در هفته‌ای که گذشت برای نخستین بار در سه هفته گذشته، شتاب مذاکرات هسته‌ای میان آمریکا و جمهوری اسلامی ایران از نفس افتاد و متوقف شد.

میانجی‌های عمانی گفتند علت لغو مذاکره مسئله‌ای فنی و کوچک بود، جمهوری اسلامی اعلام کرد که به‌زودی تاریخ مذاکرات جدید اعلام خواهد شد، و آمریکا طوری رفتار کرد که گویی هیچ برنامه‌ای تعیین یا لغو نشده است.

همه این‌‌ها ناظران را با این پرسش روبه‌رو کرده که آیا مذاکرات در آستانه فروپاشی است یا این وقفه فقط اختلالی موقت و تعدیل در مسیر دستیابی به توافق است. 

دست‌کم سه دلیل احتمالی برای این تعویق از جانب آمریکا مطرح است.

نخست، برکناری مایک والتز از سمت مشاور امنیت ملی بود. مشخص نیست که برکناری والتز به مسئله ایران مرتبط بوده است یا نه. ممکن است این تصمیم به‌دلیل اشتباه والتز در افزودن یک خبرنگار به گروه گفت‌وگوی فوق‌محرمانه دولتی درباره حملات هوایی آمریکا به یمن باشد یا به‌دلیل اختلاف‌ با دیگر مشاوران ارشد ترامپ. همچنین ممکن است دلیل برکناری‌اش نارضایتی ترامپ از ارتباط احتمالی‌اش با مقام‌های اسرائیلی درباره طرح حمله به برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بوده باشد.

اگر جانشینی والتز نشانه‌ای باشد از جهت‌گیری فعلی دولت ترامپ در مورد تهران، احتمالا شاهد بازگشت به رویکردی سخت‌گیرانه‌تر و نزدیک‌تر به موضع اسرائیل خواهیم بود.

دلیل احتمالی دوم جایگزینی والتز با مارکو روبیو، وزیر خارجه و یکی از چهره‌های تندرو در قبال ایران، است. این تصمیم ترامپ در حالی گرفته شد که برخی منابع گمانه‌زنی می‌کردند استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه که دیدگاه‌ ملایم‌تری به تهران دارد، در پی کسب این سمت باشد.

اگر این تحلیل درست باشد، ممکن است ترامپ روند مذاکرات را به‌طور موقت متوقف کرده باشد تا پیامدهای تغییر والتز و انتصاب روبیو را مدیریت کند. این موضوع با موضع‌گیری تندتر ترامپ در مصاحبه‌ اخیرش همسو است که گفت هدف فقط جلوگیری از دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست، بلکه برچیدن کامل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی است.

این تغییر موضع همچنین می‌تواند پاسخی به افزایش انتقادهای جمهوری‌خواهان از نرمی بیش از حد موضع آمریکا در قبال جمهوری اسلامی و حرکت به‌سوی توافق «اوباما ۲» باشد‌ــ موضوعی که ظاهرا ترامپ را عمیقا آزرده است، چرا که یکی از اقدام‌های کلیدی‌اش ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری، خروج از برجام بود.

عامل سوم ممکن است سفر مقام‌های ارشد اسرائیل به واشینگتن باشد. پیش‌تر در جریان مذاکرات، دیوید بارنیا، رئیس موساد، و ران درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل، تلاش کردند تا ویتکاف را به اتخاذ موضعی سخت‌گیرانه‌تر در قبال جمهوری اسلامی ترغیب کنند، اما به نظر می‌رسید موفقیت چندانی نداشتند. با این حال، به گزارش اورشلیم پست، اسرائیل چند مقام ارشد دیگر نیز به واشینگتن فرستاده است.

اگر اطلاعات و دیدارهای مقام‌های اسرائیلی با ترامپ تاثیرگذار بوده باشد‌، در کنار انتقادهای داخلی جمهوری‌خواهان، ممکن است به توقف موقت مذاکرات و رویکرد سخت‌گیرانه‌تر رئیس‌جمهوری آمریکا منجر شده باشد.

با این حال، هیچ مقام رسمی در واشینگتن از بحران سخن نگفته است و پیش‌بینی می‌شود دور چهارم مذاکرات به‌زودی برگزار شود.

پس، دلیل توقف مذاکرات چه بود؟

به نظر می‌رسد که این تاخیر، در بهترین حالت، اصلاح مسیر و تاکتیکی برای چانه‌زنی بیشتر بر سر یک یا چند موضوع خاص باشد.

اگر ترامپ اجازه دهد جمهوری اسلامی به غنی‌سازی اورانیوم در سطح پایین ادامه دهد، احتمال دارد بخواهد مدت این محدودیت‌ها را به بیش از ۱۰ سال تعیین‌شده در برجام افزایش دهد. رئیس‌جمهوری آمریکا اگر به تهران اجازه تولید موشک‌های بالستیک را بدهد، شاید بخواهد بندی درباره نظارت بر آن‌ها وارد توافق کند.

او ممکن است خواهان دسترسی بازرسان آمریکایی به مراکز هسته‌ای بیشتر، و فراتر از دسترسی فعلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، باشد.

ترامپ احتمال دارد همچون جنگ تعرفه‌ها، در پی یافتن راه‌حلی بینابین باشد تا برخی موفقیت‌هایی را که اوباما در برجام به آن‌ها نرسید کسب کند و در عین حال، توافق هسته‌ای را زودتر از موعد نهایی کند‌ــ توافقی که احتمالا تضمین‌های امنیتی را که اسرائیل برای انصراف از حمله به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی درخواست کرده است برآورده نخواهد کرد.

ترجمه از اورشلیم پست