دموکراسی و خانواده‌های قدرتمند خیلی جاها در کنار هم قرار می‌گیرند. اما شاید بیش از هر جایی در اقلیم کردستان عراق واقع شده است.
اقلیم کردستان تا همین چند روز پیش رئیس نداشت و در میان بن‌بست سیاسی بود. اما بار دیگر توافق ریش‌سفیدها در عالی‌ترین سطوح باعث شد دو حزب اصلی با هم کنار بیایند. حالا با رای مجلسی که به صورت دموکراتیک انتخاب شده اقلیم کردستان هم رئیس جدید دارد و هم نخست‌وزیر جدید: دو پسرعمو، هر دو از حزب دموکرات کردستان عراق و هر دو از خانواده بارزانی.
دو هفته پیش بود که مجلس کردستان عراق، نچیروان بارزانی، نخست‌وزیر سابق این اقلیم را به عنوان رئیس جدید اقلیم انتخاب کرده بود. از ۱۱۱ نماینده این مجلس تنها ۸۱ نفر در رای‌گیری شرکت کردند تا نچیروان ۵۲ ساله با رای ۶۸ نفرشان انتخاب شود. او که بیش از سی سال سابقه حضور در دفتر سیاسی حزب دموکرات را دارد لیسانس علوم سیاسی‌اش را از دانشگاه تهران گرفته و فارسی خوب بلد است. نچیروان نوه ملا مصطفی بارزانی، بنیانگذار حزب دموکرات و برادرزاده مسعود بارزانی، رئیس قبلی اقلیم است. او متاهل است و سه فرزند دارد. پدرش، ادریس، دو سال از مسعود بزرگ‌تر بود اما بیش از سی سال پیش، در سال ۱۹۸۷، در کردستان ایران جان سپرد. ادریس چند سالی در اشنویه، در خاک ایران، دفن بود تا این‌که پس از تشکیل اقلیم کردستان در سال ۱۹۹۱ پیکرش به خاک زادگاهش بازگردانده شد.
نچیروان در روز دوشنبه رسما به عنوان رئیس جدید اقلیم کردستان عراق سوگند یاد کرد. این یک روز پس از آن بود که حزب دموکرات موفق شد با دو رقیب اصلی خود یعنی «اتحادیه میهنی کردستان»، حزبی که رهبر تاریخی‌اش جلال طالبانی بود که چهل سال پیش از دموکرات‌ها انشعاب کرد، و «گوران» حزبی که همین چند سال پیش از حزب طالبانی منشعب شده بود به توافق برسد. هیاتی از «اتحادیه میهنی» در مراسم تحلیف نچیروان شرکت کردند. البته پس از فوت طالبانی در سال ۲۰۱۶ اختلافات بسیاری درون این حزب وجود دارد. مطابق چیدمان سیاسی عراق، ریاست جمهوری کشور برطبق سنت به این حزب تعلق دارد. این مقام در حال حاضر متعلق به برهام صالح است که در مراسم تحلیف روز دوشنبه شرکت کرد. ظاهراً عالی‌ترین مقام «اتحادیه» در حال حاضر، معاون رئیس آن، کسرت رسول علی است که به گزارش «کردستان ۲۴»، قرار بود در مراسم روز دوشنبه شرکت کند. قباد طالبانی، پسر جلال، قبلا سمت معاونت نخست وزیری اقلیم را داشت و به احتمال قوی در دولت جدید نیز به سمتی عالی‌رتبه بازخواهد گشت.
روز سه‌شنبه، نوبت انتخاب نخست‌وزیر بود. پارلمان کردستان این‌بار با شرکت ۸۱ نفر از ۱۱۱ نماینده تشکیل جلسه داد و همان ۶۸ نفر به انتخاب مسرور بارزانی، پسر مسعود و رئیس سابق شورای امنیت ملی کردستان، به نخست‌وزیری رای دادند. این بار تنها احزاب اسلامی بودند که در رای‌گیری شرکت نکردند.
مسرور ۵۰ ساله متولد روستای دیلمان در استان اربیل است و سه دختر و یک پسر دارد. او از ۱۶ سالگی به نیروهای پیشمرگه پیوسته و بعدها در دانشگاه آمریکایی واشنگتن درس علوم سیاسی خوانده است و فوق لیسانسش را در رشته حل تخاصم گرفته است. مسرور در کنگره دوازدهم حزب دموکرات در سال ۱۹۹۹ به عضویت دفتر سیاسی انتخاب شد، یعنی دوازده سال پس از نچیروان که همیشه مقام عالی‌تری از او داشته است. او در ضمن در سال ۲۰۰۵ «بنیاد خیریه بارزانی» را بنیان گذاشت که نهادی با بودجه‌های کلان و میلیونی است.
مسرور بارزانی حالا ۳۰ روز وقت دارد تا کابینه تشکیل دهد. گرچه احتمالا توافق‌های اصلی در مورد اختصاص پست به احزابی همچون «اتحادیه» پیش از این صورت گرفته است.
کردستان در عراق می‌ماند
کمتر از دو سال پیش بود که اقلیم کردستان به رهبری مسعود بارزانی یک همه‌پرسی برگزار کرد و کوشید به طور یک‌جانبه از عراق جدا شود. اکثریت عظیم مردم این خطه (بیش از ۹۲ درصد) رای به استقلال دادند. اما هیچ یک از کشورهای منطقه به جز اسرائیل از این اقدام یک‌جانبه اربیل حمایت نکردند. بیشتر کشورهای منطقه مخالفت کردند و اردن اعلام بی‌طرفی کرد. در این شرایط نه تنها خبری از تشکیل کردستان مستقل نبود که نیروهای دولت مرکزی با هجوم به خاک اقلیم و درگیری با نیروهای پیشمرگه آن، بخش‌های عظیمی از خاک اقلیم را اشغال کردند. با همکاری ایران، مرزهای اقلیم نیز بسته شد و کردستان فوری مجبور به تسلیم شد. نتیجه این بود که مسعود بارزانی بالاخره از ریاست اقلیم استعفا داد. ریاستی که یک سال و نیم بلا‌تکلیف مانده بود تا سرانجام به برادرزاده او رسید.
انتخابات سال گذشته مجلس کردستان جانی دوباره به قامت بارزانی‌ها و حزب‌شان بخشید. این حزب ۴۵ کرسی از ۱۱۱ کرسی را تصاحب کرد. هیچ کس انتظار نداشت که مسعود بارزانی که حالا دیگر مقامی رسمی ندارد از صحنه کنار برود. همین سه ماه پیش بود که نچیروان در گفتگویی تاکید کرد که مسعود «رئیس واقعی» است و «قابل حذف» نیست.
امروز در ضمن شکی نیست که کردستان آمده تا در عراق باقی بماند. در مراسم روز دوشنبه از تمام مقامات عالی بغداد دعوت شده بود. علاوه بر صالح، محمد الحلبوسی، رئیس مجلس، در مراسم شرکت کرد و گرچه نخست‌وزیر، عادل عبدالمهدی، حضور نداشت، نمایندگان او و سایر رهبران شیعه حاضر بودند. از تمام کشورهای منطقه، از جمله ایران، عربستان سعودی و ترکیه نیز هیات‌های دیپلماتیکی حاضر بودند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که رابطه نزدیکی با بارزانی‌ها دارد، در پیامی رسمی به نچیروان تبریک گفت.
رئیس جدید اقلیم در حرف‌هایش بر «تقویت نیروی پیشمرگه به عنوان بخشی از سامانه دفاعی عراق» تاکید کرد و از «نقشه‌راه مشترک جدید» برای روابط بین بغداد و اربیل خبر داد. او گفت: «ما به قانون اساسی امید داشتیم اما متاسفانه به این قانون برای ساختن عراق جدیدی که تمام ملت‌های عراق رویایش را داشتند عمل نشد. ما باید با دولت فدرال در بغداد همکاری کنیم تا راه‌حل‌های مشترکی درون چارچوب قانون اساسی فدرال عراق پیدا کنیم.»
عمار الحکیم، از برجسته‌ترین سیاستمداران شیعه کشور و رئيس جریان «حکمت ملی» عراق نیز در مراسم روز دوشنبه سخنرانی کرد. او گفت: «روابط کردستان و عراق بالاتر از دولت‌ها و افراد است» و افزود: «تاریخ و تمدن اقلیم کردستان عراق، مثلا اربیل، همیشه مایه افتخار تمام عراقی‌ها بوده و همیشه هم خواهد بود.» آقای حکیم گفت تجربه کردستان به درد بقیه عراق می‌خورد و باید مورد استفاده «استان‌های عراق دوست‌داشتنی ما در وسط و جنوب و غرب قرار بگیرد.»
حکیم در ضمن از نچیروان تمجید کرد و گفت او به «خواستش برای وحدت و همبستگی و ارتباط بین تمام عراقی‌ها» و به «هشیاری و ذکاوت» معروف است.
حالا بسیاری از تحلیل‌گران و مخالفین از حکومت طایفه‌ای بارزانی‌ها که انگار تمام‌نشدنی است گلایه می‌کنند — اما قدرت‌های منطقه احتمالا از بازگشت ثبات سیاسی به اقلیم کردستان نفس راحتی می‌کشند.
