شامگاه سه‌شنبه ۳۱ تیرماه دومین شب اعتراض‌های گسترده مردم سبزوار به قطعی‌های مکرر آب بود و هزاران نفر با تجمع مقابل ساختمان فرمانداری این شهر، علیه مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی و مسئولان محلی شعار سر دادند.

هم‌زمان در تهران نیز شماری از معترضان به قطعی‌های پی‌درپی آب و برق، در محلات مختلف پایتخت از پنجره‌‌ها شعارهایی چون «مرگ بر دیکتاتور» و «مرگ بر جمهوری اسلامی» سر دادند و نارضایتی خود را آشکار کردند.

بر اساس گزارش‌ها و ویدیوهای رسیده به ایندیپندنت فارسی، معترضان سبزواری در تجمعاتشان شعارهایی نظیر «دیکتاتور حیا کن»، «دشمن ما همین‌جاست، دروغ می‌گن آمریکاست»، «فقط کف خیابون، به دست می‌یاد حقمون»، «نه برق داریم نه آبی، فرماندار تو خوابی» و «مسئول بی‌کفایت، استعفا استعفا» سر دادند و خواستار حل فوری بحران آب و برق شدند.

نیروهای امنیتی و اطلاعاتی در سبزوار و استان خراسان رضوی با شلیک گاز اشک‌آور و بازداشت ده‌ها نفر از معترضان تلاش کرده‌اند این تجمع مسالمت‌آمیز را متوقف کنند، اما این سرکوب نه‌تنها اعتراض‌ها را کاهش نداد، بلکه باعث صریح‌تر شدن شعارها و خشم بیشتر معترضان شد.

ایران طی ماه‌های اخیر درگیر موجی از بحران‌‌های فراگیر در حوزه تامین انرژی‌های حیاتی مانند آب، برق و گاز بوده است. کاهش بارندگی، فرسودگی شبکه‌های انتقال، سیاست‌های نادرست چند دهه گذشته و اولویت دادن رهبر جمهوری اسلامی و دولت‌های مختلف به سرمایه‌گذاری در حوزه‌‌های نظامی و هسته‌ای به‌ جای توجه به زیرساخت‌های حیاتی، باعث شده بسیاری از استان‌ها از جمله تهران، مازندران، گیلان، اصفهان، خراسان، شیراز، کرمان، خوزستان و سیستان‌وبلوچستان با قطع مداوم یا بی‌آبی کامل روبرو شوند. این قطعی‌ها که اغلب با خاموشی‌های گسترده برق همراه است، زندگی روزمره میلیون‌ها نفر را در سراسر ایران مختل کرده است.

اکنون نیز مقام‌های جمهوری اسلامی در واکنش به این بحران، به جای اصلاحات زیربنایی، به راه‌حل‌هایی موقت روی آورده‌اند. بر اساس اعلام استانداری‌های سراسر ایران، مدارس و ادارات در ۲۳ استان به منظور «مدیریت مصرف انرژی»، از امروز چهارشنبه اول مرداد تا انتهای هفته تعطیل‌اند یا دورکار شده‌اند. در برخی استان‌ها مانند سمنان، اصفهان و آذربایجان غربی هم ساعات کاری کاهش یافته است، با این حال فعالیت عادی ادامه دارد.

این در حالی است که بسیاری از مردم در پیام‌هایشان همچنان از قطعی‌های چندساعته برق و آب در طول روز خبر می‌دهند که در گرمای شدید تابستان، فشار مضاعفی به مردم وارد می‌کند.

اعتراض‌ها و نگرانی حاکمیت

تحلیلگران و برخی چهره‌های نزدیک به حکومت در چنین شرایطی، آغاز مجدد اعتراض‌های مردمی در شهرهایی مانند سبزوار و تهران را هشداری جدی برای مقام‌های ارشد نظام تلقی می‌کنند، زیرا جمهوری اسلامی به‌ویژه در ماه‌های اخیر که با تقابل نظامی شدید با اسرائیل هم‌زمان بوده است، از بروز هرگونه ناآرامی داخلی بیشتر هراس دارد.

ناظران بر این باورند که اگر اعتراض‌ها به سبک پاییز ۱۴۰۱ بار دیگر شعله‌ور شود، با توجه به بحران‌های متعدد اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی، کنترل آن این بار برای حاکمیت دشوارتر خواهد بود و حتی می‌تواند به فروپاشی نظم موجود منجر شود.

بازداشت‌های گسترده در سبزوار، نشان می‌دهد نهادهای امنیتی از همان ابتدا به سرکوب سریع روی آورده‌اند تا از سرایت اعتراض‌ها به دیگر شهرها جلوگیری کنند، اما همان‌طور که شعارهای معترضان نشان می‌دهد، این سرکوب‌ها نه‌تنها از شدت اعتراض‌ها نکاسته، بلکه باعث شده است لحن شعارها تندتر و صریح‌تر شود.

رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران روز چهارشنبه با انتقاد شدید از عملکرد دستگاه‌های مسئول، گفت: «کم‌آبی امروز حاصل کم‌کاری‌های گذشته و بی‌تدبیری‌های مکرر است. چرا این‌طور فشار آب را کم کردید و مردم را وادار می‌کنید مخزن و پمپ بخرند؟ هر روز استرس به مردم وارد می‌کنید، هر روز هشدار بحران می‌دهید، این شد مدیریت؟» او همچنین خواستار محاکمه مدیرانی شد که با ترک فعل‌هایشان به این وضعیت دامن زده‌اند.

عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت‌محیط زیست، نیز روز سه‌شنبه گفته بود: «هیچ رودخانه زنده و طبیعی در ایران نداریم. فرونشست‌ها و کم‌آبی تازه آغاز ماجرا است. امروز شهرهای مرکزی ایران در معرض نابودی‌اند و اگر سیاست‌ها تغییر نکند، حتی بازگشت به وضعیت گذشته هم ممکن نخواهد بود.»

او به‌صراحت هشدار داد که برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، ایران را به نقطه‌ای رسانده که حالا ۱۰۰ درصد استان‌ها با تهدید جدی موجودیتشان روبرو هستند.

زینب قیصری، نماینده تهران، شمیرانات، ری، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی، هم امروز چهارشنبه در سخنانی هشدار داد که مسئولان شرکت آب و فاضلاب در بازدید اخیر نمایندگان از پنج سد تهران اعلام کردند که وضعیت ذخایر آب به‌شدت نامناسب است و اگر شرایط تغییر نکند، ظرف ۴۰ روز آینده پایتخت با کم‌آبی شدیدتر یا حتی بی‌آبی مواجه می‌شود.

این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با هشدار درباره خطر فرونشست زمین به دلیل برداشت‌های بی‌رویه و افزایش جمعیت پایتخت تا ۱۹ میلیون نفر در سال‌های آینده، تاکید کرد که باید برای مهاجرت معکوس و مدیریت پایدار منابع سیاست‌هایی اتخاذ شود.

ترکیب این واقعیت‌ها، یعنی بحران انرژی، سوء‌مدیریت، فرسودگی زیرساخت‌ها و فشار تحریم‌ها بر جمهوری اسلامی، باعث شده است تا اعتراضات به مسئله‌ای فراگیر بدل شود. حالا شماری از کارشناسان و چهره‌های نزدیک به دستگاه‌های حکومتی و امنیتی در شبکه‌های اجتماعی هشدار می‌دهند که در چنین شرایطی، هر شعله کوچکی از اعتراض‌های مردمی می‌تواند به آتشی بزرگ تبدیل شود. به همین دلیل سرکوب شدید در سبزوار نشانه روشنی از هراس حکومت از تکرار اعتراض‌های سراسری است.