افزایش ابتلا به سرطان، بحران دارویی و کاهش سن ابتلا، از مسائلی است که همزمان با چهارم فوریه، «روز جهانی سرطان»، می‌توان در پیوند ‌با این بیماری در ایران به آنها اشاره کرد.

چهارم فوریه (۱۵ بهمن) روز جهانی [مبارزه با] سرطان است. هرچند به مدد دستاوردهای پزشکی و دارویی، آمار مرگ مبتلایان به سرطان در دنیا کاهش ‌یافته است، افزایش موارد ابتلا به آن در سطح جهانی، نشان می‌دهد که کماکان بیماری‌ای نگران‌کننده‌ و خطرناک است.

در ایران نیز آمارها نشان می‌دهد که ابتلا به انواع سرطان در کشور در یک دهه گذشته، روندی صعودی داشته است. سرطان‌های پستان، روده بزرگ، ریه، پروستات و معده، پنج مورد شایع در ایران معرفی شده‌ است. بر اساس آمار وزارت بهداشت و درمان، سالانه  تا ۹۰ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در کشور ثبت می‌شود.

مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، آذر ۱۴۰۲ اعلام کرد که سالانه در کشور حدود ۸۵ تا ۹۰ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان تشخیص داده می‌شود و این بیماری دارای رتبه سوم علت مرگ در ایران است.

بخش مهمی از موفقیت درمان، وابسته به شناسایی زودهنگام بیماری پیش از رشد تومورهای سرطانی است. این واقعیت، در کنار مرگ سالانه نزدیک به ۲۰ هزار نفر از بیماران مبتلا به سرطان به گفته این مقام وزارت بهداشت، نشان می‌دهد که اطلاع‌رسانی در خصوص معاینه سالانه افراد در خطر ابتلا، تا چه اندازه می‌تواند مرگ‌های ناشی از سرطان را کاهش دهد.

سبک زندگی و تغذیه ناسالم، کاهش تحرک، جدی ‌نگرفتن بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و چربی خون، و نیز آلودگی هوا، از عوامل اصلی ابتلا به سرطان شناخته شده‌اند.

برخی پزشکان بر این باورند که شمار ابتلا به سرطان در ایران، بیش از آمار رسمی وزارت بهداشت است و به ۱۵۵ هزار در سال می‌رسد.

علی قنبری مطلق، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دبیر انجمن رادیو انکولوژی، مهرماه سال جاری شمار موارد جدید ثبت‌ بیماران سرطانی را در ایران حدود ۱۵۵ هزار نفر در سال اعلام کرد.

قنبری همچنین هشدار داد که با تداوم روند کنونی، میزان بروز سرطان در ایران در دو دهه آینده افزایش ۱۱۵ درصدی خواهد داشت. این پیش‌بینی با نظر دیگر پزشکان متخصص نیز همخوانی دارد.

کامران باقری لنکرانی، رئیس انجمن علمی آندوسکوپی‌های گوارشی ایران، میزان احتمالی افزایش موارد ابتلا به سرطان روده را در سطح کشور در ۱۰ سال آینده، بیش از دو‌ برابر میزان کنونی پیش‌بینی کرده است.

هزینه‌های بالای درمان در حوزه آزمایش‌های تخصصی برای شناسایی مراحل ابتدایی سرطان، از اصلی‌ترین دلایل رجوع ‌نکردن افرادی است که یا علائم خفیف ابتدایی در آنان بروز کرده است، یا به گفته پزشکان، به دلیل سابقه بروز سرطان در میان نزدیکان خود، در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

نقش توانایی مالی در مبارزه با سرطان، محدود به تشخیص زودهنگام ابتلا به آن نیست. درمان سرطان در ایران از گران‌ترین درمان‌های پزشکی است و بر این مبنا، دسترسی به آن برای تمام افراد مبتلا ممکن نیست.

برخوردار نبودن همه بیماران از پوشش بیمه تکمیلی و محدود بودن تجهیزات آزمایشگاهی و درمانی در مراکزی که با بیمه‌های فراگیر قرارداد دارند، سبب شده است که بیماران مدتی طولانی در انتظار دریافت خدماتی مانند جراحی پیش از رشد و گسترش توده‌های سرطانی باشند.

این موضوع، به‌ویژه در بیماری‌ای‌ که عامل زمان در درمان آن نقش کلیدی دارد، می‌تواند جان بیماران به خطر اندازد. نکته دیگری نیز که در سه سال گذشته به چالش اصلی بیماران سرطانی در ایران بدل شده، بحران دارویی است که گاه تهیه داروهای حیاتی را برای برخی ناممکن کرده است.

بسیاری از داروهای درمان انواع سرطان هنوز در ایران تولید نمی‌شوند و به باور پزشکان، برخی داروهای تولید داخل یا وارداتی از کشورهای آسیایی، تاثیرگذاری لازم را ندارند.

تصاویر صف‌های طولانی برابر مراکز توزیع داروی دولتی و جان‌هایی که به دلیل کمبود دارو یا ناتوانی در تامین هزینه‌های درمان از دست می‌روند، در جامعه‌ای که سن ابتلا به سرطان در آن کاهش یافته، نشان‌دهنده رنج مضاعف بیماران مبتلا به سرطان و خانواده‌های آن‌ها است.

مهرماه سال جاری، دومین «سمینار سالانه سرطان در جوانان» در ایران برگزار شد. علی شهریاری احمدی، دبیر این سمینار، هشدار داد که در مقایسه با دیگر کشورها، سن ابتلا به سرطان در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی است.

شهریاری احمدی برای نمونه گفت: «سن ابتلا به سرطان پستان در ایران بین ۱۰ تا ۱۵ سال جوان‌تر از میانگین جهانی است.»

آمار ابتلا به سرطان در کودکان هم در ایران نگران‌کننده است. بر اساس اطلاعات رسمی، سالانه سه هزار کودک در ایران مبتلا به سرطان می‌شوند. سرطان خون و مغزاستخوان، شایع‌ترین سرطان‌های کودکان در ایران است که درمان آن‌ها از گران‌ترین درمان‌های سرطان به‌شمار می‌رود.

بخت بالای درمان کودکان مبتلا به سرطان در صورت تشخیص بهنگام، ضرورت شناسایی سریع بیماری و اهمیت مهیا بودن شرایط آسان درمان و تامین داروهای ضروری را در این بخش افزایش می‌دهد.

وضع نامساعد کنونی بیماران سرطانی در سایه ناتوانی دولت و فقدان راهکار روشن برای حل مشکلات، به مرحله‌ای رسیده است که یحیی ابراهیمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، آرزو کرده است: «کاش مسئولان و فرزندانشان گرفتار بیماری‌های خاص شوند، بلکه وضع بیماران سرطانی را درک کنند.»

تشکیل نهادهای مردمی مستقل از دولت و خیریه‌های تخصصی بیماران سرطانی برای کمک‌رسانی و آگاهی‌بخشی به جامعه، پناهگاهی برای این بیماران و خانواده‌های آنان است. اما این نهادها به دلیل محدود بودن امکانات و توانایی مالی کافی، پاسخگوی تعداد بیماران سرطانی در ایران نیستند.

در روز جهانی سرطان، در کنار امید به رفع مشکلات درمانی و دارویی، مهم‌ترین ضرورت برای جامعه، آگاهی از اهمیت معاینات پزشکی پیش از ابتلای قطعی و پیشرفت بیماری است؛ راهی که شاید موجب شناسایی زودهنگام سرطان و کاهش آمار مرگ در اثر ابتلا به آن شود.