مولوی عبدالقاهر، روحانی مشهور و پرطرفدار در شمال افغانستان که هر هفته هزاران نفر در سخنرانی‌های او در مسجد زیارتگاه منسوب به حضرت علی در مرکز مزارشریف شرکت می‌کنند، در سخنانی کم‌سابقه از قبیله‌گرایی، نژادپرستی در افغانستان و انتصاب افراد «غیراهل» در مناصب دولتی مهم انتقاد کرد.

مولوی عبدالقاهر، امام جمعه مسجد زیارتگاه حضرت علی  که بزرگ‌ترین مسجد شهر مزارشریف است، از سال‌ها پیش به‌عنوان روحانی تاثیرگذار در این شهر شناخته می‌شود.

روز جمعه ۲۶ اردیبهشت، یک هفته پس از سخنرانی انتقادی مولوی عبدالقاهر در مورد قبیله‌گرایی و نژادپرستی، او در حالی‌ که در حضور صدها نمازگزار در مسجد روضه شریف درباره پیامدهای اخراج هزاران کارمند از نهادهای دولتی، ادامه منع تحصیل زنان و دختران و نیز وضع مالیات سنگین سخن می‌گفت، با یورش ماموران اداره امر به معروف و نهی از منکر و افراد مسلح اداره استخبارات (اطلاعات) طالبان مواجه شد که سخنرانی او را قطع و تلاش کردند این روحانی را حین بیان خطبه‌های نماز جمعه بازداشت کنند.

دو تن از شاهدان عینی به ایندیپندنت فارسی گفتند نمازگزاران در حمایت از مولوی عبدالقاهر علیه طالبان شعار دادند و مانع بازداشت او شدند. پس از آنکه اعضای طالبان چند تن از نمازگزاران معترض را هدف ضرب‌وشتم قرار دادند، اعتراض گسترده‌تر شد و صدها نمازگزار هم‌زمان شعار «مرگ بر طالبان» سر دادند. یکی از شاهدان عینی گفت گسترش اعتراض‌ها باعث نگرانی طالبان شد و آن‌ها تنها دوربین و تجهیزات مربوط به ضبط سخنرانی‌های مولوی عبدالقاهر را با خود بردند و از بازداشت او صرف‌نظر کردند.

روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت و پس از انتشار این گزارش در ایندیپندنت فارسی، نزدیکان مولوی عبدالقاهر از افزایش «فشارها و تهدیدها» خبر دادند و گفتند مقام‌های طالبان در کابل نیز از سخنان این روحانی خشمگین شده‌اند. در پی آن، منابع مطلع در مزارشریف گفتند بعدازظهر دوشنبه، اداره امر به معروف و نهی از منکر طالبان ائمه مساجد را فراخواند و به آنان هشدار داد که از ضبط و انتشار سخنرانی‌ها و خطبه‌هایشان خودداری کنند.

اداره امر به معروف و نهی از منکر طالبان همچنین از مولوی عبدالقاهر خواست در یک پیام ویدیویی، خبر منتشرشده در ایندیپندنت فارسی را تکذیب کند. یک منبع مطلع گفت مولوی عبدالقاهر به این فشارهای طالبان تن نداده و تنها ویدیو سخنرانی خود در مورد قبیله‌گرایی را از فیس‌بوک حذف کرده است.

بر اساس گفته‌های منابع، سخنرانی مولوی عبدالقاهر که روز جمعه ۲۶ اردیبهشت انجام شد و با مداخله طالبان نیمه‌تمام ماند، به موضوع‌هایی می‌پرداخت که در دو هفته اخیر سبب اعتراض هزاران نفر در سراسر افغانستان شده است. اخراج کارمندان نهادهای دولتی در پی صدور فرمان رهبر طالبان، نارضایتی گسترده‌ افراد اخراج‌شده را که برخی از آن‌ها از اعضای طالبان‌اند، به دنبال داشته است.

بخش دیگری از سخنان مولوی عبدالقاهر مربوط به پیامد ادامه ممنوعیت تحصیل زنان و دختران بود که سبب اعتراض‌های جهانی گسترده علیه طالبان و اعمال تحریم‌های شدید بر مقام‌های این گروه شده است. وضع مالیات سنگین برای کسبه هم بارها اعتراض مغازه‌داران و بازرگانان را برانگیخته است. هرچند این اعتراض‌ها با خشونت سرکوب شده‌اند، بازتاب آن‌ها از یکی از مهم‌ترین منبرهای مذهبی یک روحانی پرطرفدار طالبان را بسیار خشمگین کرده است.

مولوی عبدالقاهر پیش‌تر در روز جمعه ۱۲ اردیبهشت، هم در خطبه نماز جمعه، به‌صراحت از قبیله‌گرایی و حکومت‌های نژادپرست انتقاد کرده و گفته بود: «قبیله‌گرایی و نژادپرستی عامل شکست حکومت‌های اسلامی بوده‌اند و تا روز قیامت هم نتیجه‌ای نخواهند داد.»

مولوی عبدالقاهر بدون نام‌ بردن از رژیم طالبان، گفت در بیش از ۱۴۰۰ سالی که از ظهور دین اسلام می‌گذرد، هر رژیم و حکومتی که بر پایه قبیله‌گرایی بنیان گذاشته شد، با فروپاشی مواجه شد و دوام نیاورد.

مقام‌های سازمان ملل متحد بارها رژیم طالبان را «رژیم مردسالار پشتون‌محور» خوانده‌اند. این رژیم در گزارش‌های متعدد کارشناسان شورای امنیت سازمان ملل نیز به‌عنوان حکومتی انحصاری و بسته توصیف شده است که در مناصب کلیدی آن، هیچ فردی خارج از حلقه طالبان حضور ندارد و در درون طالبان نیز اولویت با پشتون‌تبارها است.

مولوی عبدالقاهر در همان خطبه نماز جمعه گفته بود: «قبیله‌گرایی، تعصب‌گرایی، مقدس و برتر دانستن نژاد و اجرایی کردن تصمیم‌ها بر اساس قبیله‌گرایی، نتیجه‌ای که به ثبات منتهی شود، در پی ندارد.» این روحانی پرنفوذ بلخ افزود که «نشان بارز یک حکومت اسلامی حذف اندیشه قبیله‌گرایی است» و نظامی که عزل و نصب مقام‌ها را بر پایه این اندیشه پیش ببرد، سرانجامش شکل‌گیری «نظام جاهلی» خواهد بود.

مولوی عبدالقاهر برخلاف طالبان که ضبط ویدیو و انتشار تصویر موجودات زنده را خلاف شریعت می‌دانند، ویدیو سخنرانی‌هایش را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کند و با مخاطبانش در اینترنت به گفتگو می‌پردازد.

در یکی از آخرین ویدیوها، مخاطبی از او پرسید آیا استفاده از هوش مصنوعی برای دریافت احکام شرعی جایز است یا خیر. مولوی عبدالقاهر در پاسخ گفت که از آغاز راه‌اندازی هوش مصنوعی با آن آشنا بود و ابتدا برای برخی موضوع‌ها از آن استفاده کرد، اما در چند مورد آزمایش، متوجه شد که هوش مصنوعی، به‌ویژه چت‌جی‌بی‌تی، در مسائل شرعی دقت کافی ندارد و اطلاعات نادرست ارائه می‌دهد. او به استفاده‌کنندگان از هوش مصنوعی توصیه کرد به ربات‌های هوش مصنوعی اعتماد کامل نداشته باشند و برای اطمینان، از منابع مختلف از جمله جستجو در کتب‌ معتبر استفاده کنند.

با این حال رویکرد انتقادی مولوی عبدالقاهر به رژیم طالبان سبب نگرانی عمیق در میان هواداران او شده است. یکی از دوستان نزدیک مولوی عبدالقاهر گفت رژیم طالبان در چهارسال گذشته، منتقدانش را به روش‌های مختلف حذف کرده است و این نگرانی در مورد مولوی عبدالقاهر نیز وجود دارد.