سفره‌ خانواده‌های افغانستان در نوروز، رنگین‌تر از هر روز دیگری است و بخشی از این رنگ‌، از میوه‌های مختلفی است که در میان آبی شیرین و معطر، کنار هم در ظرفی  غوطه‌ورند. این ترکیب رنگین و خوردنی را در افغانستان «هفت‌میوه» می‌نامند.

هفت‌میوه زینت سفره نوروز افغانستان است و فلسفه آن، فال نیک برای فراوانی نعمت، خوش‌اقبالی و شیرین‌کامی است. عدد هفت از گذشته‌های بسیار دور و در آیین‌های گوناگون، با اتکا به برداشت‌های نجومی، عددی نیک شمرده می‌شود. به همین دلیل است که سفره هفت‌سین به مثابه سفره برکت و فراوانی و سعادت، در نوروز پهن می‌شود و هفت‌میوه نیز جزوی از همین آیین کهن است. 

البته هفت‌میوه را برخی‌ها در افغانستان به نام «هفت‌شین» می‌شناسند و معتقدند که در آغاز، هفت «ش» بوده است، نه هفت «س». استدلال پشت این ادعا هم این است که هفت ش، به معنای هفت شیرینی است که به امید شیرین‌کامی و خوشی در طول سال پیش ‌رو، در روز نوروز باید صرف شود. 

به هر حال، هفت‌میوه یا هفت‌شین که در افغانستان بسیار رایج‌تر از سفره هفت‌سین است، چه ترکیبی دارد؟

یک روز پیش از نوروز، اعضای خانواده‌ها، به ویژه زنان، دور هم جمع می‌شوند و مقداری کشمش سرخ و سبز و زردآلوی خشک‌شده (دارای هسته) تمیز می‌کنند، سره را از ناسره جدا می‌کنند و سپس آن‌ها را چندین بار با آب سرد می‌شویند و در ظرفی دربسته می‌گذارند و دو سوم ظرف را از آب پاک که پیش‌تر جوشانده سرد شده است، پر می‌کنند.

سپس در شب نوروز سراغ آجیل‌ها می‌روند و مقداری گردو، بادام و پسته را در آب می‌جوشانند. سپس در یک دورهمی که معمولا با قصه‌ها و حکایت‌هایی از هر دری همراه است، پوست همه آجیل‌ها را برمی‌دارند و سپس آجیل‌های تمیز و بدون پوست را آب می‌کشند و آن‌ها را هم به ظرفی که کشمش و زردآلوی خشک در آن قرار دارد، می‌افزایند. البته اگر آجیل‌ها، به ویژه گردو، پوست‌کنده نباشند، آب ظرف هفت‌میوه پس از ساعاتی رنگ ناخوشایندی خواهد گرفت.

در مرحله آخر، مقداری سنجد هم تمیز می‌کنند و به آن ظرف می‌افزایند و البته هل و گلاب هم چاشنی حتمی است. برخی‌ها برای شیرین‌تر شدن این ترکیب، شکر هم به آن اضافه می‌کنند، اما برخی دیگر به شیرینی طبیعی کشمش و زردآلو و سنجد اکتفا می‌کنند که البته خوشایندتر است.

در روز نوروز، اعضای خانواده هنگام باز کردن سر این ظرف، برای فراوانی نعمت، سعادت و نیکبختی در سالی که تازه آغاز شده است، دعا می‌کنند و سپس هفت‌میوه را که دیگر شیرین و خوش‌عطر و طعم شده است، به سفره نوروز می‌برند و از مهمانان با آن پذیرایی می‌کنند.

البته کلوچه ویژه نوروزی که معمولا روی کاغذهای رنگین پخته می‌شود و نوعی شیرینی دیگر به اسم «روت» که چیزی بین نان و کیک است، نیز بخشی از سفره نوروزی خانواده‌های افغانستان است. 

برخی از خانواده‌ها برای شگون نیک و فراوانی رزق، پختن روت نوروزی را ضرورتی حتمی به شمار می‌آورند، اما برخی دیگر به خریدن کلوچه‌های نوروزی از بازار اکتفا می‌کنند.

البته پختن «سمنک» یا دست‌کم تهیه سبزه سمنک برای سفره نوروزی هم جزو رسومی است که از سال‌های بسیار دور که دیگر حسابش در دست نیست، در افغانستان رواج دارد. در افغانستان مرسوم است که برخی از خانواده‌ها سبزه سمنک را پیش از نوروز تهیه می‌کنند و در حکم نذر رزق و روزی، آن را مدتی در خانه نگه می‌دارند و سپس به زیارت‌ها یا دیگر مکان‌های مقدس می‌برند و آنجا می‌گذارند. 

برخی دیگر نیز سمنک را در مراسمی معمولا زنانه، در خانه‌ها می‌پزند و با رقص و آواز و شب‌نشینی، «جشن سمنک» به راه می‌اندازند.

نوروز در افغانستان پیشینه‌ای به درازای تاریخ تمدن آریایی دارد و به روایت افسانه و تاریخ، نخستین شاه پیشدادی، یما یا جمشید، سلطنت‌ خود را در شهر بلخ، در ناحیه‌ای که اینک در شمال افغانستان «استان بلخ» شناخته می‌شود، برپا کرده است و روز تاجگذاری‌اش را با روز اول سال مصادف کرده و آن را نوروز نام نهاده است.

برخی روایت‌های تاریخی نیز نشان می‌دهند که نوروز در آتشکده نوبهار بلخ که قدیمی‌ترین آتشکده زرتشتی است، برگزار می‌شد، و همه این شواهد حاکی از آن است که نوروز در افغانستان امروزی، پیشینه‌ای بسیار کهن دارد.