بیش از یک هفته از آغاز تهاجم زمینی ارتش جمهوری آذربایجان به منطقه آرتساخ یا قره‌باغ و آغاز جنگ این کشور با ارمنستان می‌گذرد. در روزهای پیش و پس از آغاز این جنگ، ارتش هر دو کشور تسلیحاتی را جهت تقویت توان رزمی نیروهای مسلح خود دریافت کردند که البته این امر برای جمهوری آذربایجان به دلیل بودجه نظامی بالایش که ناشی از درآمد نفتی است در مقایسه با ارمنستان دوچندان بود.

در حالی‌ که جمهوری آذربایجان ده‌ها پهپاد تهاجمی و انتحاری، انواع موشک‌های ضدتانک و تسلیحات جنگ الکترونیک از ترکیه و اسرائیل دریافت کرد، ارمنستان تنها کامیون‌های غیرمسلح جهت حمل سربازان خود و چهار دستگاه سامانه ضد پهپاد در روزهای اخیر دریافت کرده است. تحویل این تجهیزات به ارمنستان تنها از طریق ایران و گذرگاه مرزی نوردوز ممکن شد، امری که اعتراض جمهوری آذربایجان را به همراه داشته است.

در روزهای اخیر، رسانه‌ها و گروه‌های حامی آذربایجان و ترکیه با تبلیغات گسترده در فضای مجازی و همچنین برقراری تجمع‌های اعتراضی در شهرهای مختلف ایران سعی کردند تا رژیم جمهوری اسلامی را به بستن تنها گذرگاه مرزی خود یعنی نوردوز و تکمیل محاصره ارمنستان مجبور و شرایط شکست این کشور را در جنگ با آذربایجان فراهم کنند. امری که به نظر نمی‌رسد هرگز تحقق یابد.

انتقال کامیون‌های کاماز روسی به ارمنستان

جمهوری آذربایجان و متحدان منطقه‌ای‌اش یعنی گرجستان و ترکیه به ترتیب شرق، شمال و غرب ارمنستان را احاطه کرده‌اند. این کشورها از سال‌های ابتدایی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از ارسال نه‌تنها تجهیزات نظامی به این کشور بلکه مواد غذایی و سوخت نیز در زمان جنگ و صلح جلوگیری کرده‌اند. متعاقباً این مسئله ایران را به تنها کشوری تبدیل کرده است که امکان ارتباط ارمنستان با جهان را فراهم می‌آورد.

دو روز پیش از آغاز تهاجم آذربایجان به منطقه آرتساخ یا قره‌باغ، انتقال ۶۷۰ دستگاه کامیون غیرمسلح مدل ۵۳۵۰ و ۶۵۱۱۷ ساخت کارخانه روسی کاماز از طریق ایران به ارمنستان آغاز شد. کامیون‌های سبز رنگی که مشخص بود کاربر نهایی‌شان ارتش ارمنستان است.

تنها دو روز پیش از آغاز تهاجم آذربایجان، دولت ارمنستان این کامیون‌ها را جهت استفاده ارتش کشورش به‌منظور حمل سربازانش خریداری کرد. به علت تعداد بالای محموله سفارش داده شده، انتقال هوایی آن‌ها به ارمنستان زمان‌بر و گران‌قیمت بود. متعاقباً این کامیون‌ها از طریق دریای خزر به بندر انزلی منتقل  و پس از آن از راه زمینی و از طریق گذرگاه زمینی نوردوز به سوی ارمنستان راهی شدند.

انتقال این کامیون‌ها از طریق ایران موجب عصبانیت دولت آذربایجان شد و با وجود آنکه جمهوری اسلامی اعلام کرد که کامیون‌ها غیرمسلح هستند گروه‌های طرفدار جمهوری آذربایجان و هوادارانشان در ایران راضی نشدند. در حداقل یک مورد، یک کشنده حامل این کامیون‌ها در بامداد ۸ مهرماه به آتش کشیده شد.

درنهایت دو روز پیش تجمع‌های اعتراضی نیز علیه ارمنستان در شهرهای اردبیل، ارومیه، تبریز، تهران و زنجان برگزار شد که در جریان آن‌ها حامیان دولت آذربایجان به عدم کمک ایران به محاصره ارمنستان و همچنین اجازه انتقال این کامیون‌های نظامی از طریق خاک ایران به ارمنستان اعتراض کردند و از جمهوری اسلامی خواستند تا گذرگاه مرزی نوردوز را با ارمنستان ببندد.

_{کامیون‌های کاماز خریداری‌شده برای ارتش ارمنستان در بندرانزلی}

در حالی ‌که جمهوری آذربایجان از ارسال کامیون‌های نظامی از طریق ایران به ارمنستان ناراضی بود، خود در روزهای پیش و پس از آغاز تهاجم به منطقه قره‌باغ تسلیحات و تجهیزات نظامی شامل پهپادهای تهاجمی و انتحاری و همچنین موشک‌های ضدتانک از ترکیه و اسرائیل دریافت کرد. تسلیحاتی که بلافاصله پس از تحویل علیه ارتش ارمنستان استفاده شدند. پس از تحویل هوایی آخرین دسته از تسلیحات اسرائیلی به آذربایجان در تاریخ چهارشنبه ۹ مهرماه، وزارت امور خارجه ارمنستان روابط خود را با اسرائیل به تعلیق درآورد و سفیر خود را از این کشور خارج کرد.

خرید گسترده تسلیحات توسط آذربایجان پیش از آغاز جنگ 

بیش از یک هفته از تهاجم رسمی آذربایجان با حمایت تسلیحاتی ترکیه به منطقه آرتساخ یا قره‌باغ می‌گذرد. تهاجمی که دولت آذربایجان از مردادماه نیروهای مسلحش را برای آن آماده کرد آن‌هم از طریق خرید و دریافت پهپادهای تهاجمی بایراکتار تی بی ۲ از ترکیه و همچنین برگزاری رزمایش‌های مشترک با ارتش ترکیه. نیروی هوایی آذربایجان و همچنین نیروی هوایی و هوانیروز ارتش ترکیه در یک رزمایش مشترک در مناطق باکو، نخجوان، گنجه، کوردامیر و یولاخ در تاریخ ۸ الی ۲۰ مرداد شرکت کردند. علاوه بر آن نیروهای زمینی دو کشور در یک رزمایش مشترک دیگر در منطقه باکو و نخجوان در تاریخ ۱۱ الی ۱۵ مردادماه شرکت کردند.

روز پنج‌شنبه، ۳ مهر ۱۳۹۹، دو فروند هواپیمای ترابری سنگین ایرباس آ۴۰۰ام نیروی هوایی ترکیه اقدام به انتقال ۱۲ فروند پهپاد تهاجمی بایراکتار تی بی ۲ از فرودگاه کرلو در استان تکیرداغ ترکیه به پایگاه هوایی یِولاخ در جمهوری آذربایجان نمودند. متعاقباً، به‌منظور مقابله با خطر این پهپادها، روسیه تصمیم به انتقال و تحویل حداقل چهار سامانه ضد پهپاد رِپِلِنت-۱ به ارتش ارمنستان می‌نماید. این سامانه‌ها ساعاتی پیش از آغاز جنگ با استفاده از یک فروند هواپیمای ترابری سنگین آنتونف ۱۲۴-۱۰۰ نیروی هوایی روسیه به ایروان منتقل می‌شوند و از روز سوم جنگ مورد استفاده واقع می‌شوند. جهت انتقال این تجهیزات، آنتونف ۱۲۴-۱۰۰ نیروی هوایی روسیه پس از پرواز از فراز دریای خزر، از طریق حریم هوایی ایران به سمت ارمنستان ادامه مسیر داد.

برخلاف جمهوری آذربایجان که با کمک درآمد حاصله از صادرات نفت موفق به خرید گسترده تسلیحات از روسیه، اسرائیل و ترکیه در ۱۴ سال اخیر شده است، ارتش ارمنستان به علت بودجه بسیار کم، تنها با اتکا به کمک‌های محدود نظامی روسیه موفق شده است تا توان رزمی خودش را در سطحی نگه دارد تا توانایی دفاع در برابر تهاجم زمینی و هوایی ارتش آذربایجان داشته باشد. به علت نداشتن منابع مالی گسترده، ارمنستان موفق نشد تا همچون آذربایجان به خرید گسترده تسلیحات دست بزند و متعاقباً ضعف‌هایش در برخی از زمینه‌ها توسط نیروهای مسلح روسیه برطرف شده است.

ایران، تنها مسیر دسترسی ارتش روسیه به ارمنستان

بیش از ۲۵ سال است که نیروی زمینی، دفاع هوایی و هوایی روسیه در ارمنستان پایگاه دارند تا با استفاده از تجهیزات و تسلیحات خود خلأ ناشی از ضعف ارتش ارمنستان را پر نمایند و از تکرار فجایعی چون قتل‌عام ارمنی‌ها توسط همسایگانشان جلوگیری نمایند. ایران به‌عنوان یکی از متحدان منطقه‌ای روسیه، تنها کشوری است که امکان نقل‌وانتقال نیروهای نظامی این کشور را به ارمنستان فراهم آورده است. هواپیماهای ترابری سنگین ایلیوشین ۷۶ ام دی و آنتونف ۱۲۴-۱۰۰ نیروی هوایی روسیه بدون پرواز در حریم هوایی ایران هرگز امکان رسیدن به آسمان ارمنستان را نخواهند یافت.

نیروی زمینی روسیه با استفاده از تانک‌های تی-۹۰اس، نفربرهای بی ام پی-۳ و موشک‌های بالستیک اسکندر-ام مستقر در پایگاه ۱۰۲ام در گیومری، نیروی دفاع هوایی این کشور با یک رصد سامانه پدافندی اس-۳۰۰ در همین شهر و نیروی هوایی روسیه با استفاده از ۱۵ فروند جنگنده ره‌گیر میگ ۲۹ و سه فروند نمونه آموزشی رزمی آن یعنی میگ ۲۹ یو بی مستقر در پایگاه هوایی ۳۶۲۴ ام در اربونی (غرب ایروان) به دفاع و حراست از حریم هوایی ارمنستان در ۲۵ سال گذشته مشغول بوده‌اند. اما آن‌طور که به نظر می‌رسد، این نیروها به‌منظور جلوگیری از تیره‌شدن روابط روسیه و ترکیه و همچنین جلوگیری از بهبود دوباره روابط سیاسی و نظامی ترکیه با کشورهای عضو ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی)، از دخالت مستقیم در جنگ واداشته شده‌اند.

لازم به ذکر است که با وجود عدم دخالت نظامی روسیه در جنگ کنونی و همچنین با وجود ضعف شدید نیروهای مسلح  ارمنستان در زمینه زرهی و پهپادی، ارتش این کشور موفق شده است تا پیشروی ارتش آذربایجان در منطقه آرتساخ یا قره‌باغ را متوقف کند. البته مشخص نیست این روند تا چه زمانی ادامه داشته باشد به‌خصوص پس از  سرازیر شدن تسلیحات ساخت ترکیه و اسرائیل به آذربایجان در روزهای اخیر. در صورت بسته شدن گذرگاه مرزی نوردوز توسط جمهوری اسلامی، این کشور نه ‌فقط پس از چند هفته، بازنده جنگ که دچار کمبود و قحطی مواد غذایی و سوخت خواهد شد.