اپوزیسیون بلاروس با شروع اجرای یک اعتصاب ملی در روز دوشنبه، الکساندر لوکاشنکو را با شدیدترین چالش مواجه کرد تا شاید این حاکم اقتدارگرا مجبور به نشستن بر سر میز مذاکره شود.

این اعتصاب سراسری نیست و محدود به شرکت‌ها و کارخانه‌های دولتی می‌شود که می‌توانند بیشترین خدشه را در درآمدهای دولتی ایجاد کنند. با این حال، دیده شد که کارگران چندین کارخانه بزرگ ابزارهای خود را زمین گذاشته و تولید در ده‌ها کارگاه به حالت معلق درآمده است.

بسیاری از شرکت‌های خصوصی، از جمله شرکت‌های منطقه فناوری پیشرفته در مینسک، و صنایع ساختمان‌سازی نیز در ابعاد قابل توجهی دست به اعتصاب زدند. دانش‌آموزان مدارس و دانشگاه‌ها، که با وجود خطر دستگیری و ضرب و شتم در اعتراضات سراسر روز شرکت داشتند، نیز به جمع اعتصاب‌کنندگان پیوستند.

اقدام به اعتصاب پس از پایان ضرب‌الاجلی بود که رهبر معترضان، اسوتلانا تیکانوفسکایا، آن را نیمه شبه دوشنبه تعیین کرده بود. بسیاری بر این باورند که در انتخابات ریاست جمهوری ۹ آگوست، که ۲۶ سال حاکم فعلی مدعی آن است، اسوتلانا تیکانوفسکایا پیروز شده است. حالا این رهبر ۳۸ ساله که به لیتوانی تبعید شده، سه خواسته دارد: کناره‌گیری لوکاشنکو، پایان خشونت‌های پلیس، و آزادی زندانی‌های سیاسی.

این هشدار اگر هم آخرین هشدار بوده، حاکم اقتدارگرا هیچ نشانه‌ای بروز نداده که آن را جدی گرفته است. او یکشنبه، روز پایانی ضرب‌العجل، دستور داد اعتراضات گسترده را با خشونت صریح خاموش کنند. افسران او با استفاده از گلوله پلاستیکی و سلاح الکتریک به جان هزاران معترض وحشت‌زده افتادند و چندین مجروح شدید بر جای گذاشتند.

در ویدیوهایی که روز دوشنبه در یوتیوب منتشر شد، خانم تیکانوفسکایا گفت رژیم نشان داد که خشونت «تنها چیزی است که قادر به انجام آن است». او گفت، از «زنده» بودن راهی که اعتصابات در پیش گرفته است خرسند است. او گفت: اقدام مشترک «پزشکان، متخصصان آی‌تی، بچه مدرسه‌ای‌ها، و شرکت‌های خصوصی کوچک و بزرگ ... اتحادی باورنکردنی را به نمایش گذاشتند.»

اشاره به «اتحاد» ظاهرا تصادفی نبوده است. این رهبر اپوزیسیون از جنبش اعتراضی لهستان که با همین عنوان آغاز شد الهام گرفته است. امیدواری بزرگ این است که نهایتا توده کارگران زحمت‌کش کارخانه‌های دولتی به اعتصابات بپیوندند تا لوکاشنکو مجبور به مذاکره شود (خیلی شبیه به مقامات کمونیست لهستان که دست آخر در سال ۱۹۸۰ همین کار را کردند).

تلاش امروز اما به نوعی به لحاظ جذب تعداد تعیین‌کننده‌ای از کارگران موفق نبود. وقتی همه حرف‌ها زده شد و انجام شد، مردان لوکاشنکو کاملا آماده مقابله بودند و جلوتر با به کار بستن تهدیدات فیزیکی و مالی، به دستگیری کسانی پرداختند که در اعتصابات روز شرکت کردند. به گزارش مرکز حقوق بشر ویاسنا، تا ساعت ۷ شب به وقت محلی، ۲۲۸ نفر دستگیر شده بودند.

ولی به گفته رایور آستاپنیا، محقق چاتم هاوس، اندیشکده‌ای در لندن، اپوزیسیون نیز ممکن است با کمی آرامش خاطر به قمار بزرگ خود نگاه کند. وی با اشاره به این که اعلام اعتصاب عمومی «روح تازه‌ای» به جنبش اعتراضی داده است، گفت: «آنها هم هزینه سازمانی و روانی دارند. لوکاشنکو می‌داند که اگر همین الان این شعله‌های پراکنده را خاموش نکند، روزی می‌رسد که جنگل همه جا را به آتش می‌کشد. و این او را سرنگون می‌کند.»

به نظر می‌رسد که رهبر بلاروس احتمال بحران مالی را جدی گرفته است. به گفته نایجل گلاود داویس، سفیر بریتانیا در بلاروس در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹، ذخایر ارز خارجی از ماه اوت بیش از ۲۰ درصد پایین کشیده است. او گفت: «در صورت به خطر افتادن توان بلاروس در پرداخت حقوق افسران پلیس یا سرمایه‌گذاری در واردات، دیر یا زود بحرانی جدی در کشور اتفاق می‌افتد.»

ولی به گفته این دیپلمات، اعتصابات ریسک آشکاری هم برای اپوزیسیون دارد. آن چه تا به حال یک تظاهرات پایان هفته رسم شده بود، حالا به تعهدی روزانه تبدیل شده است. او می‌گوید:«حالا مردم نه تنها باید سلامت و امنیت خود را به خطر بیاندازند، که قبلا هم بد بوده، بلکه باید زندگی و خانواده خود را هم درگیر کنند.»

هنوز خیلی زود است که بفهمیم آیا اقدامات محدود دوشنبه، برای تشویق مردم بیشتر به پیوستن به اعتصاب کافی بوده است یا نه.

آقای آستاپنیا با پیش‌بینی این که اعتصابات «تا چند ماه» دوام پیدا می‌کند، گفت حتی پیوستن تعداد کمی به جمع اعتصاب‌کنندگان ممکن است فشار را بر لوکاشنکو بالا ببرد. او می‌گوید کنترل ماشین حکومت همین الان هم زیر سؤال رفته است. بدون مشروعیت عمومی، نمی‌توان توقع داشت امور به خودی خود توسط نیروهای انتظامی به انجام برسد.

این کارشناس گفت: «او جایی برای رفتن ندارد، هیچ حرکتی نمی‌تواند بکند، هیچ متحدی در غرب ندارد، و امیدی از روسیه نمی‌گیرد.»

«هر زمان که سربازان را اعزام می‌کند، می‌توانید حس کنید که آرزو دارد زمان به عقب برگردد تا به وضعیت قبلی برسد. ولی او کم‌کم دارد می‌فهمد که توان انجام این کار را ندارد.»