«هر مصاحبه‌ای را که برای تهیه گزارش از طریق واتساپ با منابع انجام می‌دهم، همیشه این ترس را دارم که استخبارات (اطلاعات) طالبان مرا دستگیر نکند.» این روایت زینب (نام مستعار) است، خبرنگار افغان ساکن افغانستان که به‌رغم تهدیدها و فشارهای روزافزون همچنان به کارش ادامه میدهد.
زینب در گفتگو با ایندیپندنت تاکید می‌کند که به دلیل سرکوب و تهدید حاکم بر جامعه، بسیاری از خبرنگاران زن شغلشان را ترک کرده‌اند، در حالی که جامعه بیش از هر زمان دیگری به حضور و فعالیت آنان نیاز دارد.
او می‌افزاید: «خبرنگاران زن به هیچ کنفرانس خبری دعوت نمی‌شوند و هیچ‌‌گاه منابع دولتی با من مصاحبه نمی‌کنند. من نمی‌توانم منابع گزارش‌هایم را به‌آسانی تکمیل کنم.»
زینب همچنین از فشارهای خانوادگی می‌گوید. خانواده‌اش از او می‌خواهند کار خبرنگاری را کنار بگذارد تا از خطر بازداشت به دست طالبان در امان بماند. با این حال، او تا اینک در برابر این فشارها ایستادگی کرده است.
زینب می‌گوید: «همه اعضای خانواده‌ام می‌گویند نه این کار پول دارد، نه آسان است، رها کن. همیشه هشدار می‌دهند که اگر طالبان خبردار شوند تو را زندانی می‌کنند. اما من اگر مثل دیگر زنان کار را ترک کنم، پس چه کسی درد و رنج زنان و دختران را بازتاب میدهد؟ امیدوارم اوضاع بهتر شود، ولی نمی‌دانم.»
روایت زینب روایتی است مشترک میان اغلب خبرنگاران زنی که در سایه حاکمیت طالبان با سرکوب، سانسور و اختناق دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در گزارش سالانه مرکز خبرنگاران افغانستان، که به مناسبت سوم ماه مه، روز جهانی آزادی رسانه‌ها منتشر شده، آمده است که طی دوازده ماه گذشته دست‌کم ۲۱۵ مورد نقض آزادی رسانه‌ها در افغانستان به ثبت رسیده است؛ آماری که شامل ۱۷۵ مورد تهدید مستقیم و غیرمستقیم و ۴۰ مورد بازداشت خبرنگاران است. این رقم در قیاس با بازه مشابه در سال گذشته (از ماه مه ۲۰۲۳ تا ماه مه ۲۰۲۴) حدود ۵۸ درصد افزایش یافته است.
در این گزارش تصریح شده است: «ازجمله موارد برجسته، تعطیلی موقت دست‌کم ۹ رادیو و تلویزیون (از چند روز تا چهل روز) و تعطیلی کامل یک رادیو و نیز غیرفعال شدن یا تغییر ماهیت ۲۵ تلویزیون به رادیو می‌باشد که بیشتر به دنبال گسترش ممنوعیت نشر تصاویر زنده‌جان در ولایت‌های مختلف اتفاق افتاده است. این ممنوعیت هم‌اکنون در دست‌کم ۱۷ ولایت از مجموع ۳۴ ولایت کشور، رسما اعلام و اجرا می‌شود. این تلویزیون‌ها، که اغلب شاخه‌های ولایتی تلویزیون ملی و برخی نیز خصوصی هستند، به رادیو تغییر ماهیت داده‌اند و هنوز مشخص نیست چه زمانی اجازه فعالیت آزادانه خواهند یافت.»
مرکز خبرنگاران افغانستان همچنین اعلام کرد که از میان خبرنگاران بازداشت‌شده، ۱۰ تن همچنان در زندان‌اند و هفت نفرشان به حبس بین هفت ماه تا سه سال محکوم شده‌اند.
در ادامه این گزارش آمده است که با کاهش کمک‌های بین‌المللی به افغانستان، رسانه‌های داخلی با کاهش شدید درآمد مواجه‌اند، مسئله‌‌ای که با افزایش مالیات و هزینه‌های تمدید جواز فعالیت تشدید شده و فشار اقتصادی بیشتری را بر رسانه‌های خصوصی وارد کرده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان تاکید کرده است که این وضعیت باعث کاهش تعداد رسانه‌های فعال در این کشور شده و بسیاری از کارمندان و خبرنگاران، به‌ویژه زنان خبرنگار، با کاهش چشمگیر حقوق و درآمد مواجه‌اند.
در بخشی دیگر از این گزارش آمده است: «تعداد اندکی از رسانه‌ها که هنوز کارمند زن دارند، تحت فشار قرار گرفته‌اند تا به جای زنان کارمند مرد استخدام کنند و یا زنان از راه دور و از خانه با رسانه‌ها همکاری نمایند.»
مرکز خبرنگاران افغانستان، وضعیت آزادی رسانه‌ها در دوازده ماه گذشته را در مقایسه با سال‌های قبل «وخیم‌تر» توصیف کرده و از افزایش مداخله، تهدید و فشارهای وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در امور رسانه‌ای ابراز نگرانی کرده است.
در گزارش این مرکز آمده است: «این وزارت، مطابق با قانون امر به معروف و نهی از منکر، صلاحیت گسترده‌ای در نظارت و بررسی فعالیت رسانه‌ها کسب کرده است؛ نه‌تنها به‌طور مستقیم در امور رسانه‌ها مداخله می‌کند، بلکه در بستن و تنبیه رسانه‌هایی که از دستورهای این وزارت سرپیچی کرده‌اند، نقش مستقیم داشته و حتی به تهدید و بازداشت خبرنگاران اقدام کرده است.»
هم‌زمان با سوم ماه مه، ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر افغانستان، از رژیم طالبان خواست که خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ای بازداشت‌شده را آزاد کنند.
او در پیامی ویدیویی گفت که با روی کار آمدن مجدد طالبان، این گروه به بازداشت، آزار و اذیت و سانسور خبرنگاران و اهالی رسانه اقدام کرده است و همچنین خبرنگاران زن در مقایسه با مردان با محدودیت‌هایی بیشتری مواجه‌اند.
بنت از جامعه جهانی خواست که از رسانه‌ها و خبرنگاران در تبعید حمایت کنند.
در همین حال، بر بنیاد آخرین گزارش سازمان «گزارشگران بدون مرز»، افغانستان تحت حاکمیت طالبان از نظر شاخص آزادی رسانه‌ها، در میان ۱۸۰ کشور جهان، در جایگاه ۱۷۵ قرار دارد. این سازمان نیز درمورد وضعیت آزادی رسانه‌ها در افغانستان ابراز نگرانی کرده است.
