مسابقه برای یافتن واکسن کووید-۱۹ ادامه دارد و تاکنون تحقیقات با سرعت نور انجام شده است و به گفته سازمان جهانی بهداشت در مجموع ۲۶ واکسن در حال حاضر در مرحله ارزیابی بالینی قرار دارند.

روند کشف و تولید واکسن معمولا ۱۰ تا ۱۵ سال طول می‌کشد اما این بار دولت‌ها و شرکت‌های پیشروی داروساز طی همکاری با یکدیگر امیدوارند واکسن این بیماری و راهی برای پایان دادن به این بیماری عالم‌گیر را تا پایان سال جاری میلادی تولید کنند.

از ۲۶ واکسنی که در حال آزمایش روی انسان است، تنها تعداد اندکی از آن‌ها وارد مرحله سوم آزمایش شدند، یعنی آخرین مرحله پیش از آن‌که مجوز‌های لازم را گرفته یا درخواستش رد شود.

گرچه هنوز خیلی زود است که بگوییم کدام یک از این واکسن‌ها موفقیت‌آمیز خواهند بود اما در ادامه نگاهی به واکسن‌های پیشرو می‌اندازیم و خواهیم دید هر یک در چه مرحله‌ای قرار دارند و طی ماه‌های آینده کی می‌توانیم منتظر عرضه آن‌ها در بازار باشیم.

دانشگاه آکسفورد و آسترازنکا

نام واکسن: ChAdOx1 nCoV-19

چگونه عمل می‌کند؟

واکسن دانشگاه آکسفورد یک ویروس تضعیف شده حامل این بیماری است و با مهندسی ژنتیکی ویروسی که باعث ابتلای شامپانزه‌ها به سرماخوردگی معمولی می‌شود خلق شده است. این ویروس تضعیف شده به قطع باعث بروز هیچ بیماری در انسان نشده است و به گونه‌ای دستکاری شده تا شاخک‌های پروتئینی مانند آن چه در ویروس سارس-کوو-۲ موجود است داشته باشد که ابزار حمله این ویروس برای هدف قرار دادن سلول‌های بدن انسان است.

به گفته پروفسور اندرو پولارد، رئیس این تحقیقات، وقتی این ماده ژنتیکی وارد بدن انسان می‌شود «به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند ویروس سارس-کوو-۲ را تشخیص دهد.»

آخرین اخبار آن چیست؟

در تحقیقی که ماه گذشته در نشریه علمی «لانست» منتشر شد دانشمندان گفتند این واکسن واکنش مصون دوگانه‌ای در ۱۰۷۷ داوطلب ۱۸ تا ۵۵ ساله که آن را دریافت کرده بودند ایجاد کرد و ظرف ۱۴ روز پس از دریافت، واکنش تولید لنفوسیت‌ تی در سیستم ایمنی بدن را برانگیخته و ۲۸ روز پس از تزریق باعث ایجاد پادتن ویروس کرونا در بدن می‌شود.

به آزمایش‌های بیشتری نیاز است تا فهمید این مصونیت چقدر در بدن فرد باقی می‌ماند. همچنین هنوز مشخص نیست آیا این واکسن می‌تواند جلوی بیمار شدن افراد را بگیرد یا فقط باعث تضعیف علائم کووید-۱۹ می‌شود.

بعد از این چه خواهد شد؟

مراحل دوم و سوم آزمایش تاثیر این واکسن به خارج از بریتانیا و کشورهای آفریقای جنوبی، برزیل و ایالات متحده توسعه یافته است چرا که در این کشورها نرخ ابتلا هنوز بالا است و به محققان اجازه می‌دهد تشخیص دهند آیا این واکسن می‌تواند جلوی شیوع این بیماری در جمعیت‌های بزرگ را گرفته یا آن را محدود کند. 

دانشگاه آکسفورد با شرکت داروساز آسترازنکا در همکاری است تا این واکسن را در مقیاس جهانی تولید کنند. شرکت داروساز وعده داده است به محض تایید تاثیر این واکسن، دو میلیارد دوز آن را تولید خواهد کرد.

سینواک (Sinovac)

نام واکسن: CoronaVac

چگونه عمل می‌کند؟

شرکت داروساز چینی واکسن غیرفعالی تولید کرده است که به جای ویروس مسری از نسخه غیرمسری آن استفاده می‌کند تا واکنش سیستم ایمنی بدن را برانگیزد.

آخرین اخبار آن چیست؟

واکسن این شرکت داروساز که در پکن مستقر است و CoronaVac نام دارد، «بالای ۹۰ درصد» از پادتن‌های این ویروس را ۱۴ روز بعد از دریافت دو واکسن (با فاصله دو هفته از یکدیگر) در بدن افراد مورد آزمایش ایجاد کرد. هیچ عوارض جانبی برای این واکسن گزارش نشده است.

نتایج اولیه از آزمایش مرحله سوم بر روی ۶۰۰ بیمار گرفته شده که بعضی از آن‌ها صرفا گروه کنترل پلاسبو بودند.

بعد از این چه خواهد شد؟

سینواک نیز در ماه گذشته وارد مرحله سوم آزمایش‌ها در برزیل شد و قرار است ۹ هزار کارمند نظام درمانی در سراسر این کشور را در این مرحله به کار گیرد.

به گفته دانشمندان تشخیص این که آیا واکسنی باعث برانگیختن سیستم ایمنی بدن می‌شود نیاز به آزمایش بر روی ۲۰ تا ۴۰ هزار نفر دارد که به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شده‌اند و وضعیت آنان باید برای ماه‌ها از نزدیک زیر نظر قرار بگیرد.

به همین خاطر نگرانی‌هایی وجود دارد که آیا آزمایش‌های سینواک می‌تواند اطلاعات کافی را گردآوری کند و اگر انجام این آزمایش بر روی کارمندان نظام پزشکی خیلی موثر باشد، چرا که این افراد معمولا مجهز به ابزار محافظت از خود هستند و در مقایسه با سایر مردم در معرض خطر کمتری در ابتلا به ویروس‌اند.

مدرنا

نام واکسن: mRNA-1273

چگونه عمل می‌کند؟

شرکت زیست‌فناوری آمریکایی مدرنا یکی از معدود شرکت‌هایی است که سعی دارد یک واکسن آران‌ای برای این ویروس پیدا کند. گرچه در روش‌های سنتی تولید واکسن نسخه ضعیف‌شده یا غیرفعال ویروس سارس-کوو-۲ وارد بدن انسان می‌شود، در روش آر‌ان‌ای ماده ژنتیکی به سلول انسان وارد می‌شود که باعث شده سیستم ایمنی بدن «شاخک‌های» پروتئینی سطح ویروس کرونا را تشخیص دهد.

بعد از تزریق واکسن سیستم ایمنی بدن با این شاخک‌های پروتئینی به نحوی برخورد می‌کند که گویا به بیماری مبتلا شده است. این مساله باعث برانگیختن زنجیره‌ای از اتفاقات شده که طی آن پادتن‌های این بیماری و دیگر روش‌های دفاعی در بدن ایجاد می‌شود.

تاکنون هیچ واکسن آر‌ان‌ایی برای هیچ بیماری مسری تایید نشده است و شرکت مدرنا نیز هرگز چنین محصولی را وارد بازار نکرده است. اما مدافعان این واکسن می‌گویند تولید عمده آن آسان‌تر و سریع‌تر خواهد بود چرا که تنها مقادیر کمی از این ویروس و ترکیب ژنتیکی آن برای آزمایش واکسن استفاده شده است.

آخرین اخبار چیست؟

واکسن آزمایشی مدرنا در مرحله اول آزمایش در تمام ۴۵ داوطلب سالمی که آن را دریافت کردند واکنش سیستم ایمنی بدن را برانگیخت. با این حال، چهار هفته بعد از تزریق اول، نیاز به دریافت واکسن دومی بود تا بدن بتواند واکنش ایمنی قوی‌تری از خود نشان دهد.

هیچ یک از داوطلبان این آزمایش عوارض جانبی جدی تجربه نکردند اما بیش از نیمی آن‌ها علائمی خفیف یا ملایم نظیر سرگیجه، سردرد، لرز، درد ماهیچه یا درد در محل دریافت واکسن داشتند.

بعد از این چه خواهد شد؟

مرحله سوم آزمایش مدرنا اواخر ماه گذشته میلادی کلید خورد و حدود ۳۰ هزار داوطلب در ۸۹ منطقه که در ۳۰ ایالت و شهر واشینگتن‌دی‌سی پخش هستند، در آن شرکت خواهند کرد. هدف آزمایش این است که تشخیص دهد آیا دریافت دو دوز از واکسن آر‌ان‌ای جلوی ابتلای افراد به کووید-۱۹ را می‌گیرد یا خیر، از مرگ افراد مبتلا جلوگیری می‌کند یا هر دوی این تاثیرات را خواهد داشت.

دکتر آنتونی فاوچی، مشاور ارشد کاخ سفید برای ویروس کرونا، ماه گذشته گفت نتایج این آزمایش احتمالا تا ماه نوامبر آماده خواهد شد.

فایزر و بایون‌تک

نام واکسن: BNT162b2

چگونه عمل می‌کند؟

فایزر، شرکت داروساز آمریکایی و بایون‌تک، شرکت زیست‌فناوری آلمانی نیز مشغول همکاری برای تهیه واکسن آر‌ان‌ایی هستند که از همان فناوری استفاده شده در واکسن مدرنا بهره می‌جوید.

آخرین اخبار چیست؟

در اوایل ماه گذشته میلادی، شرکت بایون‌تک گفت آزمایش ۲ دوز از این واکسن بر روی ۲۴ داوطلب سالم نشان داد بعد از ۲۴ روز آن‌ها نسبت به افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند سطوح بیشتری از پادتن کووید-۱۹ را در بدن خود تولید کرده‌اند.

به گفته این شرکت دوز بیشتر واکسن -هر دو دوز از طریق تزریق و با فاصله سه هفته از یکدیگر انجام شد- که دوز دوم آن باعث ایجاد تبی کوتاه در سه داوطلب از هر چهار نفر شد.

بعد از این چه خواهد شد؟

فایزر و بایون‌تک در ماه گذشته میلادی مرحله سوم آزمایش خود را با جذب ۳۰ هزار داوطلب در ۳۹ ایالت آمریکا، و کشورهای برزیل، آرژانتین و آلمان آغاز کردند.

دولت ایالات متحده در ماه ژوئیه اعلام کرد طی قراردادی با فایزر قرار است اگر واکسن این شرکت موثر و ایمن باشد، تا پایان سال جاری میلادی ۱۰۰ میلیون دوز آن را به قیمت ۱.۹۵ میلیارد دلار خریداری کند. با شروع سال ۲۰۲۱ نیز ۱۲۰ میلیون دوز این واکسن به ژاپن تحویل داده خواهد شد.

دیگر واکسن‌های پیشرو

کان‌سینو بیولوژیکس (CanSino Biologics): این شرکت داروساز چینی هنوز در مرحله دوم آزمایش‌های خود به سر می‌برد ولی در ماه ژوئن مجوزی محدود از دولت دریافت کرد تا واکسن خود را برای تنها یک سال بر روی نیروهای نظامی آزمایش کند.

سینوفارم (Sinopharm): این شرکت داروساز چینی که تحت اداره دولت است ماه گذشته میلادی مرحله سوم آزمایش خود بر روی ۱۵ هزار داوطلب ۱۸ تا ۶۰ ساله بدون هیچ مشکل جدی پزشکی در امارات متحده عربی کلید زد.

موسسه تحقیقات کودکان مرداک: این شرکت تحقیقات پزشکی امور کودکان که در ملبورن مستقر است در حال انجام مرحله سوم آزمایش خود بر روی واکسن بیماری سل است که حدودا ۱۰۰ سال دارد.

گرچه سازمان جهانی بهداشت می‌گوید هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این واکسن می‌تواند از افراد در برابر کووید-۱۹ محافظت کند اما گفته می‌شود این واکسن می‌تواند باعث تقویت کلی واکنش سیستم ایمنی بدن شود.