بلومبرگ در گزارشی نوشت که جمهوری اسلامی ایران بی‌‌سروصدا در حال بازساری روابطش با سودان است؛ چیزی که می‌تواند جنگ داخلی در سودان را عمیق‌تر کند.

پس از شش ماه مناقشه در سودان، مذاکرات برای برقراری آتش‌بس بار دیگر روز پنجشنبه در عربستان سعودی از سر گرفته می‌شود. حالا با نزدیکی تهران به ارتش سودان این نگرانی قوت گرفته است که بازسازی روابط دو کشور بر تلاش‌های خارجی در زمینه پایان دادن به مناقشات داخلی سودان سایه بیندازد. در همین حال، بیم آن می‌رود که این کشور در برابر مداخلات خارجی آسیب‌پذیرتر شود.

مقام‌های غربی نگران‌اند که با از سرگیری روابط دو کشور پس از یک وقفه هفت ساله، ارتش سودان به کمک تجهیزات و تجربه نظامی ایران توانش را در مقابله با «نیروهای پشتیبانی سریع» تقویت کند.

بلومبرگ به نقل از برخی منابع آگاه که نخواسته‌اند نامشان فاش شود، نوشت: «روابط عمیق‌تر دو کشور ممکن است به تلاش آمریکا در عادی‌ سازی کامل روابط سودان با اسرائیل پایان دهد؛ ابتکاری که پیش‌تر به دلیل جنگ داخلی از مسیرش خارج شده بود.»

سودان در سال ۲۰۱۶ و در پی حمله گروه‌های تندور به سفارتخانه و کنسولگری عربستان سعودی در تهران و مشهد، روابط دیپلماتیکش را با تهران قطع کرد. با از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی، تهران و خارطوم هم به‌تازگی و دو روز پس از شروع درگیری‌ها در غزه، بر سر احیای روابط دیپلماتیک با یکدیگر توافق کردند. این در حالی است که قدرت‌های غربی می‌گویند در تلاش‌اند از گسترش دامنه جنگ اسرائیل و حماس به دیگر کشورهای خاورمیانه از لبنان تا عراق، جایی که نیروهای همسو با ایران در آن تسلط دارند، جلوگیری کنند.

به گفته وزارت خارجه آمریکا، این کشور نگرانی‌هایش در این زمینه را با مقام‌های دولت نظامی سودان در میان گذاشته‌ است. سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده در این‌باره افزود: «آمریکا و شرکایش از ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع، طرف‌های درگیر در سودان، خواسته‌اند جنگ را فورا متوقف کنند و با احترام به قوانین بین‌المللی و حقوق بشر اجازه دسترسی بدون مانع به کمک‌های بین‌المللی را فراهم کنند.»

از جمله نگرانی‌های مطرح این است که ایران ممکن است در فکر گسترش برنامه پهپادی‌اش باشد. بنا به ادعای آمریکا، جمهوری اسلامی پیش از این پهپادهای حزب‌الله، حماس، کتائب حزب‌الله در عراق، حوثی‌ها و ارتش اتیوپی را تامین کرده است.

پیشینه همکاری‌های نظامی دو کشور به سال‌ها قبل باز می‌گردد. بر اساس گزارشی موسوم به پیمایش تسلیحات نظامی خرد که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد، ایران و سودان در سال ۲۰۰۷ قرارداد دفاع متقابل امضا کردند که پس از آن، فروش موشک‌ها و پهپادهای ایرانی به خارطوم افزایش یافت. این گزارش با استناد به شواهدی نشان می‌دهد که ایران در صنعت تسلیحات سودان نقش مهمی داشته و از یک مرکز تولیدی بزرگ در پایتخت این کشور آفریقایی برای تولید تسلیحات نظامی و همین‌طور به‌عنوان یک مرکز تدارکات پیش رو استفاده کرده است.

پیش از دیدار اخیر وزرای خارجه دو کشور در تهران، این دو مقام در تابستان، در حاشیه نشست جنبش عدم تعهد در جمهوری آذربایجان با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. در این دیدار، مقام‌های دو کشور در زمینه تقویت روابط سیاسی و اقتصادی دوجانبه به توافق اولیه رسیدند.

برخی تحلیلگران بر این باورند که نزدیکی تهران و خارطوم سودان را در معرض درگیری‌های نیابتی قرار می‌دهد و می‌تواند جنگ داخلی در این کشور را طولانی‌تر کند.

ایران و سودان در سه دهه گذشته و پس از به قدرت رسیدن عمر البشیر، رئیس‌جمهوری سابق سودان، در سال ۱۹۸۹، اغلب روابط نزدیکی داشتند. روابط دو کشور پس از نزدیکی خارطوم به ریاض، رقیب منطقه‌ای تهران، در سال ۲۰۱۵ و اعزام نیروهایش به جنگ علیه حوثی‌های تحت حمایت ایران به سردی گرایید.

سودان از نیمه آوریل (اواخر فروردین) ‌به صحنه رویارویی نیروهای ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش آن کشور، و ژنرال محمد حمدان، معروف به حمدتی، فرمانده گروه شبه‌نظامی موسوم به نیروهای پشتیبانی سریع، تبدیل شد.

پس از برکناری عمر البشیر در یک خیزش مردمی در سال ۲۰۱۹، دولت انتقالی به رهبری ارتش سودان برای بازسازی روابط با غرب و نجات اقتصاد شتاب به خرج داد که به بروز اختلافاتی منجر شد.

این دو ژنرال که در جریان کودتای اکتبر ۲۰۲۱ کنار یکدیگر بودند و دولت غیرنظامی سودان را سرنگون کردند، از حدود شش ماه پیش درگیر جنگی شده‌اند که انتقال دموکراتیک قدرت و ادغام نیروهای واکنش سریع در بدنه ارتش را از مسیرش خارج کرد و ادامه این اختلاف‌ها به خصومت و خون‌ریزی انجامید. در جریان این درگیری‌ها تاکنون دست‌کم ۹ هزار تن کشته و بیش از پنج میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در داخل و خارج سودان بی‌خانمان و آواره شده‌اند.

مذاکرات روز پنجشنبه در جده با میانجی‌گری ایالات متحده، عربستان سعودی و جامعه آفریقای شرقی متشکل از کشورهای شرق آفریقا از جمله کنیا، اتیوپی و اوگاندا انجام می‌شود. اهداف این مذاکرات به «برقراری آتش‌بسی موقت با هدف دسترسی به کمک‌های حیاتی بشردوستانه» محدود شده است.

با توجه به تجربه‌های متعدد طرف‌های درگیر در سودان در زمینه نقض آتش‌بس‌های پیشین، چشم‌انداز صلح در این کشور بحران‌زده در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.