پس از توافق میان کشورهای اروپایی به رهبری فرانسه و ایالات متحده، شورای امنیت سازمان ملل نقشه راهی برای آینده لبنان تدوین کرد که بر اساس آن، ماموریت نیروهای موقت سازمان ملل در لبنان (یونیفل) به مدت ۱۶ ماه دیگرــ برای آخرین بارــ تمدید خواهد شد. هم‌زمان، دولت لبنان موظف است کنترل کامل قلمرو کشور را در دست گیرد و انحصار سلاح را تنها در چارچوب نهادهای رسمی اعمال کند؛ اقدامی که در راستای اجرای قطعنامه‌های ۱۵۵۹، ۱۶۸۰ و ۱۷۰۱ ارزیابی می‌شود.

شورای امنیت سازمان ملل با اجماع آرا، قطعنامه ۲۷۹۰ را تصویب کرد و تصمیم گرفت ماموریت یونیفل در لبنان را برای آخرین بار تمدید کند. در این میان، سازمان حزب‌الله که با تصمیم تاریخی دولت لبنان برای خلع سلاحش مواجه شده است، در شرایطی دشوار قرار دارد، زیرا امور لبنان دیگر آن‌گونه که این حزب می‌خواست و به آن عادت داشت، پیش نمی‌رود.

حزب‌الله با نگرانی از اینکه مبادا محل استقرار سلاح‌هایش آشکار شود، همواره با تمدید ماموریت یونیفل یا گسترش عرصه فعالیت آن در جنوب لبنان مخالفت می‌کرد، اما امروز نه‌تنها یونیفل به دنبال محدود کردن سلاح‌های حزب‌الله است، بلکه ارتش لبنان هم مسئولیت خلع سلاح این حزب را بر عهده گرفته است؛ در غیر این‌ صورت، اسرائیل برای از بین بردن پایگاه‌های حزب‌الله، حملاتش را به جنوب لبنان آغاز خواهد کرد.

البته تحولی که در لبنان رخ داد، ناشی از تبعات جنگ حزب‌الله علیه اسرائيل برای حمایت از غزه بود؛ جنگی که در آن اسرائیل توانست رهبران، فرماندهان ارشد و زرادخانه حزب‌الله را هدف قرار دهد و این گروه را به پذیرش آتش‌بس مطابق شروط اسرائیل وادارد. سپس جمهوری اسلامی درگیر جنگ ۱۲ روزه شد که با شکست پایان یافت و اکنون دارد بهای آن را می‌پردازد؛ چرا که همه نفوذ و برگ‌ برنده‌‌هایش را در کشورهای منطقه که آن‌ها را به رخ می‌کشید، از دست داده است.

با بازگشت به موضوع تمدید ماموریت یونیفل، مفاد این تصمیم با طرح ایالات متحده که تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا، تهیه کرد و لبنان نیز آن را پذیرفت، همخوانی دارد. این طرح بر لزوم انحصار سلاح‌ــ از جمله سلاح‌های حزب‌الله‌ــ در اختیار دولت لبنان و تقویت ارتش و نیروهای امنیتی این کشور تاکید می‌کند.

ماموریت نیروهای یونیفل در جنوب لبنان چیست؟

در پی اشغال جنوب لبنان به دست اسرائیل در سال ۱۹۷۸، سازمان ملل متحد به منظور نظارت بر مرزهای جنوبی لبنان با اسرائیل، نیروهای حافظ صلحی را به منطقه اعزام کرد. از آن زمان تاکنون، شورای امنیت ماموریت این نیروها را که به نام «یونیفل» شناخته می‌شوند، هر سال تمدید می‌کند. علاوه بر آن، پس از جنگ ژوییه ۲۰۰۶ میان حزب‌الله و اسرائيل، شورای امنیت سازمان ملل ماموریت یونیفل را بر اساس قطعنامه شماره ۱۷۰۱ تقویت کرد.

خط آبی در مرز لبنان و اسرائیل چیست؟

خط آبی خطی مرزی است که سازمان ملل متحد مشخص کرده است و کشور لبنان را از اسرائیل و بلندی‌های جولان جدا می‌کند. پس از خروج نیروهای اسرائیلی از جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰، آن‌ها به خط آبی عقب‌نشینی کردند. اما پس از شکست حزب‌الله در جنگی که دسامبر ۲۰۲۳ برای حمایت از حماس آغاز شد، نیروهای اسرائيلی بار دیگر وارد قلمرو لبنان شدند و پنج تپه در جنوب این کشور را در امتداد خط آبی تصرف کردند. در حالی که هرگونه عبور غیرمجاز از خط آبی، چه از زمین و چه از هوا، از هر طرف، نقض قطعنامه شماره ۱۷۰۱ شورای امنیت محسوب می‌شود.

نیروهای حافظ صلح در چه مناطقی فعالیت می‌کنند؟

منطقه عملیاتی یونیفل از رودخانه لیتانی در شمال تا خط آبی در جنوب گسترده شده است. در این ماموریت بیش از ۱۰ هزار سرباز از ۵۰ کشور و حدود ۸۰۰ کارمند غیرنظامی شرکت دارند.

قطعنامه شماره ۱۷۰۱ چیست؟

این قطعنامه به نیروهای یونیفل اجازه می‌دهد تا به ارتش لبنان در پاکسازی منطقه عملیات از سلاح یا افراد مسلح غیرمرتبط با دولت لبنان کمک کنند. این وضعیت، با وجود حضور ارتش لبنان، به برخورد و تنش با حزب‌الله که در جنوب این کشور حضور دارد، انجامید.

قطعنامه ۱۷۰۱ همچنین تصریح می‌کند که «نیروهای حافظ صلح باید برای جلوگیری از وقوع هرگونه عملیات جنگی در مناطق مرزی، اقدام‌های لازم را انجام دهند و در چارچوب توانایی‌هایشان، مانع بروز هرگونه تنش در این منطقه متشنج شوند».

نیروهای حافظ صلح چگونه با نقض قطعنامه ۱۷۰۱ برخورد می‌کنند؟

نیروهای حافظ صلح سازمان ملل موظف‌اند هرگونه نقض مفاد این قطعنامه را به شورای امنیت گزارش دهند و دبیرکل سازمان ملل هر چهار ماه یک بار «یا هر زمان که مناسب بداند»، در مورد اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ گزارشی به شورای امنیت ارائه می‌دهد.

بر اساس گزارش وب‌سایت یونیفیل، نیروهای حافظ صلح هنگام پایش خط آبی که حوزه هوایی را نیز در برمی‌گیرد، با هماهنگی، برقراری ارتباط و گشت‌زنی، برای جلوگیری از هرگونه نقض قطعنامه، اقدام‌های پیشگیرانه‌ای انجام می‌دهند.

هرگاه تخلفی رخ ‌دهد، یونیفیل در صورت نیاز بلافاصله نیروی اضافی به آن محل اعزام می‌کند تا از برخورد مستقیم دو طرف جلوگیری شود و وضعیت تحت کنترل باقی بماند. نیروهای حافظ صلح سازمان ملل با نیروهای دو کشور اسرائيل و لبنان نیز همواره در تماس‌اند تا تنش را کاهش دهند و بحران را به‌طور صلح‌آمیز، حل‌وفصل کنند.

پایان دوره تاخت‌وتاز حزب‌الله در جنوب لبنان

حزب‌الله به‌رغم مخالفت با مفاد قطعنامه ۱۷۰۱، در قبال حضور یونیفیل سکوت اختیار می‌کرد، زیرا از این نیرو به‌عنوان پوششی در برابر اسرائیل بهره می‌برد و هم‌زمان سلاح‌هایش را در جنوب رودخانه لیتانی مستقر می‌کرد. هرگاه هم گشت‌های یونیفیل به این مناطق نزدیک می‌شدند، مردم محلی را به مقابله می‌فرستاد تا خود به‌طور مستقیم در صحنه ظاهر نشود، اما پس از جنگ اخیر، حضور یونیفیل توانمندتر شد و تصمیم‌های دولت لبنان و ارتش آن در جنوب کشور اثرگذاری بیشتری یافت؛ تحولی که هرگونه فعالیت حزب‌الله را برملا می‌کند.

به عبارت دیگر، پیامدهای جنگ حمایت از غزه، حزب‌الله را به‌شدت تضعیف کرد و حالا تمدید ماموریت یونیفیل و اجرای بی‌چون‌وچرای قطعنامه ۱۷۰۱ هم ضربه‌ سهمگین دیگری به حزب‌الله و جمهوری اسلامی تلقی می‌شود.