قاچاق اشیای تاریخی و عتیقه در سایه فقدان محافظت اصولی از آثار و محوطههای تاریخی ایران بهشکل فزایندهای در حال گسترش است. سوداگران بهراحتی در فضای مجازی فروش آثار تاریخی را تبلیغ میکنند و هر روز اخبار جدیدی از کشف آثار تاریخی در گوشهوکنار ایران شنیده میشود. در یکی از آخرین خبرها اسماعیل سجادی، مدیرکل میراث فرهنگی بوشهر، خبر داد که دو صورتک طلا به همراه مقادیری ابزارآلات دیگر مانند یک دستبند طلا، یک کاسه مسی و یک مجسمه از یک باند قاچاق اشیای تاریخی کشف شده است.
اصالت آثار تاریخی کشفشده به استانهای جنوبی ایران بازمیگردد و قدمت دو صورتک طلا نیز بیش از دو هزار سال تخمین زده شده است. مدیرکل میراث فرهنگی بوشهر گفت که این دو صورتک به دوره پیش از هخامنشی و اواخر دوره عیلامی بازمیگردد.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی بوشهر، این افراد در حال معامله اشیای عتیقه با ارزش ۲۰ میلیارد تومان بودند که در بندر گناوه رصد و سپس حین معامله در شیراز دستگیر شدند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
فعالان میراث فرهنگی بهتناوب هشدار دادهاند که فقدان محافظت موثر از آثار و محوطههای تاریخی به سوداگران فرصت کندوکاو، حفاری و تاراج سرمایههای تاریخی و ملی ایران را داده است و آنها برای پیدا کردن اشیای باستانی با بیل و کلنگ و گاهی هم دینامیت به جان آثار و محوطههای تاریخی میافتند.
به گفته آنان، غفلت میراث فرهنگی در نگهداری از میراث تاریخی ایران و نبود قوانین بازدارنده در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی دو عامل کسترش و علنیتر شدن سوداگری اشیای تاریخی است.
با مرور اپلیکیشنهای فروش آنلاین مانند دیوار با تعداد قابل توجهی از آگهیهای فروش آثار تاریخی و عتیقه مواجه میشویم که با قیمتهای نجومی برای فروش گذاشته شدهاند. برخی از این آثار تقلبیاند و برخی دیگر اصالت دارند. فعالان میرات فرهنگی خرید و فروش آشکار آثار تاریخی در فضای مجازی را مهر تاییدی بر ضعف یا حتی غفلت عامدانه میراث فرهنگی میداند.
نیروی انتظامی نیز بهشکل مستمر اخبار کشف آثار تاریخی از سوداگران را منتشر میکند، با این حال مشخص نیست که این افراد پس از دستگیری چگونه مجازات میشوند و آثار کشفشده نیز چه سرنوشتی پیدا میکنند.
بررسی اخبار مربوط به رخنه سوداگران در محوطه آثار تاریخی تنها در دو ماه اخیر خطر فزاینده نابودی این محوطهها را آشکار میکند. در همین بازه زمانی، سوداگران به دژ بهمنی روستای نصیرآباد داراب یورش بردند و یادگار دوران ساسانیان را برای یافتن گنج سوراخ سوراخ کردند، در سنگنگارههای ساسانی برم دلک شیراز نیز گودالهای بزرگ ایجاد شد و آتشکده ساسانی تادوان پارس آسیبهای جبرانناپذیر دید.
پیشتر نیز باستانشناسان خبر داده بودند که غار باستانی هستیجان در استان مرکزی هدف حمله و تاراج سوداگران قرار گرفته است، بهطوریکه اکنون در بسیاری از نقشبرجستهها جای سوراخ دینامیت وجود دارد.
این خبر را مصطفی دهپهلوان، رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، نیز تایید کرد و با انتقاد از خرید و فروش آشکار آثار تاریخی گفت: «فضای مجازی را ببینید، پر از هشتگهای دفینه، طلسم و گنج است.»
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، بهتازگی نیز در گفتوگو با خبرگزاری ایلنا، خرید و فروش آثار تاریخی را «غول بیشاخ و دم» توصیف کرد و گفت که آثار باستانی از چین تا دوبی به حراج میروند.
بهگفته این باستانشناس، اگر در گذشته کشورهای خارجی آثار تاریخی ایران را به یغما میبردند اکنون فرزندان ایران به خروج این آثار از کشور مبادرت میکنند.
برخی دیگر از کنشگران میراث فرهنگی نیز میگویند برخی حفاران و سوداگران آثار تاریخی مستقیم و غیرمستقیم به نهادهای قدرت در جمهوری اسلامی مربوطاند و با استفاده از مصونیتی که دارند سرمایههای ملی را به تاراج میبرند.
براساس ماده ۵۶۱ قانون مجازات اسلامی، خروج اموال تاریخی از کشور مجازات یک تا سه سال حبس و جریمه نقدی معادل دو برابر ارزش مالی آثار را در پی دارد. با این حال، باستانشناسان بر این باورند که عزم جدی برای مبارزه با قاچاق اشیای تاریخی و مبارزه با گنجیابی وجود ندارد، چراکه بلاگرهای گنجیابی با دنبالکنندگان میلیونی در شبکههای مجازی فعالیت میکنند و مدیران میراث فرهنگی ارادهای برای مقابله با حفاریهای سازمانیافته ندارند.