با شدت گرفتن بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی در ایران، پدیده‌ای دیرینه بار دیگر با چهره‌ای نوظهور به سطح جامعه بازگشته است. رواج خرافه‌گرایی، تمایل به مراجعه به رمالان، دعانویسان و جادوگران در سال‌های اخیر در میان اقشار مختلف افزایش یافته و به یکی از پرمخاطب‌ترین عرصه‌های زیرزمینی به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است.

جست‌وجویی ساده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که صدها صفحه و کانال با عناوینی مانند «باطل‌السحر»، «دعای جلب محبت»، «طلسم افزایش رزق و روزی»، «موکل‌دار» یا «کشف دفینه» فعالیت دارند.

این صفحات، که اغلب ده‌ها هزار دنبال‌کننده دارند، خدماتی را ارائه می‌دهند که از منظر قانونی و دینی مشکوک و در بسیاری موارد مجرمانه تلقی می‌شوند.

نرخ این خدمات نیز کم‌وبیش مانند قیمت دلار نوسان دارد، از ۵۰۰ هزار تومان برای یک دعای ساده تا ده‌ها میلیون تومان برای طلسمی خاص و مشاوره‌هایی که گاه عنوان «جلسه خصوصی با استاد» را یدک می‌کشد.

ویژگی‌های مشترک این صفحات، به کار بردن واژگان و نمادهای مرموز و گاه مذهبی است. ترکیب‌هایی مانند «طلسم دیو از بند رهاشده»، «حرز سلیمانی»، «طلسم اجنه محافظ» یا «موکل نشان‌دار» ذهن مخاطب را میان وحشت و جذبه در نوسان نگه می‌دارد. افزون بر این، برخی با بهره‌گیری از باورهای مذهبی نام ائمه شیعه را بر ادعیه و طلسمات می‌گذارند، از «حرز امام جواد» تا «طلسم حسینی»، که ترکیبی از عوام‌فریبی و سوءاستفاده از اعتقادات دینی مردم است.

فعالیت موسسات مذهبی رسمی در حرفه رمالی و دعافروشی

در کنار فعالیت‌های غیررسمی، برخی موسسات دارای مجوز با ظاهر مذهبی نیز در پوشش فروش «ادعیه و اذکار» به ارائه خدمات مشابه مشغول‌اند. این موسسات با استناد به احادیث و علوم اسلامی، محصولاتی مانند «لوح عین علی»، «حرز امام هادی» یا «دعای دفع صرع» را با قیمت‌های قابل‌توجهی می‌فروشند. نمونه‌هایی از این خدمات حتی رسما در برخی فروشگاه‌های اینترنتی و نمایشگاه‌های مذهبی نیز ارائه می‌شود.

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که قیمت این محصولات گاه از ۳۰۰ هزار تومان برای یک دعای چاپی آغاز می‌شود و تا چند میلیون تومان برای طلسم حک‌شده بر روی نقره، سنگ‌های قیمتی یا قطعات چوب‌های مقدس می‌رسد. این در حالی است که بخش قابل‌توجهی از این خدمات نه‌تنها فاقد پشتوانه علمی یا شرعی‌اند، که از نظر حقوقی نیز در تعارض با قانون‌اند.

به‌رغم جرم‌انگاری صریح فعالیت‌هایی چون رمالی، جادوگری، دعانویسی و فریب مردم از طریق ادعاهای ماورایی در قوانین کیفری، برخوردهای دستگاه قضایی و انتظامی با این موارد بسیار دوگانه و متناقض بوده است. در شرایطی که رسانه‌ها روزانه خبر دستگیری رمالان و دعانویسان را منتشر می‌کنند، هم‌زمان برخی روحانیون یا افراد با هویت حقیقی در قالب موسسات دینی به ارائه همان خدمات مجازند.

ادعاهایی همچون احضار روح، ارتباط با اجنه، فروش زبان‌بند، طلسم جذب محبت یا دفع بلا، همگی ازجمله اتهامات رایج افرادی به شمار می‌آیند که، طبق گزارش رسانه‌ها، درآمدهایی گاه میلیاردی از این راه کسب می‌کنند.

یکی از موارد جنجالی در این زمینه به آذرماه ۱۴۰۳ بازمی‌گردد، زمانی که پلیس اطلاعات تهران از دستگیری زنی خبر داد که در جنوب غرب تهران به فروش خدمات حل مشکلات زناشویی و قضایی از طریق دعا مشغول بود. کشف بی‌سیم، سلاح و گزارش روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ مراجعه‌کننده با تعرفه‌هایی بین ۲۰۰ هزار تا یک میلیون تومان، تنها بخشی از ابعاد این پرونده بود.

در دی‌ماه همان سال نیز دو رمال اینستاگرامی دیگر بازداشت شدند که مجموع شکایت‌های ثبت‌شده علیه آنان به بیش از ۱۰۰ مورد می‌رسید. این افراد با دریافت سکه طلا، دلار، وجه نقد و حتی طلا، خدماتی را ارائه می‌دادند که بیشتر شبیه یک نمایش سرگرم‌کننده بود تا مشاوره واقعی.

اما موضوع نگران‌کننده‌تر این است که این پدیده محدود به اقشار کم‌سواد نیست. طبق گزارش روزنامه «هفت صبح» در اردیبهشت ۱۴۰۴، برخی از کارکنان بهشت زهرا از مراجعه افرادی با تحصیلات عالی برای درخواست تکه‌ای از ناخن یا موهای اجساد برای استفاده در طلسم خبر داده‌اند. درخواست‌هایی مانند قطعه‌ای از کفن، خاک تازه‌قبر یا آب غسل میت، از دیگر درخواست‌های عجیبی است که این کارکنان با آن مواجه شده‌اند.

یکی از غسالان بهشت زهرا در این گزارش می‌گوید: «از افراد با ظاهر مذهبی گرفته تا دانشگاهی‌ها، همگی به سراغ ما می‌آیند. مشخص نیست چرا افراد تحصیل‌کرده چنین باورهایی را دنبال می‌کنند.»

رمالی و جادوگری در ورزش حرفه‌ای

ابعاد رمالی حتی به عرصه ورزش حرفه‌ای نیز کشیده شده است. در سال‌های اخیر، گزارش‌های متعددی درباره استفاده برخی مربیان و بازیکنان لیگ‌های فوتبال و والیبال از جادوگران و دعانویسان برای پیروزی در مسابقات منتشر شده است.

تصاویر پاشیدن مایعات ناشناس، دفن اشیای خاص در زمین بازی یا ادعای وجود طلسم در رختکن تیم‌ها بارها بحث‌های جنجالی در رسانه‌ها به راه انداخته و حتی به محرومیت برخی ورزشکاران منجر شده است.

یکی از بازیکنان سابق لیگ برتر در مصاحبه‌ای گفته بود: «مربی تیم رقیب برای هر بازی چند میلیون تومان خرج می‌کرد تا جادوگر همراه تیم باشد. حتی یک بار چند تا از بازیکنانمان دچار حالت تهوع شدید شدند که گفتند طلسم شده‌اند.»

نوع دیگری از کلاهبرداری مرتبط با این فضا، فروش نقشه‌های جعلی دفینه و طلسم‌های گنج‌یابی است. این روش‌ها موجب حفاری‌های غیرمجاز، تخریب آثار باستانی، دستبرد به قبور امامزاده‌ها و تجاوز به محوطه‌های تاریخی شده‌اند. گزارش‌های متعددی از کشف طلسم در قبور، دستبرد به سنگ‌نگاره‌های تاریخی یا نابودی بافت‌های باستانی به بهانه کشف گنج منتشر شده است. اغلب این اقدامات زیر نظر گروه‌هایی صورت می‌گیرد که، با ادعای ارتباط با عالم اجنه و ارواح، نقشه‌هایی به قیمت‌های نجومی به مردم می‌فروشند.

به دلیل ناآگاهی، بحران‌های روانی و فقر اقتصادی، افسانه‌ها و باورهای عامیانه به بستری برای سوءاستفاده بدل شده‌اند.

نظام آموزشی، رسانه‌ها و نهادهای مذهبی تاکنون به‌شکل موثر و هدفمند با این پدیده مقابله نکرده‌اند. در شرایطی که برخی از دستگاه‌های رسمی در نمایشگاه‌ها و فضای مجازی دعا و طلسم می‌فروشند، برخوردهای گزینشی با نمونه‌های دیگر تنها به رشد ناامنی روانی در جامعه منجر شده است.

به نظر می‌رسد برای مهار این بحران اجتماعی، بازنگری در سیاست‌های فرهنگی، آموزش عمومی درباره شبه‌علم، آگاهی‌بخشی از طریق رسانه‌ها و تدوین قوانین شفاف درباره فعالیت‌های مدعیان علوم غریبه و جادوگری ضروری است. در غیر این صورت، خرافه‌گرایی نه‌تنها ریشه‌های فرهنگی جامعه ایران را تهدید خواهد کرد، که به بازاری پررونق برای کلاهبرداران و فرصت‌طلبان تبدیل خواهد شد.