قاچاق درختان بلوط در ایران و منطقه زاگرس این بار جان بلوط نگهبان ۴۸۰ ساله را به خطر انداخته است.

برخی مردم محلی و فعالان محیط‌ زیست می‌گویند برای حفظ این درخت که در مسیر جاده‌سازی قرار داشته، تلاش بسیار کرده‌اند. در سال‌های گذشته و در پی ممنوعیت برداشت از چوب جنگل‌های شمال ایران، گروهی از قاچاقچیان چوب راهی جنگل‌های زاگرس در لرستان شدند. آن‌ها قصد جان درختان چندصدساله بلوط را کرده بودند؛ درختانی که به دلیل دوام و کیفیت مرغوب چوبشان، در صنعت ساختمان‌سازی و دکوراسیون داخلی، کابینت سازی و مبلمان مورد استفاده می‌گیرند. این در حالی است که کارشناسان محیط‌ زیست می‌گویند جنگل‌های لرستان حفاظت شده هستند و نباید از آن‌ها چنین بهره‌برداری شود. این جنگل‌ها برای جلوگیری از سیلاب‌های مخرب، فرسایش خاک و حفظ پوشش گیاهی،‌ کاربرد و نقشی حیاتی دارند.

در ویدئویی که به‌تازگی در شبکه‌های اجتماعی پخش شده است، گزارشگر از زخمی تازه بر ریه‌های زاگرس می‌گوید؛ زخم زدن بر بدنه درخت کهنسال معروف بلوط ۴۸۰ ساله «ویردار» در مسیر ارتباطی خرم‌آباد به اَلَشتر. این گزارش آشکار می‌کند که افرادی ناشناس، «ویردار» را شبانه «کت ‌زنی» کرده‌اند.

بر اساس توضیحی که در کتاب جنگل‌شناسی کریم ساعی آمده، «کت زدن» یعنی پی زدن و کندن حلقه‌ای از پوست درخت با تبر؛ کت زدن یا پی زدن درخت یکی از آسیب‌های چوپانان به جنگل است. چوپان‌ها که فقط از علف‌های سطح جنگل‌ها سود می‌برند، علاقه‌مندند تا بر پوشش گیاهی روی خاک جنگل افزوده شود. آنان برای این کار، تا می‌توانند درختان جنگل را می‌خشکانند تا آفتاب به سطح خاک بتابد. برای خشکاندن درخت، یک حلقه از پوست آن را با تبر می‌کنند و مانع جریان یافتن شیره نباتی می‌شوند. این عمل را در گیلان «کت‌ زدن» و در مازندران «پی زدن» اصطلاح می‌کنند. ()

در این ویدئو، شهروندی به نام افشار، چنین کاری را جنایت می‌خواند و می‌گوید که این درخت ۴۸۰ ساله، در تمام طول عمر خود به مردم منطقه خدمت کرده است. به گفته این فعال محیط ‌زیست، درخت کهنسال بلوط به اکسیژن‌رسانی کمک می‌کند و گازهای سمی را جذب می‌کند. او همچنین می‌گوید که این درخت، آب را به سفره‌های زیرزمینی هدایت می‌کند. شهروند دیگری نیز این کار را اقدامی غیرانسانی می‌خواند که هدف از انجام آن مشخص نیست.

سوسنی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه لرستان، در این گزارش توضیح می‌دهد که چطور حمله‌کنندگان به درخت هم پوست و هم لایه «زایای» درخت را از بین برده‌اند. این عضو هیئت‌علمی دانشگاه لرستان می‌گوید که به احتمال زیاد، این درخت کاملا از بین خواهد رفت. کورش بیرانوند، سرپرست اداره منابع طبيعی و آبخيزداری شهرستان خرم‌آباد، نیز در این ویدئو می‌گوید که شناسایی افرادی که به درخت آسیب زده‌اند، آغاز شده است.

درخت مذکور که در مسیر ارتباطی خرم‌آباد- اَلَشتر در نزدیکی روستای دولتشاد قرار دارد، با هدف خشکاندن، شبانه «کت ‌زنی» شده است. این در حالی است در زمان ساخت اتوبان در این مسیر ارتباطی، با تلاش فعالان محیط ‌زیست و راه و شهرسازی، این درخت بلوط ۴۸۰ ساله حفظ شد. این درخت که «ویردار» یعنی «درخت نگهبان» نام‌گذاری شده، قرار بود تا نماد حفاظت و حراست از بلوط ایران باشد؛ اما حالا جان خودش را گرفته‌اند.

گفته می‌شود برای نگهداری از این درخت و جلوگیری از آسیب بیشتر، از چسب‌های باغبانی برای نگهداری از آن استفاده شده است. این اقدام از ورود آفات و بیماری‌ها به قسمت تنه و سرشاخه‌های درخت جلوگیری می‌کند اما کارشناسان منابع طبیعی و باغبانی، احتمال زنده ماندن آن را منوط به انجام عمل پیوند می‌دانند. در این گزارش همچنین آمده است که در فاصله نه چندان دورتر از محل زندگی «ویردار»، چندین اصله درخت بلوط دیگر نیز به همین روش «کت‌زنی» شده‌اند.

درختان بلوط استان لرستان را یکی از باارزش‌ترین دارایی‌های زاگرس می‌دانند. کارشناسان می‌گویند با ادامه این روند و خشکاندن درختان این منطقه به زودی درختان بلوط چند صدساله این ناحیه به کلی از بین خواهند رفت.

خبرگزاری تسنیم در دی‌ماه به نقل از جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و محیط‌زیست لرستان نوشت: «پس از ممنوعیت برداشت چوب از جنگل‌های شمال، برخی از قاچاقچیان به سمت جنگل‌های زاگرس روی آورده‌اند درحالی‌که طبق دستورالعملی که برای ما ارسال شده، برداشت چوب از جنگل‌های زاگرس به‌ویژه استان لرستان کاملا ممنوع است.»

در سال ۱۳۹۷ مدیرکل منابع طبیعی لرستان از قاچاق بلوط‌های ۷۰۰ ساله در لرستان خبر داده بود. این موضوع واکنش‌های بسیاری در پی داشت. معاون عمرانی استاندار در همان زمان به رسانه‌ها گفته بود «برای گزارش یک مورد قاچاق چوب با مدیر منابع طبیعی تماس گرفتم اما او خواب بود.»

مهرماه امسال نیز معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، گفته بود که در استان‌های همجوار اصفهان همچون کهکیلویه و بویراحمد و چهارمحال بختیاری، به علت گستردگی جنگل‌های بلوط و درآمد خوب قطع درختان بلوط از یک طرف و همچنین نیازهای معیشتی مردم از طرف دیگر، این درختان به صورت غیرقانونی و قاچاق قطع می‌شوند. به گفته عبدالرضا مهاجری، درخت‌های بلوط این مناطق برای ارزش‌افزوده بیشتر، در کوره‌ها به ذغال تبدیل می‌شوند.

درختان دو هزار ساله بلوط جدا از این که برای مردم لرستان درخت‌هایی مقدس‌ هستند، میراثی ارزشمند به حساب می‌آیند که در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات مالی روزافزون، برخی گروه‌ها به شدت به آن‌ها آسیب زده‌اند و این درختان حتی اگر از آتش‌سوزی‌های زاگرس جان سالم به در برده‌اند، از «ذغال‌گیری» و «قاچاق چوب» در امان نبوده‌اند.

برخلاف چوب سایر درختان، چوب درخت بلوط تنوع رنگی بسیاری دارد و از رنگ عسلی تا انواع قرمزهای براق، رنگ‌های ترکیبی، قهوه‌ای ملایم تا متمایل به قرمز در انواع این چوب به چشم می‌خورد. درختی ارزشمند و با دوام که قاچاقچیان بابت آن، پول خوبی  می‌دهند.