جست‌وجو برای واکسن ویروس کرونا به یکی از کلیدی‌ترین موضوعات مورد تمرکز برای مقابله با این بیماری عالم‌گیر تبدیل شده است چرا که معرفی واکسنی کارآمد می‌تواند به کشورها کمک کند تا در حال مبارزه برای نابودی کووید-۱۹، از شهروندان خود نیز محافظت کنند. 

اما بعد از آن که «عملیات سریع‌السیر» توسط کابینه ترامپ به راه افتاد تا طراحی، تولید و توزیع واکسن و دیگر درمان‌های کووید-۱۹ را تسریع بخشد، تحقیق و تولید این واکسن در ایالات متحده با دست‌اندازهایی نیز روبه‌رو شد. 

بر مبنای نظرسنجی سی‌ان‌ان که در ماه جاری میلادی منتشر شد، ۴۰ درصد از آمریکاییان واکسن ویروس کرونا را تزریق نخواهند کرد. 

بخشی از تردید مردم به خاطر آن است که این واکسن در سال انتخابات آماده می‌شود که موجب بروز نگرانی‌هایی شده که مبادا سیاست نقشی در آماده شدن سریع واکسن برای عموم مردم داشته باشد. 

در این هفته نیویورک تایمز اعلام کرد که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده به مقامات سراسر کشور گفته است برای توزیع واکسن احتمالی ویروس کرونا تا اواخر اکتبر آماده باشند که صرفا چند روز پیش از انتخابات ماه نوامبر است. 

این خبر در حالی منتشر شد که اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده نیز اعلام کرده بود که اگر مشخص شود مزایای آن بیشتر از خطراتش است، ممکن است به یک واکسن ویروس کرونا اجازه استفاده اضطراری پیش از مرحله سوم آزمایش‌ها را اعطا کند. 

دکتر استیون هان، از مقامات اداره مواد غذایی و دارویی در پاسخ به سؤال فایننشال تایمز که پرسید اگر دولت آقای ترامپ برای تولید واکسن فشار آورده است، گفت: «ما شاهد هم‌زمانی بیماری عالم‌گیر کووید-۱۹ با این فصل از سیاست و انتخابات هستیم و باید با پافشاری بر اصول علمی خود از این دوره هم عبور کنیم.» 

او درباره جواز استفاده اضطراری گفت: «این تصمیمی است که بر پایه دانش، علم پزشکی و اطلاعات موجود اتخاذ خواهد شد و تصمیمی سیاسی نخواهد بود.» 

البته کارشناسان هشدار داده‌اند این که واکسنی به نظر برسد باعجله تولید شده، چه کارآمد باشد یا نباشد، ممکن است باعث واکنش تدافعی بیشتر مردمی شود به ویژه اگر مردم فکر کنند سیاست بر تولید سریع آن تاثیر گذاشته است. 

معنای مرحله سوم آزمایشات یک واکسن چیست؟ 

شرکت آسترازنکا مرحله سوم آزمایشات خود بر روی انسان را در ایالات متحده برای واکسن کووید-۱۹ از روز سه‌شنبه آغاز کرد و بنا دارد طی هشت هفته آینده این واکسن را روی ۳۰ هزار نفر امتحان کند. 

این واکسن سومین واکسن ویروس کرونا در ایالات متحده است که وارد آخرین مرحله آزمایشات شده، چرا که هم اینک شرکت مدرنا و فایزر نیز در میانه مرحله سوم آزمایش خود قرار دارند. 

دکتر ویلیام هارتمن، از محققان ارشد دانشگاه ویسکانسین در آزمایش آسترازنکا، به ایندیپندنت گفت مرحله اول و دوم آزمایش آن‌ها نتایج بسیار امیدبخشی داشته است که باعث شده آن‌ها مرحله سوم آزمایشات را کلید بزنند. 

دکتر هارتمن گفت: «مراحل اول آزمایش نشان داد بعد از تزریق یک دوز از واکسن حدود ۹۰ درصد از افراد، پادتن‌های لازم برای شاخک‌های پروتئینی را تولید کردند که دقیقا همان چیزی است که از طریق واکسن دریافت کرده‌اند. همچنین این واکسن قادر است در افراد واکنش لنفوسیت تی نیز ایجاد کند.» 

این واکسن از دو راه به ویروس حمله می‌کند: اول آن را با پادتن‌ها خنثی می‌کند و بعد با لنفوسیت‌های تی «کشنده» به جنگ آن می‌رود. لنفوسیت تی بخشی از گلبول‌های سفید خون است که نقشی مرکزی در واکنش سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کند. 

دکتر هارتمن افزود: «پس اکنون که ما وارد مرحله سوم آزمایش شده‌ایم هم می‌خواهیم مطمئن شویم واکسن ما هم پادتن‌های لازم را تولید کرده و هم باعث بروز واکنش لنفوسیت تی می‌شود. همچنین می‌خواهیم ببینیم آیا در جماعتی بزرگ‌تر نیز می‌توانیم در میان افرادی که واکسن را دریافت کرده‌اند، آمار ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهیم.» 

مرحله سوم آزمایش آسترازنکا که کاملا تصادفی و بدون جانبداری است، دو سال به طول خواهد انجامید و دوره ثبت‌نامی هشت هفته‌ای دارد. داوطلبان یک دوز از واکسن ویروس کرونا یا پلاسیبو را در روز اول و دوباره همان دوز را در روز ۲۹ هم دریافت خواهند کرد. 

دکتر هارتمن گفت: «بازه دوساله خیلی مهم است تا مطمئن شویم پادتن‌ها تا چقدر در بدن فرد باقی خواهند ماند. این اطلاعات باعث می‌شود بفهمیم آیا مردم باید هر سال این واکسن را دریافت کنند، چیزی شبیه واکسن آنفولانزا، یا آن که پادتن‌ها بیشتر از یک سال باقی خواهند ماند و به تزریق سالانه واکسن نیازی نیست.» 

دکتر هارتمن اظهار داشت در این بازه دوساله محققان همچنین داوطلبان را زیر نظر خواهند داشت تا ببینند اگر عوارض جانبی وخیمی در بعضی افراد پدیدار شود. تاکنون در آزمایش‌های واکسن آسترازنکا، داوطلبان فقط به سردرد و درد در ماهیچه‌ها دچار شده‌اند که تنها حدود یک روز به طول انجامیده است. 

چگونه بازه زمانی لازم برای آزمایش واکسن‌ها تسریع می‌شود؟ 

در گذشته به ندرت واکسنی در بازه زمانی کمتر از پنج سال تولید شده است. 

واکسن اوریون ساخته مرکس و شرکا، در سال ۱۹۶۷ جواز استفاده گرفت که تنها چهار سال بعد از آن بود که اولین دانشمند کار را بر روی آن شروع کرد و این واکسن را تبدیل به یکی از سریع‌ترین واکسن‌های ساخته شده در تاریخ ایالات متحده کرد. 

در مقایسه با واکسن اوریون بازه زمانی تولید واکسن ویروس کرونا به نحوی قابل توجه تسریع شده است. اما دلایل متعددی وجود دارد که چرا محققان توانسته‌اند سریع‌تر از مرحله‌ای به مرحله بعدی بروند. 

دکتر هارتمن گفت: «تاکنون این قدر تمرکز شدیدی روی تولید یک واکسن مشخص نبوده است.» 

دانشگاه آکسفورد، که خالق واکسن کووید-۱۹ شرکت آسترازنکا است، سابقا مشغول کار روی واکسنی برای سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس) بود که ویروس کرونای دیگری است. دکتر هارتمن گفت کاری که در تولید واکسن مرس انجام شده بود نیز به تسریع طراحی و تولید واکسن فعلی برای کووید-۱۹ کمک کرد. 

دکتر هارتمن گفت: «شما خواست مردم را با خود دارید، از امکانات مالی لازم برخوردارید و مشغول کار و بهبود واکسنی هستید که قبلا امتحان شده و کارآمد بوده است. با توجه به تمام این عوامل، شرایط بسیار خوبی مهیا بود تا واکسنی را تولید کرده، آن را بر روی حیوانات امتحان کرد و با انجام مراحل اول و دوم آزمایشات به این جا رسید. بله این روند خیلی سریع طی شده که تقریبا بی‌سابقه است. اما مورد بی‌سابقه دیگر میزان تلاش‌ها و حجم منابع مالی است که به طراحی این واکسن اختصاص داده شده است.» 

دکتر کاترین استیونسون، مدیر واحد آزمایشات بالینی مرکز تحقیقات بیماری‌های مسری و واکسن در دانشکده پزشکی بث اسرائیل دیکانس دانشگاه هاروارد به ایندیپندنت گفت آزمایش‌های بالینی واکسنی که او شاهد بوده است همگی از تمهیدات ایمنی آزمایشات قبلی پیروی کرده‌اند. 

او گفت: «خود من اگر اطمینان نداشتم تمهیدات ایمنی لازم انجام می‌شود در آزمایشی بالینی شرکت نمی‌کردم و این درباره تمام افراد دیگر شاغل در این عرصه که می‌شناسم نیز صادق است.» 

دکتر استیونسون افزود: «جایی که ما شاهد تسریع ایمن امور هستیم در زمینه تولید این محصولات و سرمایه‌گذاری برای تولید در مراحل اولیه و همچنین انجام آزمایشات بالینی گسترده‌تر و سریع‌تر از روندی است که معمولا داریم. تمام این امور به منابع مالی و سرمایه‌گذاری نیاز دارد ولی در این میان ایمنی به هیچ وجه قربانی نمی‌شود.» 

البته دکتر استیونسون یکی از چندین کارشناس بهداشتی است که خواستار تحقیقات یک کمیته مستقل درباره تحقیقات و اطلاعات موجود از هر واکسن پیش از تولید و عرضه آن‌ها برای عموم مردم هستند. 

او گفت: «چیزی که برای من کمی نگران‌کننده است این است که ما شاید در واقع نتایج خیلی خوب و سریعی بگیریم چرا که سرمایه‌گذاری فوق‌العاده‌ای در این زمینه شده و تمام دانشمندانی که در دنیای تحقیقات واکسن می‌شناسم اکنون ماه‌ها است بدون خستگی مشغول کار بر روی آن هستند.» 

اما دکتر استیونسون می‌خواهد مطمئن شود عموم مردم هم بدانند چگونه دانشمندان به نتایج خود در این آزمایشات دست یافته‌اند تا آن‌ها هم نسبت به دریافت واکسن اطمینان خاطر داشته باشند. 

او گفت: «پیام اصلی این است که من درباره واکسن اصلا نگران نیستم بلکه نگرانی من این است که می‌خواهم عموم مردم هم به اندازه من به این واکسن‌ها اعتماد داشته باشند.» 

آرتور کاپلان، مدیر واحد آداب پزشکی در موسسه بهداشت لانگون در دانشگاه نیویورک به سی‌ان‌ان گفت او نیز طرفدار یک کمیته مستقل برای بررسی اطلاعات واکسن‌ها پیش از عرضه عمومی آن‌ها است. 

او گفت: «ما به این روند عادت داریم که اگر اداره مواد غذایی و دارویی یا مرکز کنترل و پیشگیری بیماری بگویند چیزی ایمن و کارآمد است برای ما کافی است، اما به نظرم این بار تایید این سازمان‌ها برای رفع تردید مردم کافی نیست. به نظرم ما شدیدا به یک کمیته مستقل ملی در این زمینه نیاز داریم.» 

اداره مواد غذایی و دارویی خبر از برگزاری مراسمی عمومی در ۲۲ اکتبر با شرکت کمیته مشاور واکسن و محصولات مرتبط زیستی داده است تا درباره تولید، جواز و استفاده از واکسن‌های کووید-۱۹ بحث شود. 

دکتر هان با صدور بیانیه‌ای در هفته گذشته اظهار داشت: «می‌خواهم به آمریکاییان اطمینان خاطر دهم روند بررسی اطلاعات طراحی و تولید واکسن‌ها تا حد ممکن برای عموم شهروندان باز و شفاف خواهد بود.» 

او افزود: «بحث و بررسی با اعضای این کمیته که متشکل از کارشناسان بهداشتی و دانشمندان خارج از سازمان ما از سراسر کشور است باعث می‌شود عموم مردم هم بتوانند درکی روشن را از تولید بالینی این واکسن‌ها که برای جلوگیری از کووید-۱۹ ایجاد شده و اطلاعات موجود برای اعطای جواز استفاده از آن‌ها داشته باشند. مهم است که مردم شاهد انتظارات و استانداردهای اداره امور غذایی و دارویی برای ایمنی و کارآمدی واکسن‌ها باشند.» 

چگونه یک واکسن ویروس کرونا در بین مردم توزیع خواهد شد؟ 

 اگر یک واکسن ویروس کرونا از اداره مواد غذایی و دارویی مجوز استفاده اضطراری بگیرد، آن گاه می‌تواند در مقادیر عمده تولید و در سراسر آمریکا توزیع شود، اقدامی که زمان‌بر خواهد بود. 

دکتر استیونسون گفت: «تنها به این خاطر که واکسنی در آزمایشات بالینی کارآمد بوده بدان معنی نیست که پنج میلیون دوز آن بسته‌بندی شده و آماده ارسال در ژانویه ۲۰۲۱ خواهد بود.» 

موسسه ملی بهداشت و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری به آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی سفارش دادند تا چهارچوبی را برای نحوه توزیع واکسن ویروس کرونا تدوین کند که هم منصفانه بوده و هم بیشترین منفعت را برای عموم مردم دارد. 

در گزارشی که هفته جاری منتشر شد، کمیته‌ای ۱۸ نفره چهار شاخص برای توزیع واکسن ویروس کرونا در آغاز تدوین کردند: خطر ابتلا، خطر مرگ یا بیماری وخیم، خطر عوارض اجتماعی منفی، و خطر انتقال بیماری. 

دکتر هلن گیل، از روسای این کمیته به ایندیپندنت گفت: «هدف غایی ما این است که منافع اجتماعی این واکسن را از طریق کاهش نرخ بیماری وخیم و مرگ حاصل از شیوع کووید-۱۹ به حداکثر برسانیم.» 

او افزود: «اولین و مهم‌ترین اولویت، کاهش عوارض این بیماری است تا از بیماری و مرگ افراد جلوگیری شود.» 

اما همچنین کارمندان خط مقدم، از جمله کارمندان نظام پزشکی، نیز به نظر می‌رسد باید هنگام توزیع واکسن از اولویت برخوردار باشند. 

سپس این کمیته رویکردی چهار مرحله‌ای را برای توزیع واکسن پیشنهاد داد. بر این اساس کارمندان نظام پزشکی و گروه‌های آسیب‌پذیر، از جمله افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، در اولویت خواهند بود. به گفته این گزارش، اولین مرحله شامل حدود ۱۵ درصد از جمعیت ایالات متحده خواهد بود. 

دکتر گیل گفت: «این واکسنی است که ما امیدواریم برای کل جمعیت کشور در دسترس قرار گرفته و کارآمد باشد و این بخش مهمی از تلاش‌های ما برای بازگرداندن جامعه به حالت معمول است تا افراد بتوانند دوباره گرد هم جمع شوند.» 

او افزود: «اما از آن جا که می‌دانیم در آغاز احتمالا آن اندازه واکسن برای کل جمعیت نخواهیم داشت باید آن را به همین شکل که انجام داده‌ایم مرحله‌بندی کنیم.» 

مرحله دوم شامل کارمندان اساسی، معلمان، افراد ساکن در پناهگاه‌های بی‌خانمان و افراد محبوس در زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها می‌شود. بعد مرحله سوم شامل جوانان، نوجوانان و کودکان، و کارمندانی می‌شود «که برای کارکرد جامعه اساسی هستند» که یعنی تا این مرحله ۸۵ تا ۹۵ درصد از جمعیت کشور واکسن زده‌اند. 

مرحله آخر هم شامل همه افراد دیگر است. 

دکتر گیل گفت: «مراحل ما بر اساس ارزیابی ما از خطر است و می‌خواهیم این واکسن را اول برای افرادی که با بیشترین خطر مواجه هستند ارائه کنیم و این گروه‌های خطر را در چهار دسته‌ای که اشاره کردم دسته‌بندی کرده‌ایم.» 

او افزود: «برقراری انصاف نیز بخش مهمی از تلاش‌های ما است چرا که این ویروس به نحوی بدون تناسب و بسیار بیشتر بر جوامع افراد رنگین پوست و مردمانی که از فرصت‌های لازم برای محافظت از خود در برابر ابتلا به این بیماری برخوردار نیستند، تاثیر گذاشته است.» 

عموم مردم می‌توانند درباره این چارچوب و رویکرد چهار مرحله‌ای آن تا روز جمعه ساعت ۲۳:۵۹ به وقت ساحل شرقی آمریکا نظر خود را ابراز دارند. بعد کمیته مذکور نظرات را بررسی کرده و گزارش نهایی خود را برای اظهارنظر موسسه ملی بهداشت و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ارائه می‌کند تا بعد از تایید آن‌ها، هنگام توزیع واکسن ویروس کرونا مورد استفاده قرار گیرند.