بحران آلودگی نفت روسیه خطرات ژئوپولتیک تولید نفت را افزایش می‌دهد

از ۲۱ آوریل، حدود ۲۰ میلیون بشکه از تولیدات نفتی روسیه در سطح بالایی به یک نوع  آلاینده آغشته شده است. در حالی که در هنگامه تیترهای درشت‌تر و مهم‌ترخبری از خاورمیانه، پاسخ بازار جهانی نفت به‌نوعی خاموش بوده است، اما این واقعه نشان‌گر آسیب‌پذیری تدارکات نفتی روسیه است و نقش آن را به‌عنوان یک منبع قابل اعتماد نفت برای اروپا، ضعیف می‌کند. همچنین، این حادثه در زمانی رخ می‌دهد که درخواست‌ها از اوپک - و دیگر تولید کنندگان نفت – برای بالابردن تولید جهت جبران کاهش موجودی در نقاط دیگر، رو به افزایش است.

آلودگی نفت در شبکه خط لوله «دروژبا» کشف شد، که یکی از مسیرهای اصلی تحویل نفت خام روسیه (یک مخلوط صادراتی به نام اورال) به اروپای مرکزی و شرقی به شمار می‌آید.  محموله‌های «دروژبا» ۲۳ درصد مجموع صادرات نفت خام روسیه (تا ۲۰۱۷ ) را در بر می‌گیرد. خط لوله از بخش جنوب شرقی روسیه آغاز می‌شود، نفت خام را به پالایشگاه موزیر در بلاروس تحویل می‌دهد و سپس به یک خط لوله شمالی که به پالایشگاه‌هایی در لهستان و آلمان می‌رود، و در نهایت، به یک خط جنوبی می‌پیوندد که پالایشگاه‌هایی را در مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک تغذیه می کند. بالغ بر ۱۰ پالایشگاه اروپایی با مجموع ظرفیت یک میلیون و ۸۷۰ هزار بشکه در روز، به آن خط لوله متکی هستند.

انتشار گزارش‌هایی در باره تحویل نفت آلوده در بلاروس، لهستان، آلمان و اوکراین، روسیه  را وادار به کاهش حدود یک میلیون بشکه از نفتی کرد که روزانه از آن خط لوله عبور می‌کرد.  نفت با سطح بالای کلوراید ارگانیک، عنصری که به خطوط لوله و تجهیزات پالایشگاه‌ها صدمه می‌زند، آلوده بود. آلودگی همچنین در نفتی که به تانکرها در بندر «بوست لوگا» در دریای بالتیک تحویل داده می‌شود نیز کشف شد. این بندر از طریق خط لوله بالتیک، سیستم ۲، به شبکه دروژبا وصل می‌شود.

هنوز اطلاع دقیقی از میزان نفت آلوده، که از ۲۰ تا ۳۰ میلیون تحمین زده می‌شود، در دست نیست، اما سطح آلودگی «بی‌سابقه» تلقی می‌شود و به اعتبار روسیه به عنوان یک منبع قابل اعتماد نفت، صدمه می‌زند. نبود توضیح روشنی از سوی ترانسنفت (شرکت دولتی اداره کننده خط لوله) و مقامات روسیه، بر ابهامات و شایعات در مورد علت آلودگی افزوده است.‌ توضیحات، دامنه‌ متفاوتی را، از فعالیت‌های دغلکارانه محلی گرفته تا مشکلات فنی و استفاده از کلوراید اورگانیک برای تقویت بازیافت نفت و سپس پمپاژ نفت خام آلوده به خطوط لوله، و حتی خرابکاری، در بر می‌گیرد.

 ترانسنفت در توضیحی تلویحی، به «طرح دغلکارانه‌ای توسط تولید کنندگان مستقل که نفت خام را به پایانه ترانسنفت Samara تحویل می‌دهند» به‌عنوان علت آلودگی اشاره کرده است. سرویس امنیتی فدرال روسیه تحقیقات جنایی بیشتری را آغاز کرده است. با این حال، علت آلودگی چه فساد باشد، چه مشکلات فنی یا در واقع خرابکاری، این معضل بر نگرانی‌های امنیت انرژی اروپا  در وابستگی به نفت و‌گاز طبیعی روسیه می‌افزاید.

چالش پاک‌سازی آلودگی، احتمالا محدودیت‌های دروژبا را با پیچیدگی‌های مرتبط هزینه افزایش خواهد داد

در واقع، انتظار می رود که پاک‌سازی خطوط لوله از نفت خام آلوده، چالش راهبردی عمده‌ای باشد، خاصه که تحلیلگران هزینه‌های مربوطه را بالغ‌ بر یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار تخمین می‌زنند (این رقم هزینه‌های ترمیم خط لوله آسیب دیده و تجهیزات پالایشگاهی را شامل نمی‌شود.)  روند پاکسازی جمع‌آوری نفت خام آلوده از خط لوله و انتقال آن به مخزن‌های انباری و سپس، رقیق کردن نفت با نفت خام پاک را در بر می‌گیرد. اما مخزن به اندازه کافی موجود نیست، و افزون بر آن، یافتن بازار برای نفت رقیق شده و از سر باز کردن آن، دشوار است. پایگاه‌های مخازن در ایستگاه اندازه‌گیری تراتسنفت پر شده و موجب شده است که ترانسنفت از شرکت‌های نفتی روسیه درخواست کند تا تولید نفت را موقتا ۱۰ درصد کاهش دهند. افزون بر این، روشن نیست که چه مرجعی هزینه‌های مربوط به نفت ألوده در بخش اروپایی خط لوله را خواهد پرداخت.

در چنین وضعیتی، انتظار می‌رود که روند پاک‌سازی ماه‌ها طول بکشد و جریان نفت روسیه از طریق خط لوله را به ۴۰ تا ۶۰ درصد سطوح پیش از بحران محدود کند. در حالی که اکثر پالایشگاه‌های اروپا اندوخته‌هایی برای کوتاه مدت دارند، اختلال طولانی در کار دروژبا آنان را ناچار خواهد ساخت که به جست‌وجوی نفت خام در دیگر نقاط  بپردازند و هزینه‌ها بالا برود.

تحویل نفت از طریق خط لوله ارزان‌تر از تحویل از طریق دریا است.

بحران دروژبا هنوز تاثیر عمده‌ای بر قیمت‌های نفت نگذاشته است، زیرا خریداران اروپایی برای جبران کمبود به اندوخته‌ها متکی بوده اند؛ اما این امر بر خطراتی که متوجه حمل محموله‌های نفتی از ایران، ونزوئلا، لیبی و نیجریه است، می‌افزاید. همچنان که پالایشگاه‌های اروپا به جست‌وجوی گزینه‌های گرانتر در جای دیگر می‌پردازند، محدودیت‌های طولانی دروژبا احتمالا قیمت‌ها را بالا خواهد برد. چنان که «آژانس بین‌المللی انرژی» اخیرا اشاره کرد، یکی از پیامدهای بحران می‌تواند «از بین رفتن اعتماد نسبت به کیفیت نفت‌های خام باشد، و نیز، در صورت امکان، جست‌وجو برای تدارکات گزینه‌ای، به‌منظور اعمال فشار بر بهای نفت خام.»

کش‌ و قوس بهای نفت

واکنش تاکنونی بازار به خطرات اختلال در عرضه، اعلام قیمت‌ها برای برنت و WTI در اطراف ۶۰ تا ۷۰ بشکه با تغییر اندکی نسبت به ماه پیش (به گزارش آژانس بین المللی انرژی) بوده است‌. اختلافات در زمینه تعرفه‌های تجاری بین امریکا و چین و نگرانی‌های مرتبط با اقتصاد جزء و تقاضا، نیز قیمت‌ها را پایین نگاهداشته است. خطرات ادامه اختلال در عرضه و اختلافات بازرگانی امریکا و چین، سوق دادن به قیمت‌ها در جهت مخالف را تداوم خواهد بخشید.

انتظار می رود رهبران اوپک در اجلاس خود از نزدیک به ارزیابی بازار بپردازند و در مورد سرنوشت توافق اعضا با کاهش عرضه تصمیم بگیرند. از یک سو، اختلالات بیشتری از ناحیه تحریم‌های ایران و خرابکاری‌های همراه با آن در افق به‌چشم می‌خورد؛ و همچنین، از ناحیه وخیم شدن وضع در ونزوئلا و لیبی (با هشدار مقامات نفت لیبی که بدتر شدن وضعیت امنیتی ممکن است به قطع ۹۵ درصد صادرات منجر شود) و ادامه محدودیت‌های جریان نفت روسیه از طریق خط لوله دروژبا. تمام این عوامل، به تنگ‌تر شدن بازار عرضه منجر می‌شود و به افزایش قیمت‌ها می‌انجامد.

از سوی دیگر، پیچیدگی‌های تعرفه‌های تجاری بین امریکا و چین و نیز بالا بودن سطوح موجودی نفت به دلیل تولید بیشتر در امریکا، برخی از فشارها برای افزایش قیمت‌ها را خنثی خواهد کرد. احتمال می‌رود که رهبران اوپک و روسیه این عوامل را با دقت بررسی کنند. در حالی که آنان ضریب‌هایی برای  تضمین اطمینان خاطر نسبت به جبران کمبود در عرضه ارائه خواهند داد، احتمال می‌رود  که مدیریت عرضه و هماهنگی برای نگه‌داشتن قیمت‌ها در سطح مناسب، ادامه یابد. این امر، با حرکت اخیر عربستان سعودی جهت بالا بردن قیمت‌ها برای مشتریان آسیایی و مطابق است، و به نظر می‌رسد که عراق نیز با بالا بردن قیمت‌های نفت خام خود، گام‌های مشابهی برمی دارد.