در میانه دومین هفته از آذر ۱۴۰۴، تهران و دهها شهر بزرگ و صنعتی ایران با وجود بارشهای موقت و پراکنده، همچنان یکی از آلودهترین روزهای سالیان اخیر خود را سپری میکنند. این وضعیت نهتنها شاخصهای هوای پایتخت را به محدوده «بسیار ناسالم و خطرناک» رسانده، بلکه با افزایش شدید موارد مرگومیر، تعطیلی گسترده مراکز آموزشی و هشدارهای پیدرپی کارشناسان، همراه شده است.
صبح چهارشنبه ۱۲ آذر، میانگین شاخص کیفیت هوای تهران عدد ۱۶۴ ثبت شد که بهمعنای «هوای ناسالم برای همه گروهها» است و پایتخت را برای هجدهمین روز متوالی، در وضعیت قرمز قرار میدهد. شرایط در بخشهای مرکزی پایتخت از این هم وخیمتر است و برخی ایستگاهها عدد بالای ۲۰۰ را ثبت کرده و وارد محدوده بنفش، یعنی «بسیار ناسالم» شدهاند که شرایط خطرناک و آسیبزا برای تمام گروههای سنی محسوب میشود.
در شرق و غرب استان تهران نیز شرایط مشابه است. ملارد با شاخص ۱۵۵، بهارستان با ۱۷۹، اسلامشهر با ۱۸۵ و پیشوا با ۱۶۳، همگی در وضعیت «قرمز» قرار دارند. رامین در شهریار، با شاخص ۱۹۶، یکی از آلودهترین نقاط حومه تهران در روز ۱۲ آذر است.
رشد بیسابقه موارد مرگومیر
همزمان با اوجگیری آلودگی، آمار افراد فوتشده در پایتخت هم افزایشی کمسابقه داشته است. مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران، اعلام کرده که میانگین تعداد فوتشدگان بر اساس سامانه بهشت زهرا، از ۱۸۰ نفر به ۲۲۰ نفر در روز رسیده است. این افزایش ۲۰ درصدی تنها طی چند هفته نشان میدهد آلودگی هوا عملا روزی حدود ۴۰ نفر را در تهران به کام مرگ میکشاند.
این افزایش مرگومیرها در حالی رخ میدهد که شیوع آنفلوانزای فصلی هم در تهران و چندین استان اوج گرفته است. بنا بر اعلام وزارت بهداشت، بالاترین سطح ابتلا در گروه سنی ۵ تا ۱۴ سال گزارش و نرخ ابتلا در استانهایی مانند تهران، خراسان رضوی، زاهدان، قزوین، اصفهان و همدان نگرانکننده توصیف شده است.
معاون استاندار سمنان روز چهارشنبه اعلام کرد که تمام دانشگاهها و مراکز آموزش عالی این استان تا پایان هفته مجازی خواهند بود. سایر استانهای ایران نیز بهصورت موردی در حال اجرای تصمیمی مشابهاند.
همزمان بابک یکتاپرست، سرپرست معاونت اجتماعی سازمان انتقال خون ایران، هشدار داد که میزان ذخیره خون برخی استانها به وضعیت بحرانی رسیده است. او گفت مراجعه برای اهدای خون در برخی استانها مانند تهران به دلیل آلودگی هوا کاهش یافته، به طوری که ذخایر خون پایتخت تنها برای حدود سه روز و نیم کافی است.
خارج شدن از منزل در هوای آلوده با عوارض کوتاهمدتی مانند بیحالی و خستگی مداوم ناشی از استنشاق مونوکسید کربن، سوزش چشم و گلو و درد سینه همراه است.
پیشبینی ادامه آلودگیها تا دوشنبه بعد
بنا بر اعلام سازمان هواشناسی، به دلیل پایداری اوضاع جوی، کمبود وزش باد و انباشت ذرات معلق، بهویژه ذرات کوچکتر از ۲.۵ میکرون، هوای تهران و دهها شهر دیگر ایران دستکم تا دوشنبه آینده، «نامطلوب و آلوده» باقی خواهد ماند. بر اساس این پیشبینی، مناطق مرکزی و جنوبی تهران از این شرایط بیشترین تاثیر را خواهند دید.
در ویدیویی که برای ایندیپندنت فارسی ارسال شد، فرستنده توضیح میدهد که روز چهارشنبه در سهراه افسریه تهران، میزان آلودگی به حدی بود که کارخانهها در فاصله ۱۰۰ متری محل «بهسختی قابل مشاهده» بودند. او از «تصمیم دولت برای گرانکردن بنزین پتروشیمی»، سوختی که عامل بخش مهمی از وخامت بحران فعلی است، هم انتقاد میکند.
دستکم ۲۰ میلیارد دلار خسارت سالانه
ابعاد اقتصادی این بحران نیز نگرانکننده است. صادق حسنوند، رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران، اعلام کرده که آلودگی هوا در سال گذشته «۲۰ میلیارد دلار خسارت اقتصادی» وارد کرده است؛ این میزان خسارت به دلیل هزینه درمان بیماریها، تعطیلیها، غیبت از کار، کاهش کیفیت زندگی و افت عملکرد تحصیلی میلیونها دانشآموز براورد شده است.
البته ناصر ذاکری، تحلیلگر اقتصاد توسعه، این رقم را «بهطور قطع کمتر از واقعیت» میداند و میگوید محاسبات دقیق، «به اعدادی بسیار بزرگتر» خواهد رسید. او تصریح کرد: «این بحران مثل بیماری است که نیاز به جراحی دارد، اما مسئولان هر سال با زالو، حجامت یا طرح زوج و فرد درمانش میکنند.»
از اول فروردین در کلانشهرها مازوت میسوزانند
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
یکی از مهمترین عوامل افزایش آلایندگی در سالهای اخیر، بازگشت گسترده نیروگاهها به مازوتسوزی است. محمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی، اعلام کرده که مازوتسوزی امسال بر خلاف گذشته، «نه فقط در زمستان، بلکه از اول فروردین آغاز شده است». او این اقدام را «فاجعهبار» خواند و تاکید کرد که هیچیک از تعهدات قانونی مانند اسقاط خودروهای فرسوده، تقویت حملونقل عمومی یا افزایش کیفیت سوخت اجرا نشدهاند.
این نماینده مجلس سازمان محیطزیست را «ضعیفترین و بیتفاوتترین دستگاه دولتی» خواند و گفت: «اگر همین روند ادامه یابد، روزهای بسیار سختتری در پیش خواهد بود.»
«مازوت میسوزانیم، چون مجبوریم»
رسانههای ایران میگویند دستکم چهار نیروگاه بزرگ ایران، یعنی رجایی قزوین، منتظری اصفهان، شازند اراک و منتظر قائم کرج، طی یک سال گذشته هیچگاه مازوتسوزی را قطع نکردند و ۱۱ نیروگاه دیگر نیز از اوایل پاییز مازوت میسوزانند.
همزمان عباس علیآبادی، وزیر نیروی دولت پزشکیان، گفت: «دوست نداریم از مازوت استفاده کنیم، اما مجبوریم. اگر هوا سرد شود و گاز کم بیاید، کاری نمیتوانیم بکنیم.»
تداوم این شرایط در حالی است که علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، ششم آذرماه اعلام کرد که «خودروهای داخلی جدید فاجعهاند و مثل خودروهای فرسوده هوا را آلوده میکنند. از طرفی کیفیت بنزین هم واقعا نگرانکننده است». اشاره او به «بنزین پتروشیمی» یا ریفرمیت است؛ سوختی با بنزن چند برابر حد مجاز که سالها است در ایران تولید و توزیع میشود و بر افزایش موارد ابتلا به انواع سرطانهای خون، اثر مستقیم دارد.
همزمان، فرسودگی گسترده نیروگاهها و کمبود سرمایهگذاری در انرژی پاک و حملونقل عمومی ایران، باعث شده است آلودگی هوا هر سال شدیدتر شود.
بحران ادامه دارد
در شرایطی که ساکنان تهران و دهها شهر ایران هوایی «سمی و خطرناک» را تنفس میکنند، مسئولان نظام جمهوری اسلامی همچنان بدون برنامهریزی بلندمدت، به سیاستهای کوتاهمدت و کماثر مانند تعطیلیها، زوج و فرد کردن تردد خودروها و توصیههای پزشکی بسنده کردهاند. در حالی که کارشناسان بهصراحت میگویند ریشه بحران نه در رفتارهای مردم، بلکه در «سیاستگذاری غلط، کمبود شفافیت و اولویتهای نادرست دولت» است.
پژوهشگران بر این باورند که اگر روند کنونی ادامه یابد، پیامدهای آن فقط به سال ۱۴۰۴ محدود نخواهد بود و به سقوط سطح سلامتی عمومی، افزایش بیماریهای مزمن و تقویت بحرانهای اقتصادی در سالهای آینده منجر خواهد شد.
با این حال، هیچ نشانهای از تغییر در اولویتهای سیاسی و نظامی رهبر جمهوری اسلامی دیده نمیشود و در حالی که سالانه دهها میلیارد دلار صرف برنامههای موشکی، پهپادی، حمایت از گروههای نیابتی و «اقتصاد مقاومتی» میشود، سهم نوسازی انرژی، حملونقل عمومی، پالایشگاهها و زیرساختهای حیاتی ایران همچنان ناچیز و عملا بیاثر است.
