وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در روز یکشنبه، ۱۷اردیبهشت (۷ مه)، اعلام کرد شماری از نمایندگان ساکنان استان سیستان و بلوچستان، از جمله محمد سرگزی، نماینده مردم زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی، از دستگاه دیپلماسی کشور خواسته‌اند که دریافت حقابه ایران از هیرمند را پیگیری کنند.

این وزارتخانه در توییتر خود نوشت این نمایندگان با امیر عبدالهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دیدار کرده‌اند.

بر اساس اعلان این وزارتخانه در این نشست، درباره بحران آب در استان سیستان و بلوچستان گفت‌وگو شده است.

در حال حاضر جزئیات بیشتری از این نشست در دست نیست.

هفته گذشته محمد سرگزی مدعی شد طالبان با همکاری ساکنان محلی، مسیرهای انحرافی کوچکی در مسیر آب رودخانه هیرمند ایجاد کرده‌اند و به همین دلیل، فقط حدود ۷۰۰ هزار متر مکعب آب وارد ایران شده است.

همزمان، علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌وگو با شبکه اطلاع‌رسانی «راه‌ دانا» گفت در حال رایزنی با حکومت طالبان است تا در نخستین فرصت به افغانستان برود و حقابه هیرمند را پیگیری کند.

او گفت: «مسئولیت اولیه بحث تامین حقابه، با وزارت نیرو است. اما با توجه به آثاری که حقابه‌ها روی محیط زیست منطقه و معیشت مردم دارد، سازمان حفاظت محیط زیست نیز روی این موضوع پیگیر است و حساسیت دارد.»

علی سلاجقه همچنین گفت استدلال‌های طالبان در پیوند با حقابه ایران از هیرمند، نه واقعی است و نه علمی.

بنا به معاهده ایران و افغانستان برای تقسیم آب رودخانه هیرمند که سال ۱۳۵۱ بین حکومت‌های وقت دو کشور امضا شد، حقابه ایران سالانه ۸۱۷ میلیون متر مکعب است.  

با روی کار آمدنِ مجدد حکومت طالبان در اوت ۲۰۲۱، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران در کنار تلاش برای برقراری روابط نزدیک با طالبان، کوشیده‌اند که حقابه هیرمند را نیز پیگیری کند. هرچند مقام‌های حکومت طالبان می‌گویند به حقابه ایران از هیرمند پایبندند، اما در عمل کاری به‌منظور جلب رضایت ایران انجام نداده‌اند.

استان سیستان و بلوچستان با کمبود شدید منابع آبی مواجه است. بخشی از منابع آبی این استان از حقابه هیرمند تامین می‌شود، اما در سال‌های اخیر خشکسالی و کمبود بارندگی، باعث کاهش آب رودخانه هیرمند شده است.

ساکنان استان‌های غربی و جنوبی افغانستان نیز با کمبود شدید منابع آبی مواجه‌اند و به همین دلیل، حکومت پیشین افغانستان کوشیده بود با احداث چند سد، با این مشکل مقابله کند. سد سلما در استان هرات و سد کمال‌خان در استان نیمروز، نزدیک به مرز ایران ساخته شده‌اند. حکومت پیشین افغانستان بر ساخت سدهای بیشتری آبی تاکید داشت، اما اینک که طالبان به قدرت رسیده‌اند، دیگر بودجه، نیرو و امکانات کافی برای ساخت سدهای جدید در اختیار ندارند.

در کنار حقابه هیرمند، بخش زیادی از آب رودخانه‌های هریرود استان هرات و فراه‌رود استان فراه نیز به ایران سرازیر می‌شود. طرح ساخت سد بخش‌آباد در استان فراه، به‌ دلیل ناامنی گسترده در دوران حکومت پیشین افغانستان عملی نشد. با تکمیل کار این سد، از سرازیر شدن آب فراه‌رود به ایران جلوگیری خواهد شد.

حکومت طالبان اعلام کرده که با تکمیل‌شدن سد بخش‌آباد، بیش‌از ۱۰۴هزار هکتار زمین زراعتی آبیاری می‌شود و این سد ظرفیت تولید ۲۷ مگاوات برق را نیز دارد. به گفته طالبان، با ساخت سد بخش‌آباد، ۱۳۶۹ میلیون مترمکعب آب ذخیره خواهد شد.

معاهده ایران و افغانستان در زمینه آب، فقط به رودخانه هیرمند محدود است و با تشدید بحران آب و احداث سدهای دیگر در افغانستان، گمانه‌زنی می‌شود که روابط تهران و طالبان تیره شود.