چالش‌های فراروی مقاومت مردمی در نوار غزه

مقاومت مردمی فلسطین آن‌گونه که انتظار می‌رود، گسترده و فراگیر نخواهد شد

گوشه‌ای از تظاهرات فلسطینیان در شهر رام الله در کرانه باختری. عكس از:  AFP

رهبران احزاب و جنبش‌های فلسطینی در نشست دبیران کل که در سوم ماه سپتامبر جاری برگزار شد، گزینه مقاومت مردمی را به عنوان بهترین راه حل برای مقابله با اسرائیل در شرایط کنونی دانسته و تصمیم گرفتند کمیته مشترکی را تأسیس کنند که هدف از آن ایجاد هماهنگی میان گروه‌های مختلف فلسطینی و ساماندهی اقدامات آشتی‌جویانه و راهپیمایی‌های صلح آمیز در کرانه باختری و نوار غزه باشد.

البته تصمیم رهبران فلسطینی بر این شد تا مقاومت مردمی فعالیت‌های خود را از سه‌شنبه، ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰، آغاز کند مشروط بر این‌که فلسطینی‌ها در فعالیت‌های مسالمت آمیزی که در کرانه باختری و نوار غزه برگزار می‌شود به صورت هماهنگ و همزمان شرکت کنند، با این حال، رهبری واحد مقاومت مردمی در نوار غزه با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است؛ زیرا مقاومت مردمی که در طول سال‌های گذشته در غزه جریان داشت نتوانست موفقیتی کسب کند.

البته در مورد موثر بودن مقاومت مردمی، به ویژه در نوار غزه که در جریان اعتراضات مرزی (راهپیمایی‌های بازگشت)، که منجر به قربانی شدن بیش از ۲۶۰ نفر و زخمی شدن حدود ۳۰ هزار فلسطینی شد، تجربه کافی به دست آورده است، دیدگاه‌ها و نظرات متفاوتی وجود دارد. به گفته ناظران، راهپیمایی‌های غزه به‌رغم قربانی‌های بسیاری که داشت نتوانست کوچک‌ترین تأثیری در ابعاد سیاسی ایجاد کند یا این‌که خواسته‌ها و مطالبات زندگی روزمره شهروندان فلسطینی را برآورده کند.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

در همین راستا، ابراهیم ابراش، استاد علوم سیاسی در دانشگاه الازهر، گفت: جالب است که رهبران احزاب و گروه‌های سیاسی در مورد لزوم آغاز مقاومت مردمی به تنهایی و بدون درنظرداشت رأی مردم، تصمیم می‌گیرند، در حالی‌که کسانی در فعالیت‌های مسالمت آمیز مقاومت مردمی شرکت می‌کنند، مردم فلسطین هستند نه طبقه سیاسی. وی افزود: طبقه سیاسی عملا دچار چالش و سردرگمی است و توان تکرار تجربه مقاومت مردمی را ندارد، به ویژه در نوار غزه که ساکنان آن نتوانستند از ادامه تظاهرات مسالمت آمیز، جز رنج و مصیبت، سود دیگری به دست آورند.

ابراش بدین باور است که آغاز مجدد استفاده از گزینه مقاومت مردمی نیاز به اعتمادسازی میان شهروندان فلسطینی و رهبران آن‌ها دارد تا مردم برای شرکت در راهپیمایی‌های مسالمت آمیز و سایر اشکال مقاومت مردمی آماده شوند. وی می‌افزاید: بیرون‌رفت از بحران کنونی، مستلزم ایجاد تغییرات اساسی در عرصه سیاست است.

از سوی دیگر و به‌رغم چالش‌های فراروی جنبش مقاومت مردمی، طلال ابوظریفه، عضو کمیته مرکزی جبهه دموکراتیک فلسطین معتقد است که در مورد سازوکارهای مقاومت مردمی، اتفاق نظر واقعی وجود دارد و تلاش برای ساماندهی و ترتیب برنامه‌های فراگیر و هماهنگ در سراسر سرزمین‌های فلسطینی در جریان است.

ابوظریفه به‌رغم حمایت از ایده مقاومت مردمی، اذعان می‌کند که چالش‌های بسیاری پیش‌رو قرار دارد که از جمله می‌توان به دشواری بسیج شهروندان در نوار غزه برای شرکت در فعالیت‌های مقاومت مردمی اشاره کرد؛ زیرا ساکنان آن به شدت دچار فقر و مشغول نگرانی‌های زندگی هستند. البته مردم غزه از ده سال بدین سو، در شرایط بسیار دشوار اقتصادی به‌سر می‌برند و در این مدت هیچ توجه قابل ذکری به مشکلات آن‌ها نشده است.

در همین حال، احمد عطاونه، مدیر "مرکز مطالعات سیاسی رؤیت"، معتقد است که هیچ اقدامی به هدف بسیج مردم برای شرکت در فعالیت‌های مقاومت مردمی اتخاذ نشده است و هیچ انگیزه و ابزار واقعی که زمینه آغاز مقاومت مردمی را فراهم کند وجود ندارد، به ویژه این‌که اختلافات و فرافکنی‌های که مانع اجرای سازش و آشتی شد، هنوز هم ادامه دارد و هیچ تغییری در این عرصه پدید نیامده است. به باور عطاونه، پاسخ مردم غزه به فعالیت‌های مقاومت مردمی، بدون شک محدود خواهد بود؛ زیرا ساکنان غزه از تجارب گذشته و راهپیمایی‌های که مدت‌ها ادامه داشت به هیچ نتیجه‌ای مثبتی دست نیافتند. البته شهروندان فلسطینی زمانی آماده شرکت در فعالیت‌های مقاومت مردمی می‌شوند که از صداقت جناح‌های سیاسی اطمینان حاصل کنند و متقاعد شوند که مقاومت مردمی می‌تواند منجر به ایجاد تغییرات مثبتی شود.

در مقابل، ولید عوض، عضو دفتر سیاسی حزب خلق فلسطین اذعان می‌کند که صحنه اصلی مقاومت مردمی، کرانه باختری خواهد بود، نه غزه؛ زیرا نوار غزه در خط مقدم تماس با اسرائیل قرار دارد، افزون بر آن‌که این منطقه در حال حاضر با مشکلات و چالش‌های بی‌شماری روبه‌رو است و در گذشته، مقاومت مردمی را تجربه کرده و متحمل خسارت‌های بسیاری شده است. وی افزود: بایستی شهروندان فلسطینی در شیوه پیش‌برد مقاومت مردمی و برنامه‌های ریزی‌های آن نقش داشته باشند تا فعالیت‌های مسالمت آمیز، محدود به فرمول‌های رهبران جناح‌های سیاسی که ممکن است بر ماهیت مقاومت مردمی تأثیرگذاری داشته باشد، نباشد و تجارب تلخ گذشته بار دیگر تکرار نشود.

ولید عوض بدین باور است که به‌رغم دشواری‌های پیش‌رو، مقاومت مردمی بهترین گزینه برای مقابله با چالش‌های است که مانع تحقق آرمان‌های ملت فلسطین می‌شود و فلسطینیان با این شیوه می‌توانند مخالفت خود را نسبت به اقدامات اسرائیل که حقوق شهروندان فلسطینی را نقض می‌کند، ابراز بدارند.

اما اکرم عطا‌الله، کارشناس امور فلسطین، معتقد است که پس از تجارب راهپیمایی بازگشت، دیگر میان ساکنان نوار غزه و جناح‌های فلسطینی اعتمادی باقی نمانده است و بعید است که آن‌ها در فعالیت‌های که در نوار مرز با اسرائیل برگزار ‌شود، شرکت کنند. وی افزود: گسترش دامنه اختلافات، روش ناهنجار حکمرانی و نحوه برخورد جناح‌های فلسطینی با چالش‌های پیش‌رو که دچار اشبتاهات بسیاری است، تأثیر منفی در روند مقاومت مردمی داشته و مانع حضور شهروندان فلسطینی در تظاهرات مسالمت آمیز می‌شود. اکرم عطا‌الله بدین باور است که مقاومت مردمی محدود خواهد بود و ممکن است تنها به شکل تجمعات کوچک مردمی در برخی از مناطق در نوار غزه خلاصه شود؛ زیرا شهروندان فلسطین آن‌چنان دچار فقر و تنگدستی هستند که فرصتی برای پرداختن به مسايل دیگر را ندارند.

البته سخنان حماد الرقب، یکی از رهبران حماس نیز با این پیش‌بینی مطابقت دارد. وی خاطرنشان کرده است که مقاومت مردمی محدود به مراکز شهرها است و در نقاط تماس با اسرائیل هیچ اقدامی صورت نخواهد گرفت، افزون بر آن، مقاومت مردمی به گونه مختصر آغاز خواهد شد و پس از دستیابی به موفقیت، به صورت تدریجی گسترش خواهد یافت.  الرقب افزود: ساکنان نوار غزه برای شرکت در فعالیت‌های مقاومت مردمی، خواسته‌های دارند که بایستی برآورده شود، بنابر این، تشکیلات خودگردان فلسطین باید محدودیت‌های را که برای مجازات غزه اعمال کرده بود، لغو کند تا مردم به انجام تغییرات مثبتی که انتظار آن را دارند اطمینان حاصل کنند و زمینه حضور آن‌ها در فعالیت‌های مقاومت مردمی فراهم شود.

© IndependentArabia