در حالی که رئیس بانک مرکزی اعلام کرده است که کرونا جان «۳۰ نفر از بهترین کارکنان» بانک‌ها را گرفته است، ولی همچنان دولت اصرار به تعطیل نکردن بانک‌ها و ادارات دولتی دارد. هرچند تمهیداتی برای کم کردن ساعت کاری بانک‌ها و محدود کردن شعب بانک‌ها انجام گرفته است، ولی دولت تا همین روزهای اخیراعتقادی به قرنطینه یا تعطیلی شهرها نداشت، و تمهیدی نیز برای تعطیلی بانک‌ها نیندیشده است.کیانوش جهانپور، سخنگوی ستاد مبارزه با کرونا، نیز روز ۶ فروردین در گفت‌و‌گو با خبرگزاری «رکنا» با اشاره به قرنطینه نشدن شهرهای ایران، گفته بود «قطعا به سمت حکومت نظامی نخواهیم رفت.» 

در حال حاضر مشاغلی که در تماس مستقیم با مردم هستند، خطر بیشتری را متوجه خود می‌بینند. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران در آخرین پست اینستاگرامی‌ خود نوشته است که «بانک‌های کشور همان طور که در شرایط سخت کرونایی فداکارانه در خدمت مردم بوده و هستند، نزدیک به ۳۰ نفر از بهترین همکارانشان را در جریان خدمت به مردم از دست دادند.»

یکی از مدیران باسابقه بانکی در ایران در گفت‌وگو با «ایندپندنت فارسی» با اشاره به این که اقدام به تعطیلی بانک‌ها دغدغه بسیاری از کارمندان بانک است، تاکید می‌کند: «من هم نمی‌خواهم در محیطی باشم که از نظر بهداشتی امنیت کامل ندارد و معلوم نیست که مراجعه کننده آلوده هست یا خیر .»

او همچینین با اشاره به این که بیشتر کسانی که از ابتدای سال جدید به بانک رجوع می‌کنند، کار ضروری ندارند، توضیح می‌دهد: «بیشتر از سربیکاری و گذران وقت‌شان در طول روز به بانک مراجعه می‌کنند که بیشترشان هم افراد سالمند هستند. شرکت‌های بزرگ عمدتا تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستند. این شرکت‌ها اصلا حضور بانکی ندارند و همه نقل و انتقال‌هاشان را از طریق درگاه‌های اینترنتی انجام می‌دهند.»

او می‌افزاید: «صنایع پتروشیمی، حمل و نقل ریلی،کشتیرانی و صنایع بزرگ دیگر از این دست، هیچ‌یک به بانک‌ها رجوع نمی‌کنند، هرچند همچنان گردش حساب دارند. شرکت‌های بزرگ فقط از خدمات الکترونیک استفاده می‌کنند.»

وی که بیش از بیش ۲۰ سال تجربه در امور بانکی دارد و از مدیران ارشد سیستم بانکداری کشور به حساب می‌آید، معتقد است که با آمدن ویروس کرونا مردم  از بانکداری الکترونیک بیشتر از گذشته استفاده می‌کنند: «تجربه‌ای که ما امسال، چه در روزهای پایانی سال و چه در ایام نوروز داشتیم، در سنوات گذشته نداشتیم. این اتفاقاتی که در این ایام حاصل شده، برای همه نوظهور است. برای ما نیز فرقی نمی‌کند. به واسطه این که عمده کشورها نیز ابتدا به ساکن کل شعب بانک‌ها را تعطیل نکردند. اینجا هم با باقی کشورها فرقی نداشته و این کار ار انجام ندادند. البته امروز که ما داریم با هم حرف می‌زنیم، چند روزی از قانون جدیدی که ابلاغ کرده‌اند می‌گذرد که در واقع ما به صورت شیفتی سرکار حاضر می شویم. یعنی مثلا اگر در یک منطقه یک بانک ۱۰ شعبه دارد، در روز ۲ تا ۳ شعبه فقط کار می‌کنند. باقی شعبه‌ها همه تعطیل بوده و کارهاشان را محول کرده‌اند به شعبی که باز هستند.»

وی همچنین با اشاره به ضعف مدیریت در همه بخش‌ها در ایران، توضیح می‌دهد: «کاری را که می‌شد با توجه به این شرایط انجام داد، تاکنون انجام داده‌اند. تعطیلی کل بانک از نظر اقتصادی می‌تواند خطر را برای کشوری که کاملا در تحریم است و منابع مالی محدودی دارد، بیشتر کند. با توجه به این که درصدی از درآمد کشور از رونق بورس و بورس اوراق بهادار حاصل می‌شود، اگر بانک‌ها را ببندد، همان را نیز از دست می‌دهند و دیگر ابزاری برای ادامه مسیر ندارند. من فکر می‌کنم یکی از دلایل تعطیل نکردن کامل بانکها، ارگان‌ها و نهادهای دولتی هستند که برای ادامه حیات وابسته به بانک‌ها هستند.»

چهره بانک‌ها در این روزهای قرنطینه در ایران تغییر کرده است. در شعبه‌هایی که به فعالیت ادامه می‌دهند، کارمندان در پس قاب‌های شیشه‌ای قرارگرفته‌اند و همه باید از دستکش و ماسک یکبار مصرف استفاده کنند. در کنار بیشتر میزها بسته‌های دستمال ضدعفونی دیده می‌شود. الکل ۷۰ درصد هم برای عفونت‌زدایی همه سطوح از آلودگی، به چشم می‌خورد. 

به زودی قرار است یک پرده نایلونی بسیار ضخیم از بالای کابین شیشه‌ای کارمندان بانک تا سقف کشیده شود. در این صورت، تا حد ممکن از انتقال هوا بین محوطه کارمندان با محل ورود و حضور مشتری‌ها، پیشگیری خواهد شد. البته به دلیل تازه بودن این دستورالعمل، هنوز شعبه‌ها به این شکل تغییر چهره نداده‌اند. در عین حال، به گفته کارمندانی که این روزها در بانک‌ها کار می‌کنند، تمامی اسناد موجود در بانکها ضدعفونی می‌شود و نه پولی به مردم داده می‌شود و نه پولی از مردم گرفته می‌شود.

در شعبه‌های ارزی ریالی که در آن‌ها بخش اعظم فعالیت‌های بانکی مربوط به شرکت‌های واردکننده دارو است، وضعیت با شعبه‌های معمولی اندکی تفاوت دارد و کارمندان با حضور در شعبه، می‌کوشند به ادامه روند این چرخه برای انتقال پول کمک کنند. 

این مدیر باسابقه بانکی با اشاره به خبرهایی مبنی بر جان باختن بیش از ۳۰ نفر از کارمندان بانک‌ها در اثر ابتلا به کرونا، می‌گوید:«این آمار نسبت به کل منابع انسانی که در شبکه بانکی مشغول فعالیت هستند، آمار خیلی پایینی است.»

او می‌افزاید: «باید دید دلیل آلودگی این افراد چه بوده؟ آیا در بانک آلوده شده‌اند یا بیرون از بانک؟ همه بانک‌های کشور یک سری نکات ایمنی را که حتی در بیمارستانها نیز رعایت نمی‌شود، رعایت می‌کنند. مشکل بتوان گفت که مشکل، بانک است. به هرحال، هر قدر ارتباط با ارباب‌رجوع کمتر باشد، امنیت بیشتر است. از ۷ روز هفته نیز فقط دو روز در شعبه هستیم و بسیاری از شعب همان دو روز را هم تعطیل کرده اند.»

طی بخشنامه‌ای که در نیمه دوم اسفندماه از سوی بانک مرکزی صادر شد، هیچ بانکی حق دریافت یا پرداخت وجه نقد ندارد، جز در موارد خاص. برای این کار نیز شعب خاصی معرفی شده‌اند؛ به این معنا که در تهران شاید فقط یک یا دو شعبه حق دریافت یا پرداخت پول نقد به مردم  را دارند. اسکناس‌های داخل خودپردازها هم عمدتا پول نو و استفاده نشده است.

مبلغ برداشت از هر کارت هم از ۲۰۰ هزارنومان به ۵۰۰ هزارتومان افزایش یافته است. مبلغ کارت هدیه نیز از ۵۰۰ هزار تومان به ۲ میلیون تومان رسیده است، و مبلغ انتقال کارت به کارت، از ۳ میلیون تومان به ۱۰ میلیون تومان افزایش یافته است. دلیل افزایش میزان تبادل پول در کارت‌ها این است که مردم کمتر به بانک‌ها رجوع کنند. ولی همچنان، برخی برای سرگرمی به بانک‌ها می‌روند و زنجیره ویروس را قطع نمی‌کنند.

محمدرضا سبزعلی‌پور، رئیس مرکز تجارت جهانی ایران،، نیز چند روز پیش با انتقاد از عملکرد دولت حسن روحانی در توییتی نوشت:«درگذشت دردناک تعدادی از پرسنل و کارکنان جوان شعب بانک‌های کشور من‌جمله بانک‌های صادرات، رفاه، تجارت و ملی به دلیل آلودگی به ویروس کرونا، ما را در بهت و ناراحتی فرو برد. این فاجعه حاکی از درصد بالای آلودگی شعب بانک‌ها می‌باشد. بهداشت فردی را رعایت کنیم. »

کارمند یکی از شعب بانک‌ها در ایران که چندسالی برای تحصیل خارج از ایران به سر برده است، در گفت‌و گو با «ایندپندنت فارسی» توضیح می دهد: «خدمات فعلی بانکی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر، به‌خصوص در محدوده آمریکای شمالی و آمریکا در حوزه دریافت، پرداخت و خدمات الکترونیکی، تفاوت چندانی ندارد. در ایران مردم می‌توانند تمام خدمات بانکی را روی موبایل خود داشته باشند و از آن استفاده کنند.»

وی که این روزها به صورت شیفتی در بانک حاضر می‌شود بیشتر مردمی را می‌بیند که برای گذران وقت خود به بانک‌ها رجوع می‌کنند و سوال‌های پیش پاافتاده می‌پرسند، یا درخواست گرفتن تقویم سال جدید را دارند، یا به طور کلی می‌خواهند بدانند شکل و شمایل بانک‌ها چطور تغییر کرده است. 

وی توضیح می‌دهد: «حجم مراجعه و کار شعب با توجه به اطلاع‌رسانی که از طریق ارسال پیام کوتاه به مردم انجام شده است یا اطلاعاتی که روی وب سایت بانکها قرارگرفته است، خیلی خیلی نسبت به سال‌های پیش کاهش داشته است.»

و در ادامه می‌افزاید: «مبادله و گردش اسکناس پول نقد هم تقریبا از دو هفته پیش ممنوع شد، یعنی به مردم اطلاع‌رسانی کردیم که پول نقد به شعب بانک نیاورند. چه برای واریز به حساب خود و چه برای برداشت از حساب. به جای پول نقد، از روش‌های الکترونیکی استفاده کنند. برای سهولت در این امر هم سقف برداشت و جابه‌جایی از طریق موبایل‌بانک و اینترنت بانک‌ها را افزایش داده‌ایم تا مردم کمتر بخواهند از پول نقد استفاده کنند و بنابراین مراجعه به شعب هم‌کمتر شد.»

این کارمند، با اشاره به قوی بودن سیستم بانکداری الکترونیک در ایران، آن را همپای کشورهای پیشرفته دنیا می‌داند. 

این در حالی است که امکان آلوده شدن مردم در بانک‌ها به عنوان یک مکان عمومی ‌و پرتردد ونیز آلوده شدن کارمندان بانک‌ها که با مردم مختلف در تماس هستند، همواره از سوی جامعه پزشکی تذکر داده شده است. در عین حال، خطر تماس  و رد و بدل کردن اسکناس که می‌تواند به راحتی آلودگی را منتقل کند نیز مکررا از سوی کارشناسان گوشزد شده شده است. 

از دیگر سو، پیشرفت بانکداری الکترونیک موجب کاهش حضور فیزیکی در شعب بانک‌ها شده است و بسیاری از امور بانکی به صورت الکترونیک قابل انجام است. اما باید دید آیا تمام اقشار جامعه به چنین امکاناتی دسترسی دارند و نحوه استفاده از سیستم الکترونیک را آموخته‌اند؟ البته به گفته شهروندان، در روزهای اخیر پیامک‌های بسیاری از سوی بانک‌های مختلف برای آگاه‌سازی مردم از وجود امکانات «آنلاین» برای استفاده از خدمات بانکی به شهروندان ارسال  می‌شود، ولی همچنان گروهی از مردم به صورت فیزیکی در بانک‌ها حضور می‌یابند. 

شاهراه انتقال کرونا

از دیگر سو، حمیدرضا عظیمی، مدیرمرکز ارتباطات و روابط عمومی ‌بانک شهر با اشاره به حضور و درگیری مستمر و بسیار زیاد اقشار مختلف جامعه با بانک‌ها، در یادداشتی نوشته است:«امروز در بانک‌ها شاهد نقش و تاثیری جدید و البته نامطلوب هستیم و آن تب یک شاهراه برای انتقال ویروس کرونا است.»

حمیدرضا عظیمی ‌در بخش دیگری از یادداشت خود نوشته است:«سروکار داشتن با اسکناس که شاید از اصلی‌ترین راه‌های انتقال ویروس به افراد محسوب می‌شود، خودکار مشترک، فرم‌های بانکی و قرار گرفتن در فاصله نزدیک با افرادی که ممکن است به این ویروس مبتلا شده باشند و خودشان اطلاع نداشته باشند یا هنوز (بیماری‌شان) وخامت پیدا نکرده، از جمله خطراتی است که کارکنان بانک‌ها در این روزها با آن مواجهند و خدمات‌رسانی در این بخش به مردم می‌تواند سلامت فعالان عرصه بانکی کشور را به خطر بیندازد.»

وی با اشاره به آموزش‌هایی که در دوران قرنطینه به مردم داده شده است، نوشته است: «بانک‌ها در طی مدت اخیر که کشور با ویروس کرونا درگیر شده، برخی اقدامات و آموزش‌ها را به منظور تشویق مردم در استفاده از خدمات الکترونیک بانکی از قبیل استفاده از کارت بانکی به جای پرداخت اسکناس، تاکید بر عدم دراختیارگذاری کارت بانکی به دیگران، و همچنین آموزش‌هایی در خصوص رعایت فاصله در زمان حضور در شعب را در دستور کار خود قرار داده‌اند و در این بخش تلاش کردند تا از طریق ارائه پیام‌های تصویری و نوشتاری مردم را نسبت به جلوگیری از مبتلا شدن به ویروس کرونا آگاه کنند.»