بر اساس اعلام بانک مرکزی ایران، در بررسی بودجه خانوارها در سال ۱۴۰۲، متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری بیش از ۳۴۰ میلیون تومان، معادل ماهانه حدود ۲۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان براورد شد که نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایشی ۴۸.۳ درصدی را نشان می‌دهد.

این گزارش که با آمارهای دولتی ارائه‌شده از وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم در ماه‌های گذشته و سال‌های اخیر تفاوتی معنادار دارد، با توجه به اینکه حداقل حقوق کارگری در سال ۱۴۰۲ حدود پنج میلیون و ۳۰۸ هزار تومان بود، نشان‌دهنده افزایش چشمگیر فاصله هزینه‌ها و درآمدها در جامعه ایران است.

در شرایطی که رئیس بانک مرکزی ایران به‌تازگی میزان تورم سالانه در ایران را حدود ۵۲ درصد اعلام کرده، حالا در گزارش این نهاد اقتصادی آمده که بیشترین هزینه خانواده‌های ایرانی به بخش مسکن با متوسط ۳۴.۷ درصد و پس از آن به مواد غذایی با ۲۹.۹ درصد اختصاص داشته است که در مقایسه با سال ۱۴۰۱، نمایانگر افزایش ۴۴ درصدی سبد هزینه خانوارها است.

این در حالی است که میزان حقوق کارگری در سال ۱۴۰۱ تنها ۲۷ درصد افزایش یافت که نشان می‌دهد اکثریت جامعه در سال ۱۴۰۲ نیز مانند سال‌های قبل از آن، با کاهش هرچه بیشتر قدرت اقتصادی مواجه و به سمت فقر شدیدتر حرکت کردند. متوسط بعد هر خانوار شهری در این گزارش ۳.۲۹ نفر در نظر گرفته شده است.

از کل مبلغ میانگین هزینه خانوارها در سال ۱۴۰۲ که ۲۹.۹ درصد و بالغ ‌بر ۱۰۱.۷ میلیون تومان است، سهم گروه هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بود که نسبت به سال ۱۴۰۱ معادل ۴۴ درصد رشد داشت. در بین اقلام گروه هزینه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بیشترین سهم از کل هزینه ناخالص، معادل ۷.۸۷ درصد آن متعلق به انواع گوشت بود. پس از آن به ترتیب هزینه میوه‌های تازه با ۵ درصد، شیر و فراورده‌های آن و تخم پرندگان با ۳.۸ درصد، سبزی‌های تازه با ۳.۶ درصد، آرد، رشته و غلات با ۲.۴ درصد و هر یک از زیرگروه انواع نان و بیسکویت، روغن‌ها و چربی‌ها و خشکبار و آجیل با ۱.۱ درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص دادند.

بر اساس نتایج این بررسی از کل هزینه ناخالص خانوارها ۰.۴ درصد، برابر با ۱.۳ میلیون تومان به گروه هزینه دخانیات اختصاص داشته که در مقایسه با سال ۱۴۰۱، رشدی ۴۴.۴ درصدی را نشان می‌دهد. در این سال از کل هزینه‌های ناخالص خانوارها ۳.۹ درصد، یعنی حدود ۱۳.۳ میلیون تومان، به گروه هزینه پوشاک و کفش اختصاص داشت که ۴۸.۱ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ بیشتر بود.

نتایج این بررسی همچنین نشان می‌دهد که ۳۴.۷ درصد از کل هزینه ناخالص یک خانوار، بالغ بر ۱۱۸.۲ میلیون تومان مربوط به گروه هزینه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها بوده که نسبت به سال قبل از آن ۴۶.۹ درصد افزایش داشت. این در شرایطی است که در بسیاری از ماه‌های سال، برق در ماه‌های گرم و سرد سال به‌طور ممتد در سراسر ایران قطع شد و در حال حاضر، بحران ناترازی‌های حوزه انرژی در ایران و تعطیلی‌های گسترده ادارات، مدارس و صنایع مختلف به اوج رسیده است.

در حالی که سیاست‌گذاران جمهوری اسلامی در برنامه هفتم توسعه، ادعای رشد سالانه ۸ درصد را مطرح کرده‌اند، گزارش جدید بانک مرکزی ایران نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در این تابستان به ۲.۷ درصد کاهش یافت و به پایین‌ترین سطح در سه سال اخیر رسید.

در سال ۱۴۰۲، از کل هزینه‌های ناخالص خانوارها ۳.۹ درصد به گروه هزینه لوازم، اثاث و خدمات مورداستفاده در خانه اختصاص داشت که در مقایسه با سال ۱۴۰۱، معادل ۴۵.۶ درصد افزایش را ثبت کرده است. همچنین خانوارهای شهری در سال گذشته در حالی ۴.۹ درصد از سبد هزینه‌شان را به بهداشت و درمان اختصاص دادند که این بخش نسبت به سال قبل از آن، افزایش ۵۰.۸ درصدی در هزینه‌ها را نشان می‌دهد.

از دیگر نکات مهم گزارش تازه بانک مرکزی ایران، این است در سال ۱۴۰۲، تنها ۱.۳ درصد سبد هزینه‌ مردم ایران به تفریح و امور فرهنگی اختصاص داشته که نشانگر اجبار این خانوارها به اختصاص دادن حدود ۹۹ درصد از درآمدشان به نیازهای حیاتی‌تر مانند اجاره مسکن، خوراک یا پرداخت قبوض است.

بر اساس این گزارش، کمترین میزان رشد درآمد در سال ۱۴۰۲ (افزایش ۳۶.۸ درصدی) به گروه حقوق‌بگیران دولت و بیشترین میزان رشد درآمد در این سال هم به گروه فروشندگان کالاهای دست دوم با ۵۲.۶ درصد رشد نسبت به سال ۱۴۰۱ اختصاص یافت.

از سوی دیگر، در این گزارش مشخص شد که ۶.۱ درصد خانوارهای ایرانی یک‌نفره، ۲۲.۹ درصد خانواده‌های دو نفره، ۲۸.۳ درصد سه نفره، ۲۸.۲ درصد چهار نفره، ۱۰.۱ درصد ۵ نفره، ۲۸ درصد شش نفره، ۱ درصد هفت نفره، ۰.۳ درصد هشت نفره، ۰.۲ درصد ۹ نفره و ۰.۱ درصد نیز ۱۰ نفره و بیشترند.

در این سال توزیع افراد خانوارهای شهری بر اساس گروه‌های سنی هم به صورت زیر بوده است: کمتر از یک ساله‌ها ۰.۴ درصد، یک تا پنج ساله‌ها ۴.۷ درصد، شش تا ۱۰ ساله‌ها ۶.۸ درصد، ۱۱ تا ۱۵ ساله‌ها ۷.۱ درصد، ۱۶ تا ۲۰ ساله‌ها ۶.۶ درصد، ۲۱ تا۳۰ ساله‌ها ۱۲.۷ درصد، ۳۱ تا ۴۰ ساله‌ها ۱۶.۷ درصد، ۴۱ تا ۵۰ ساله‌ها ۱۵.۱ درصد و افراد ۵۱ ساله به بالا نیز ۲۹.۹ درصد.

در همین حال، بررسی توزیع سواد در خانوارهای ایرانی نشان می‌دهد ۹.۲ درصد مردم ایران بی‌سوادند و ۲.۲ درصد سواد خواندن و نوشتن دارند. ۲۱ درصد مردم تاپایان مقطع ابتدایی تحصیل کرده‌اند، ۴۳.۶ درصد راهنمایی و متوسطه را به پایان رسانده‌اند. ۲۴.۶ درصد از اعضای خانوارهای شهری تحصیلات دانشگاهی دارند.

در شرایطی که رکوردشکنی‌های قیمت دلار در بازار ایران همچنان ادامه دارد و حالا به ۸۱ هزار ۸۰۰ تومان رسیده، در گزارش بانک مرکزی آمده که در ۲۵.۵ درصد از خانوارهای ایرانی فرد شاغلی وجود ندارد و در ۵۳.۷ درصد خانواده‌ها تنها یک نفر شاغل است که نشان می‌دهد بیش از سه‌چهارم خانوارهای ایرانی یا درآمدی خاص ندارند و در فقرونداری مطلق زندگی می‌کنند یا با تنها یک حقوق و درآمد ماهانه زندگی را می‌گذرانند. بر اساس این گزارش، در ۱۶.۸ درصد خانوارها دو نفر شاغل‌اند و در ۴ درصد از خانواده‌ها سه نفر یا بیشتر از آن مشغول به کارند.

بررسی نحوه تصرف محل سکونت خانوارهای ایرانی در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد ۶۴.۲ درصد خانوارهای ایرانی مالک‌اند و ۲۶.۱ درصد در مسکن استیجاری زندگی می‌کنند. ۰.۳ درصد از خانوارها هم در «مسکن سرایداری» روزگار می‌گذرانند و ۹.۴ درصد در مسکن رایگان سکونت دارند.