با متحدین آمریکا در جنوب و شرق آسیا همچون هند، ژاپن و کره جنوبی است و این می‌تواند به معنی مقابله با قدرت خیزان چین باشد. در اولین روزهای دولت بایدن دو گروه ناو هواپیمابر آمریکایی به دریای جنوب چین اعزام شد، منطقه‌ای که در آن چین با کشورهای نزدیک خود همچون ژاپن، ویتنام و فیلیپین اختلاف دارد. در ضمن انتظار می‌رود نوع رابطه آمریکا با کره شمالی به دوران باراک اوباما و تحت فشار قرار دادن پیونگ‌یانگ باز گردد.

از جمله چهره‌های کلیدی دولت بایدن در این زمینه کرت کمپبل است که با عنوان مدیر امور «هند و اقیانوس آرام» ‌در شورای امنیت ملی حضور دارد. تیم شوراک، نویسنده متخصص امور آسیا، در مقاله‌ای در مجله چپ‌گرای «نیشن» در مورد حضور کمپبل هشدار داد و او را «ایدئولوگ ضدچین» خواند. کمپبل در دولت اوباما از جمله طرفداران نظریه «چرخش به آسیا» بود که مطابق آن آمریکا باید توجه خود را به جای خاورمیانه معطوف به منطقه شرق آسیا و اقیانوس آرام کند.

برخی تحلیل‌گران اما تصور می‌کنند برجام می‌تواند از موضوعاتی باشد که رابطه پرتنش آمریکا و چین را بهتر می‌کند. روزنامه «ساوت چاینا مورنینگ پست» که مهم‌ترین روزنامه هنگ کنگ به شمار می‌رود چند روز پیش گزارشی با این عنوان منتشر کرد: «آیا برجام می‌تواند آغاز دور جدیدی از روابط چین و آمریکا باشد؟»

جوزفین ما در این گزارش به گفتگوی راب مالی و ما ژائوشو اشاره کرد و گفت علاوه بر مساله تغییرات اقلیمی «یافتن راه‌حل برای بحران ایران» یکی از فرصت‌های همکاری آمریکا و چین است. این نویسنده گفت، آقای ما «از بازیگران کلیدی احیای روابط دوجانبه پیچیده» بین آمریکا و چین است.

جاناتان فولتون، استاد علوم سیاسی در دانشگاه زاید ابوظبی، به این روزنامه گفت: «مساله ایران یکی از آن موضوعاتی است که آمریکا و چین می‌توانند در آن راه‌هایی سازنده برای همکاری با یکدیگر پیدا کنند.»

برخی چهره‌ها اما از تفاوت مواضع چین و آمریکا در این زمینه گفتند. مثلا درو تامپسون، پژوهشگر ارشدی در دانشگاه ملی سنگاپور، که گفت: «چین هنوز سطح تحمل خیلی بالایی نسبت به قصد ایران برای دستیابی به ظرفیت هسته‌ای دارد. هدف سیاست خارجی این کشور بالا نگرفتن بحران و ضربه نخوردن منافع تجاری خودش در ایران است. در این زمینه اشتراک زیادی بین آمریکا و چین نیست، مگر این‌که چین حال و هوای استفاده از فشار دیپلماتیک یا اقتصادی علیه ایران را داشته باشد. این واقعیت که آمریکا و چین دارند در این زمینه گفتگو می‌کنند مثبت است، اما بعید می‌دانم منجر به همکاری واقعی شود.»