سازمان ملل متحد اعلام کرد که مهاجران افغان که از کشورهای ایران، پاکستان و تاجیکستان به افغانستان بازگردانده می‌شوند، با خطر انتقام‌جویی طالبان، بازداشت، شکنجه و تهدیدهای امنیتی مواجه‌اند.

این گزارش که روز پنجشنبه دوم مرداد منتشر شد، می‌افزاید که مقام‌های طالبان در برخورد با شمار زیادی از این مهاجران بازگردانده‌شده، حقوق بشر را شکلی جدی نقض و آ‌ن‌ها را خودسرانه بازداشت و شکنجه کرده‌اند.

خبرگزاری فرانسه به نقل از بیانیه و گزارش مشترک هیئت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) و دفتر حقوق بشر سازمان ملل، نوشت که از آغاز سال ۲۰۲۵ تاکنون، بیش از یک میلیون و ۹۰۰ هزار مهاجر افغان عمدتا از ایران به افغانستان بازگردانده شده‌اند که بر اساس براورد جدید آژانس پناهندگان سازمان ملل، این رقم تا پایان سال می‌تواند به سه میلیون نفر هم برسد.

این سازمان همچنان هشدار داد که موج اخراج مهاجران افغان از کشورهای همسایه در حالی گسترش یافته است که افغانستان خود با یک بحران انسانی و اقتصادی عمیق دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.

در حالی که طالبان با ایجاد «کمیته رسیدگی به امور مهاجرین» ادعا می‌کنند به مهاجران بازگشته خدماتی مانند حمل‌ونقل، فراهم‌سازی سرپناه و توزیع پول نقد ارائه می‌کنند، سازمان ملل هشدار داد که بسیاری از مهاجران بازگشته با خطر انتقام‌گیری طالبان و دیگر موارد نقض حقوق بشر مواجه‌اند. این گزارش تصریح می‌کند: «افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند، زنان و دختران، افراد وابسته به حکومت پیشین و نیروهای امنیتی آن، خبرنگاران و فعالان مدنی‌اند.»

بر پایه این گزارش، تخلفات ثبت‌شده شکنجه و بدرفتاری، بازداشت و توقیف خودسرانه و تهدید امنیت شخصی افراد بوده است.

سازمان ملل این یافته‌ها را بر اساس مصاحبه با ۴۹ تن از مهاجران بازگردانده‌شده به افغانستان مستند کرده است و تاکید می‌کند که این موارد علیه افراد مشخصی انجام شده‌اند.

بر اساس این گزارش، طالبان مهاجران بازگشته را به دلیل جنسیت، فعالیت رسانه‌ای یا ارتباط با دولت پیشین افغانستان تحت آزار و پیگرد قرار داده‌اند و در یک ماه‌ اخیر، اخبار متعددی از قتل، بازداشت و زندانی شدن شماری از نظامیان دولت پیشین که از ایران اخراج شده‌اند، منتشر شده است. طالبان با اعمال سانسور شدید بر رسانه‌ها، از بازتاب جزئیات این حوادث جلوگیری می‌کنند و خانواده‌ قربانیان را هم تهدید می‌کنند که با رسانه‌های آزاد مصاحبه نکنند.

خطرات ویژه برای زنان و دختران

خبرگزاری فرانسه به نقل از بیانیه ولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل، نوشت که زنان و دختران افغان که از کشورهای همسایه اخراج می‌شوند با خطرات بیشتری مواجه‌اند. در بیانیه ولکر تورک آمده است: «هیچ‌کس نباید به کشوری که در آن با خطر آزار و اذیت به‌ دلیل هویت یا گذشته شخصی خود مواجه باشد، بازگردانده شود. در افغانستان، این تهدید به‌ویژه برای زنان و دختران شدیدتر است. آن‌ها صرفا به‌ دلیل جنسیت خود، با برخوردهای نظام‌مند و سرکوبگرانه‌ای مواجه‌اند که در عمل به آزار جنسیتی منتهی می‌شود.»

در چهار سال گذشته، حکومت طالبان به‌طور فزاینده‌ای زنان را از فضای عمومی حذف کرده است. ممنوعیت تحصیل در دانشگاه‌ها، ورود به پارک‌های عمومی، باشگاه‌های ورزشی و سالن‌های زیبایی تنها بخشی از محدودیت‌هایی است که سازمان ملل آن را نوعی «آپارتاید جنسیتی» توصیف کرده است.

هم‌زمان با اخراج گسترده افغان‌ها از ایران، پاکستان و تاجیکستان، آلمان نیز هفته گذشته ۸۱ مرد افغان را به‌دلیل ارتکاب جرائم کیفری اخراج کرد. ایالات متحده نیز اعلام کرده است وضعیت حفاظت موقت هزاران مهاجر افغان را لغو خواهد کرد.

سازمان ملل هشدار داده که افزایش شمار مهاجران بازگردانده‌شده یک «بحران حقوق بشری چندلایه» در افغانستان ایجاد کرده است. این سازمان خواستار «توقف فوری بازگرداندن اجباری مهاجران» شد. 

ولکر تورک که هفته گذشته به کابل رفته بود، موج گسترده اخراج افغان‌ها را «وضعیت اضطراری جدید» توصیف کرد و خواستار کمک جامعه جهانی به منظور مدیریت این وضعیت شد.