مرگ و میر انبوه (مثل اعلام مرگ ۶۲۷ تن در ایتالیا در طی ۲۴ ساعت در ۲۱ مارس ۲۰۲۰ و رسیدن تعداد مرگ‌ها در این کشور به واسطه‌ی کرونا به پنج هزار در صدر فهرست آمار مرگ در کشورها) و خسارات عظیم اقتصادی (در حد از کف رفتن ۵ میلیون شغل در ایالات متحده) از پیامدهای آنی و کوتاه مدت اپیدمی ویروس کرونا بوده‌اند. اما حتی پس از پایان این اپیدمی پیامدهای این بحران متوقف نخواهد شد.

نمی شود صدها میلیون نفر برای هفته‌ها در خانه بمانند و این پدیده پیامدهای بلند مدت اجتماعی در سطح ملی نداشته باشد. اقداماتی مثل رساندن نرخ بهره به صفر یا وعده‌ی ارسال چک هم نتوانست از بحران اقتصادی مابعد این واگیر جلوگیری کند. ویروس کرونا در دنیا نیز بحران اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرده است. در این نوشته به چهار پیامد بلند مدت اجتماعی و سیاسی اشاره می کنم. 

معکوش شدن روند جهانی شدن

روند جهانی شدن با سه پدیده‌ی تروریسم، مهاجرت انبوه و رکود درآمد قشر کارگر در کشورهای غربی در قرن بیست و یکم تا حدی با مقاومت مواجه شده اما متوقف نشده است. بحران کرونا این روند را به سه دلیل کُند خواهد کرد حتی پس از آن که منحنی بحران تخت شود. نخست اینکه تهدیدات مقامات چینی مبنی بر عدم ارسال مواد و تجهیزات دارویی به کشورهای غربی آنها را مجبور خواهد ساخت در حوزه‌‌ی بهداشت و درمان راه خودکفایی در پیش گیرند. دوم این که در بسیاری از کالاهای اساسی در دوره‌ی بحران زنجیره‌ی تامین مواد و کالاها نقشی اساسی در اعتماد و اطمینان اجتماعی دارند و جوامع حداقل در این موارد در روند جهانی شدن زنجیره‌ی تولید و توزیع تجدید نظر خواهند کرد. و سوم آن که صنعت گردشگری که دوران اوج خود را طی می کرده است با تهدیدات بهداشتی‌ای که همراه با جابجایی انسان‌ها در مقیاسی گسترده دارد تا حدی کند خواهد شد تا جوامع راه هایی برای به حداقل رساندن پیامدهایش بیندیشند. 

بسیاری در دوره‌ی بحران، اتحادیه‌ی اروپا را برای عدم کمک کافی به ایتالیا مورد انتقاد قرار دادند. وقتی در چارچوب اتحادیه‌ی اروپا با چنین مشکلی مواجه هستیم طبعا اتکا به دیگر جوامع در چارچوب جامعه‌ی جهانی در دوران بحران‌ها کاهش می یابد. 

کندی مهاجرت  

کشورها از این پس می توانند تقاضای مهاجرت را به آسانی به دلیل استانداردهای بهداشتی در جامعه‌ی مهاجر فرست رد کنند. ایالات متحده پس از بروز این بحران مهاجران را بلافاصله پس از ورود سوار هواپیما کرده و اخراج می کند کاری که دولت ترامپ در سه سال مقابله با مهاجران غیر قانونی قادر به انجامش نبود (به دلیل قوانین مهاجرتی). دغدغه‌های بهداشتی می تواند طرفداران مرزهای باز را به حاشی براند.  

بیداری بیشتر نسبت به خطر چین کمونیست

همصدایی بخشی از چپ اروپایی و امریکایی با مقامات چینی در عدم مسئولیت خواهی از دولت کمونیستی چین جوامع غربی را نسبت به تهدیدات دولت چین برای سلامت و رفاه جامعه‌ی جهانی تا حدی بیدار ساخته است. رسانه‌های متمایل به چپ در حالی برچسب‌های نژاد پرست را به ترامپ روانه می کردند (به علت ویروس چینی خواندن کرونا) که هیچ گزارشی در مورد عدم شفافیت دولت چین و عدم اشتراک اطلاعات با جامعه‌ی جهانی منتشر نمی کردند.  دو کشوری که بیش از همه از اپیدمی ویروس کرونا رنج دیدند (ایران و ایتالیا) بیشترین روابط اقتصادی را نسبت به همسایگان خود با چین داشتند

خطر تبلیغات سیاسی چین و همکاری یا همنوایی رسانه‌ها و اندیشکده‌های چپگرای امریکا با ماشین تبلیغات چین هیچگاه تا این حد جدی گرفته نشده بود. این همکاری در سطحی بوده است که شورای روابط خارجی ایالات متحده (یکی از اندیشکده‌های متمایل به چپ) پس از اخراج خبرنگاران امریکایی از چین در مطلبی اعلام می کند که "چین دلش برای خبرنگاران امریکایی پس از رفتن آنها تنگ خواهد شد". 

وقتی رئیس سازمان بهداشت جهانی در چارچوب تبلیغات پکن سخن میگوید و مسئولیت خواهی و پاسخگویی را فراموش می‌کند می توان تاثیر منفی چین بر نهادهای بین المللی را نیز به درستی درک کرد. 

شیوع بیشتر دورکاری و دور- خدمت رسانی

واگیری ویروس کرونا در دنیا (بیش از ۱۴۰ کشور) و بعد همه گیری آن در برخی جوامع مردم سراسر کره‌ی خاکی را مجبور کرده است اموری مثل مراجعه به پزشک یا انجام کارهای اداری در خانه را که پیش از این نیز در دسترش بودند مطمح نظر قرار دهند. همچنین بسیاری برای خرید مواد غذایی به تحویل درب خانه رو کرده‌اند. 

برای بسیاری از بیماری‌ها دیدار حضوری با پزشک ضرورتی ندارد و با وجود تجهیزات پزشکی در دسترس مردم (مثل اندازه گیری فشار خون یا تب) افراد می توانند با پزشک خود از راه دور مشورت و علائم حیاتی خود را گزارش کنند. در دوران شیوع کرونا این نحوه‌ی مراجعه (بهداشت از راه دور) بسط یافت و مردم به تدریج بیشتر با آن خو خواهند گرفت. همچنین با مجبور شدن شرکت‌ها به کاستن از نیروی کار در محیط‌های اداری بخش قابل توجهی از نیروی آنها به خانه‌ها انتقال یافته است. با توجه به پایین آمدن هزینه‌ها برای هر دو طرف (هزینه‌ی محیط اداری برای کارفرمایان و هزینه‌‌ی حمل و نقل برای کارکنان) کسب و کارها این روش را ادامه خواهند داد.

جهان مابعد تجربه‌ی کرونا با جهان ماقبل آن یکسان نخواهد بود اما در میزان تغییر هنوز نمی توان اظهار نظر کرد. جوامع ممکن است بسته به میزان خسارت و رنج و آلامی که متحمل می شوند واکنش‌های متفاوتی را در پیش بگیرند. نوع واکنش دولت‌ها و نهادهای عمومی و مدنی نیز در این زمینه حتما تاثیر خواهند داشت.