با تمام اما و اگرهایی که درباره مذاکرات صلح طالبان با دولت افغانستان وجود دارد، هیچ تردیدی نیست که این گفت‌وگوها برای تعیین سرنوشت کشور به زودی آغاز خواهد شد.

زلمی‌ خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان، در تازه‌ترین اظهار نظرش گفته است: «هیچ دلیل مشروعی برای تاخیر مذاکرات وجود ندارد.»

رهایی حدود ۳۰۰ زندانی باقی‌مانده طالبان آخرین گره را از سر راه شروع مذاکرات صلح باز خواهد کرد. به نظر می‌رسد طالبان با تعیین اعضای هیئت مذاکره‌کننده خود آماده نشست تاریخی افغان‌ها شده است.

یکی از استراتژی‌های طالبان در آستانه مذاکرات تعیین هیئت مذاکره‌کننده بلندرتبه با قابلیت بالای تصمیم‌گیری است که بتواند از تمام جناح‌ها و مناطق وابسته به این گروه نمایندگی کنند. انتخاب افراد وابسته به چهره‌های کلیدی این گروه و از اقوام مختلف از جمله غیرپشتون‌ها ظاهرا با هدف ایجاد اجماع شاخه‌های مختلف طالبان صورت گرفته است تا هر تصمیمی ‌که در قطر گرفته شود، مورد توافق کلی قرار گیرد و بدون دردسر در افغانستان پیاده شود.

برقراری آتش‌بس جامع و دائم شرط اول دولت افغانستان در مذاکرات است و اگر مورد توافق دو طرف قرار گیرد جلوگیری از نقض آن به حمایت وسیع تمام شبکه‌های طالبان نیاز دارد. از سوی دیگر، تصمیم به تعیین افراد مهم در هیئت مذاکره‌کننده جایگاه دفتر سیاسی طالبان در دوحه قطر را نیز تقویت کرده است.

در میان ۲۰ عضو هیئت مذاکره‌کننده‌ای که رسانه‌ای شده‌اند، اکنون ۱۳ عضو شورای رهبری طالبان شامل‌اند که به نظر می‌رسد می‌توانند با تایید ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر شورشیان، تصمیم‌گیرنده نهایی باشند، هرچند طالبان رسما اعضای هیئت مذاکره‌کننده خود را تاکنون تایید نکرده‌اند و امکان تغییر دوباره هم دور از تصور نیست. با این همه، نام انس حقانی، برادر رهبر شبکه حقانی، ملا عبدالمنان، برادر ملاعمر بنیانگذار گروه طالبان و شیخ محمد قاسم ترکمن، عضو شورای رهبری طالبان نیز در میان هیئت گفت‌وگوکنندگان وجود دارد.

شیخ محمد قاسم ترکمن، تنها عضو شورای رهبری طالبان از قوم ترکمن است.

ترکمن‌ها حدود یک میلیون و صدهزار نفر از جمعیت افغانستان ۳۸ میلیونی را تشکیل می‌دهند که در مناطق مرز شمالی این کشور با ترکمنستان و ازبکستان زندگی می‌کنند. بیشتر شهروندان ترکمن افغانستان در استان‌های فاریاب، جوزجان، سمنگان، بغلان و بلخ و قندوز ساکن‌اند. آنها پیروی مذهب حنفی اسلام هستند.  

قاسم ترکمن از استان شمالی جوزجان افغانستان است. دروس مذهبی را در مدارس محلی و پاکستان فرا گرفته است.

او از سال ۲۰۰۱ عضو شورای رهبری طالبان بوده است. نقش قاسم ترکمن در توسعه دامنه جنگ به مناطق غیرپشتون کلیدی بوده است. در حالی که آشوب و شورش در سال‌های اول پس از سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان در جنوب و شرق کشور زادگاه اصلی طالبان متمرکز بود، اکنون افراد مانند قاسم ترکمن توانسته‌اند شورش طالبان را به مناطق شمالی و حتی به زادگاه مارشال عبدالرشید دوستم، فرمانده مقتدر ضدطالبان، بکشانند.

طالبان با در اختیار قرار دادن نهادهای اداری و نظامی‌ خود در استان‌های شمالی مانند جوزجان و فاریاب، موفقیت زیادی در به چالش کشیدن دولت محلی داشته است. دادن پست‌های اداری این گروه مانند استاندار سایه و فرماندار سایه به اعضای غیرپشتون‌های محلی، شورش طالبان را تا حد زیادی بومی ‌کرده و از جنوب به شمال و دیگر مناطق کشور کشانده است.

استخدام اوزبک‌ها و ترکمن‌ها برای طالبان مؤثر ثابت شده است.

برای مثال استان جوزجان در شمال کشور که زادگاه مارشال دوستم است را در نظر بگیرید. در آنجا هر ۱۰ شهرستان در معرض خطر طالبان قرار گرفته است.

نبیه مصطفی‌زاده، سناتور مردم جوزجان در مجلس سنا به خبرنگار آوا می‌گوید:‌ «ده ولسوالی/شهرستان ولایت جوزجان تحت تهدید شدید طالبان قرار دارد. ولسوالی آقچه، مورزیان، منگه جیک و فیض‌آباد و تنها مرکز ولسوالی به دست دولت و باقی مناطق در تصرف طالبان می‌باشند. وضعیت در ولسوالی‌های قوش‌یپه و درزآب به شدت خراب است. طالبان در شاهراه مزار الی شبرغان پاسگاه امنیتی می‌اندازند و باعث آزار و اذیت مردم می‌شوند.»

مولوی عبدالحی حیات، رئیس شورای ولایتی جوزجان هم اضافه کرده است: «همچنین ۷۰ درصد ولسوالی‌های آقچه، فیض‌آباد و خانقا تحت تصرف طالبان می‌باشد.»

وضعیت در جوزجان چنان آشفته است که مارشال عبدالرشید دوستم خود ناچار شده است برای نجات قلمروی بیشتر از افتادن به دست طالبان چند بار عملیات نظامی ‌راه‌اندازی کند و تا جایی که توانسته است شورشیان را پس زده است، اما افراد بومی‌ طالبان وفادار به اعضای رهبری کویته دوباره بازگشته‌اند.

شیخ محمد قاسم ترکمن، مولوی عبدالرحمان و مولوی عبدالسلام حنفی، اعضای شورای رهبری طالبان از ترک‌تباران افغانستان نقش کلیدی در این پیشرفت‌ها داشته‌اند.

در حقیقت بخشی از راهبرد گروه طالبان برای محلی‌سازی جنگ اعطای مقام و اداره امور به غیرپشتون‌های محلی در مناطقی است که اکثریت با آنها است. برای شورشیان سربازگیری هم از میان گروه‌های ترک‌تبار و گماشتن فرماندهان محلی از میان آنها برای کمک به پیشبرد ماشین جنگی شورشیان یک اولویت بوده است.

این سربازگیری از دو راه انجام می‌شود. استخدام از میان طلبه‌های جوان اوزبک که در مدارس مذهبی پاکستان درس می‌خوانند. استادان و عالمان دینی اوزبک که مشغول تدریس در مدارسی در پاکستان‌اند، این جوانان را شستشوی مغزی داده و آماده نبرد مسلحانه در مناطق شان می‌کنند.

و دوم، اعزام هیئت‌های تبلیغاتی مخفی طالبان با مدیریت فرماندهان رده میانی به مناطق ازبک و ترکمن‌نشین است. طالبان از جنوب و غرب وارد شمال می‌شوند و مردم را با شعارهای مبنی بر این که کشور اشغال شده و دولت فاسد است، به گرفتن دوباره سلاح و جنگیدن علیه حکومت بسیج می‌کنند. فرماندهان مهم طالبان از جمله قاسم ترکمن اغلب در انجام این امور اقدام کرده‌اند.

با این حال، تعیین اعضای غیرپشتون در میان ۲۰ عضو هیئت مذاکره‌کننده طالبان اقدام سنجیده سیاسی برای حفظ شیرازه شورشگری و تشکیل اجماع نظر در میان شعبه‌های مختلف گروه طالبان به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، طالبان با یدک کشیدن «تنوع قومی» در میز مذاکره با مردم افغانستان و جامعه جهانی، می‌خواهند بگویند که جنگ آنها حرکتی قومی ‌نیست و شورشیان برای کل افغانستان برنامه دارند.