وال استریت ژورنال با اشاره به حمله بامداد ۱۳ ژوئن اسرائیل و کشته شدن همزمان ۹ متخصص هسته‌ای در خانه‌هایشان در ایران به نقل از منابع آگاه می‌نویسد: هر ۹ نفر در حملاتی تقریبا همزمان کشته شدند تا از مخفی شدن آن‌ها جلوگیری شود.
یک هفته پس از حملات ۱۳ ژوئن، اسرائیل با استفاده از پهپاد، متخصص دیگری را که در خانه‌ای امن در تهران نگهداری می‌شد، کشت. نام این فرد اعلام نشده است. اسرائیل همچنین هفته گذشته اعلام کرد که مقر سازمان سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی SPND، جانشین پروژه آماد، را در تهران بمباران کرده است. ۱۱ روز بعد، ساعاتی پیش از اجرایی شدن آتش‌بسی که با میانجی‌گری آمریکا و قطر در روز چهارشنبه برقرار شد، حمله‌ای در شمال ایران یک متخصص دیگر به نام سید صدیقی صابر را کشت. او چند هفته پیش به دلیل فعالیت‌های مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای توسط آمریکا تحریم شده بود.
حمله به متخصصان به قدری غیرقابل‌باور بود که حتی برنامه‌ریزان آن، این عملیات را «نارنیا» نامیدند، برگرفته از مجموعه داستان‌های تخیلی سی.اس. لوئیس.
به نوشته این روزنامه آمریکایی، این قتل‌ها نتیجه ۱۵ سال تلاش برای از بین بردن یکی از ارزشمندترین دارایی‌های جمهوری اسلامی یعنی گروه برتر متخصصانی بود که روی برنامه مخفیانه مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای کار می‌کردند، برنامه‌ای که ایران دست‌کم تا سال ۲۰۰۳ دنبال کرده بود. اسرائیل از آن زمان این متخصصان را از نزدیک زیر نظر داشته است.
در حالی که آمریکا و اسرائیل در حال ارزیابی میزان خسارت وارد شده به سایت‌های اصلی هسته‌ای ایران هستند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، می‌گوید که این قتل‌ها برنامه هسته‌ای ایران را سال‌ها به عقب رانده است.
مقامات سابق و کارشناسان می‌گویند حملات علیه این متخصصان ضربه قدرتمندی به توانایی جمهوری اسلامی برای رقابت در ساخت بمب در پی این درگیری وارد کرده است. اکثر افرادی که کشته شدند، حداقل ۱۱ نفر تا زمان اجرایی شدن آتش‌بس در روز چهارشنبه، تجربه عملی در آزمایش و ساخت اجزای یک کلاهک هسته‌ای، مانند سیستم‌های انفجار، مواد منفجره قوی و منابع نوترونی که واکنش زنجیره‌ای را آغاز می‌کنند، داشتند.
اریک بروئر، مدیر سابق امنیت ملی آمریکا در زمینه مقابله با اشاعه، گفت: «از دست دادن این تخصص به مرور زمان، به‌ویژه اگر قصد ساخت بمب نداشته باشید، یک چیز است. در این صورت زمان برای جایگزینی آن‌ها دارید. اما اگر در حال تلاش برای ساخت بمب باشید یا آن را به‌عنوان گزینه‌ای در آینده نزدیک ببینید، این موضوع تاثیر بزرگ‌تری خواهد داشت.»
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که جمهوری اسلامی تا سال ۲۰۰۳ برنامه‌ای مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای به نام پروژه آماد داشته است. مقامات اسرائیلی و غربی می‌گویند کار روی سلاح‌های هسته‌ای از آن زمان به شکلی پراکنده ادامه یافته و ایران را در فاصله چند ماهه از توانایی ساخت بمب قرار داده است. اما بخش زیادی از این کار به مطالعات و مدل‌سازی‌های کامپیوتری محدود بوده که همیشه به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌عنوان فعالیت‌های نظامی متعارف قابل توجیه باشند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
وال استریت ژورنال می‌نویسد، این حملات مرگبار اولین حملات علیه متخصصان هسته‌ای جمهوری اسلامی از سال ۲۰۲۰ بود، زمانی که محسن فخری‌زاده با سلاح کنترل از راه دور کشته شد. اسرائیل هیچ‌گاه نقش خود در قتل پنج متخصص هسته‌ای بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲٠ را تایید یا تکذیب نکرده است.
اسرائیل اما اکنون می‌گوید که اقداماتش مانع از عبور ایران از آستانه دستیابی به سلاح هسته‌ای شده است.
به گفته دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، یکی از مهم‌ترین اهداف، فریدون عباسی دوانی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی و یکی از بنیان‌گذاران فعالیت‌های مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای ایران بود، عباسی دوانی مدیر و مشاور ارشد برنامه آماد بود و کار علمی او روی توسعه آغازگرهای نوترونی متمرکز بود که نوترون‌ها را به هسته یک سلاح شلیک می‌کنند تا واکنش زنجیره‌ای را آغاز کنند.
عباسی دوانی در سال ۲۰۱۰ از یک سوءقصد با بمب خودرو جان سالم به در برد، در همان روزی که یک متخصص هسته‌ای دیگر ایرانی کشته شد. او در مصاحبه اخیر تلویزیونی گفت که ایران تمام دانش مورد نیاز برای سلاح هسته‌ای را دارد. او گفت: «اگر به من بگویند بمب بسازم، آن را می‌سازم.»
طبق گفته وزارت خزانه‌داری آمریکا، یکی دیگر از دانشمندان کشته‌شده، محمد مهدی تهرانچی بود که واحدی تحت نظر فخری‌زاده را هدایت می‌کرد که روی مواد منفجره قوی متمرکز بود، موادی که برای انفجار سلاح هسته‌ای لازمند. به گفته رونن سولومون، تحلیلگر امنیتی اسرائیلی، او بعدا استاد دپارتمان فیزیک دانشگاه معتبر شهید بهشتی تهران شد، جایی که تعداد زیادی از متخصصان هسته‌ای، از جمله عباسی دوانی، فعالیت می‌کردند.
یکی از آخرین اهداف، سید صدیقی صابر، رئیس گروه کلیدی شهید کریمی بود که پروژه‌های مرتبط با مواد منفجره را برای برنامه SPND اجرا می‌کرد. البته سخنگوی ارتش اسرائیل از ذکر نام فرد کشته‌شده خودداری کرد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا هنگام تحریم صابر در ۱۲ مه اعلام کرد: «صدیقی صابر با پروژه‌هایی از جمله تحقیقات و آزمایش‌هایی مرتبط با توسعه دستگاه‌های انفجاری هسته‌ای ارتباط دارد.»
عباسی دوانی و تهرانچی نیز همراه با دیگران به دلیل فعالیت‌های هسته‌ای خود توسط آمریکا تحریم شده بودند. دانشگاه شهید بهشتی نیز تحریم شده است.
آندریا استریکر، پژوهشگر بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، یک اندیشکده در واشنگتن، گفت که قتل‌های هدفمند اسرائیل «نخبگان علمی هسته‌ای» را از بین برد و «ضربه‌ای به توانایی ایران برای استفاده از افرادی که تجربه گذشته و احتمالا مداوم در ساخت اجزای خاص سلاح‌های هسته‌ای دارند» وارد کرد.
با این حال، برخی دیگر از سیستمی پیچیده سخن می‌گویند که جمهوری اسلامی برای حفظ و پیشبرد تخصص خود در زمینه سلاح‌های هسته‌ای توسعه داده است. این سیستم به برنامه هسته‌ای ایران اجازه داده تا حتی با کشته شدن دانشمندان ارشد خود پیشرفت کند.
جمهوری اسلامی سال‌هاست که آرشیو هسته‌ای را نگهداری می‌کند که تمام کارهایی که پیش از سال ۲۰۰۳ انجام داده و همچنین برنامه‌های آینده تهران را شرح می‌دهد. این آرشیو در سال ۲۰۱۸ توسط کماندوهای اسرائیلی کشف و مورد حمله قرار گرفت. ایران تجهیزات قدیمی مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای، از جمله اورانیوم غنی‌شده اعلام‌نشده، را در نزدیکی این آرشیو نگه داشته بود. این تجهیزات در سال ۲۰۱۸ پراکنده شدند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آن زمان خواستار پاسخ درباره محل انتقال آن‌ها بوده است.
به گفته سولومون، جمهوری اسلامی از دانشگاه‌هایی مانند شهید بهشتی، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه مالک اشتر برای حفظ تخصص خود در زمینه سلاح‌های هسته‌ای در دو دهه گذشته استفاده کرده است.
سولومون گفت که در این دانشگاه‌ها، جمهوری اسلامی اغلب متخصصان هسته‌ای خود را با دانشجویان جوان‌تر برای انجام آزمایش‌ها و مطالعات دیگر هماهنگ می‌کند. دو نفر از متخصصانی که در ۱۳ ژوئن کشته شدند، احمدرضا ذوالفقاری و عبدالحمید مینوچهر، در ژوئن ۲۰۲۴ مقاله‌ای در مجله Annals of Nuclear Energy منتشر کردند که با استفاده از مدل‌سازی پیشرفته کامپیوتری نشان می‌داد منابع نوترونی در یک واکنش زنجیره‌ای چگونه رفتار می‌کنند.
این اطلاعات می‌تواند برای اهداف غیرنظامی مانند ساخت رآکتور هسته‌ای یا برای کمک به آغاز واکنش زنجیره‌ای در سلاح هسته‌ای استفاده شود.
سولومون گفت: «استادان هستند و به دانشمندان جوان‌تر آموزش می‌دهند... تا به قلب برنامه هسته‌ای ایران وارد شوند.»
