افتتاح پروژه خط لوله ترانس آدریاتیک و رویای صادرات گاز ایران به اروپا

ایران بارها تمایل خود را برای صادرات گاز به اروپا اعلام کرده است

کریدور گاز جنوبی برای رساندن گاز طبیعی از منطقه خزر به اروپا طراحی شده است
VIKTOR DRACHEV / AF

تنوع بخشی به منابع انرژی همیشه مد نظر سران اتحادیه اروپا بوده است. وابستگی بیش از حد برخی از اعضای اتحادیه اروپا به گاز روسیه و استفاده ابزاری روسیه از صادرات انرژی باعث شد تنوع‌بخشی به منابع انرژی و توجه به بهره وری انرژی در کنار افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی اتحادیه، به اصول اساسی سیاست انرژی اتحادیه اروپا تبدیل شود. در این راستا اجرای پروژه کریدور جنوبی به اولویت اول اتحادیه اروپا مبدل شد. بر اساس این پروژه، قرار است در اولین مرحله گاز میدان شاه دنیز آذربایجان از پروژه تاناپ ( خط لوله انتقال گاز ترانس آناتولی) به ترکیه و از آنجا از طریق پروژه تاپ (خط لوله ترانس آدریاتیک) به اروپا منتقل شود. در مراحل بعدی هم گاز کشورهای منطقه مثل ترکمنستان و.. . به این کریدور ملحق شود. کریدور گاز جنوبی شامل شبکه‌ای از پروژه‌های زیرساخت است که برای بهبود امنیت و تنوع تأمین انرژی اتحادیه اروپا، با رساندن گاز طبیعی از منطقه خزر به اروپا طراحی شده است.

اروپا بزرگ‌ترین مصرف کننده و وارد کننده گاز طبیعی است و به همین دلیل بیشتر تولیدکنندگان گاز طبیعی و ال ان جی توجه خاصی به بازار انرژی این اتحادیه دارند. مصرف گاز در کشورهای اروپایی در سال ۲۰۱۸ در قیاس با سال قبل ۲. ۸ درصد افزایش داشت. در سال ۲۰۱۸ اعضای اتحادیه ۲۲۴میلیارد متر مکعب گاز و ۸۴ میلیارد متر مکعب ال ان جی مصرف کردند؛ که در این بین روسیه بزرگ‌ترین تأمین کننده گاز این اتحادیه بود. پیش‌بینی می‌شود وابستگی اتحادیه اروپا به گاز وارداتی در سال‌های آتی افزایش پیدا کند و به میزان۸۱ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش یابد.

پروژه تاناپ

پروژه تاناپ در تابستان سال ۲۰۱۸ به بهره برداری رسید. ترکیه از طریق این خط لوله سالیانه شش میلیارد متر مکعب گاز از میدان شاه دنیز آذربایجان وارد خواهد کرد. قرارداد احداث پروژه تاناپ در سال ۲۰۱۲ به امضای رؤسای جمهوری آذربایجان و ترکیه و گرجستان رسید. سهامداردان تاناپ، سوکار آذربایجان (۵۸ درصد) بوتاش ترکیه (۳۰ درصد) و بریتیش پترولیوم بریتانیا (۱۲ درصد) هستند.

پروژه تاپ

پیش از شروع عملیات احداث پروژه تاپ، قرار بود پروژه نابوکو عملیاتی شود که عدم موفقیت این پروژه در جذب سرمایه و همچنین مشکلات فنی، باعث شد تا در سال ۲۰۱۳، کنسرسیوم پروژه گازی میدان "شاه دنیز" ، خط لوله ترانس آدریاتیک "تاپ" را به عنوان خط لوله نهایی انتقال گاز حوزه خزر به اروپا انتخاب کند. پروژه ٨٧٠ كیلومتری تاپ ، گاز فاز دوم میدان «شاه دنیز» جمهوری آذربایجان را به ایتالیا منتقل خواهد کرد.

این خط لوله در طول مسیر از کشورهای گرجستان، تركیه، یونان، آلبانی و دریای آدریاتیك عبور می‌كند و در حال حاضر این پروژه بزرگ‌ترین پروژه انتقال گاز به اروپا به شمار می‌آید. نکته جالب توجه در هر دو پروژه تاناپ و تاپ، عدم وجود و حضور شرکت‌های انرژی آمریکایی در عملیات احداث این خط لوله‌ها بود. دولت آمریکا، چه در زمان اوباما و چه در زمان ترامپ، بارها حمایت سیاسی خود را درباره پروژه کریدور جنوبی گاز اعلام کرده و خواهان کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه شد.

روز ۳۰ ماه نوامبر و هم‌زمان با اتصال پروژه تاناپ به تاپ در ترکیه، گاز آذربایجان رسما به اتحادیه اروپا خواهد رسید. با شروع به کار این پروژه، اتحادیه اروپا اولین قدم جدی‌اش را برای کاهش وابستگی به گاز روسیه خواهد برداشت. ذکر این نکته لازم است که ظرفیت اولیه این خط لوله سالیانه ۱۰ میلیارد متر مکعب است و در قیاس با مصرف سالیانه گاز این اتحادیه، رقم بزرگی محسوب نمی‌شود. اما در بُعد تنوع‌بخشی به منابع انرژی و امنیت عرضه انرژی موفقیت بزرگی به شمار ‌می‌آید.

 طیق برنامه زمان‌بندی شده ظرفیت این خط لوله ( تاناپ و تاپ) به تدریج به ۲۴ میلیارد متر مکعب و در نهایت به ۳۱ میلیارد متر مکعب خواهد رسید. اگر این پروژه بتواند با حداکثر ظرفیت به اروپا گاز منتقل کند، می‌توان انتظار داشت تا حدی وابستگی اروپا را به گاز روسیه کاهش دهد. در این بین افزایش واردات ال ان جی از آمریکا در کنار افزایش سهم انرژی‌های تجدید پذیر می‌تواند در تنوع‌بخشی منابع انرژی اروپا مفید واقع شود. در جریان مراسم افتتاح این پروژه، سران کشورهای آذربایجان، بوسنی هرزگوین، گرجستان، بلغارستان، صربستان، مقدونیه جنوبی و یونان حضور خواهند داشت. با افتتاح این پروژه هم آذربایجان در امنیت انرژی اروپا نقش بازی خواهد کرد و هم ترکیه با بهره گرفتن از حق ترانزیت در امنیت انرژی اروپا به ویژه بالکان نقش خواهد داشت.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

ایران و رویای صادرات گاز به اتحادیه اروپا

پس از برجام ایران را برای جذب سرمایه و تکنولوژی برای افزایش ظرفیت تولید میادین نفت و گاز ابراز تمایل کرد و دوباره بحث صادرات گاز ایران به اروپا مطرح شد. در ماه آوریل ۲۰۱۵ محسن آیین دوست، سفیر اسبق ایران در آذربایجان، از دریافت پیشنهادهایی برای انتقال گاز خزر از طریق ایران به اروپا خبر داد. در فوریه سال ۲۰۱۷ ماروس سفکوویچ، نایب رییس انرژی اتحادیه اروپا، در کمیسیون اروپایی در کنفرانس مطبوعاتی در باکو اعلام کرد که این کمیسیون آماده است درباره احتمال پیوستن ایران به کریدور جنوبی گاز مذاکره کند.

 تا پیش از خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم علیه صادرات نفت ایران، هرچند این امر دور از ذهن نیز نبود، پیشرفت جدی‌ای هم در روند پیوستن احتمالی ایران به کریدور جنوبی گاز مشاهده نشد. با توجه به مخالفت صریح آمریکا در مورد حضور ایران در پروژه‌های انتقال انرژی به بازارهای مصرف، به ویژه اتحادیه اروپا، نمی‌توان انتظار داشت که ایران به راحتی به پروژه کریدور جنوبی گاز بپپوندد.

ایران پیش از این اظهارات هم بارها تمایل خود را برای صادرات گاز به اروپا اعلام کرده بود اما با توجه به مصرف بالای داخلی گاز طبیعی و نیاز ایران به سرمایه خارجی برای احداث خط لوله، که گاز را به مرز ایران - ترکیه برساند، این پروژه عملیاتی نشد. در حال حاضر صادرات گاز با استفاده از خط لوله برای مقاصد طولانی از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست. با توجه به تلاش اروپا برای افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش واردات ال ان جی -به‌ویژه از آمریکا و افتتاح پروژه تاپ در کنار افتتاح پروژه ترک استریم در ماه ژانویه آینده، نباید انتظار داشت که ایران به این زودی بتواند به صادر کننده گاز به اروپا تبدیل شود. مصرف گاز در اروپا نیز برخلاف پیش‌بینی‌ها به تدریج کاهش می‌یابد و این عامل دیگری است که احتمال واردات گاز از ایران را کاهش می‌دهد.

کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا ۱۰۰ درصد سهام پروژه تاناپ و تاپ را برای مدت ۲۵ سال برای سهام‌داران فعلی این پروژه تضمین کرده است و اگر کشور و یا شرکتی بخواهد در این پروژه‌ها مشارکت کند، نیازمند توافق با سهام‌داران این پروژه‌هاست. یعنی اگر ایران بتواند تولید مازاد گاز طبیعی داشته باشد و به فرض مشکلات تحریمش هم در بازه زمانی مشخص رفع گردد، باز هم ایران شرایط آسانی برای پیوستن به پروژه کریدور جنوبی گاز و صادرات گاز به اروپا نخواهد داشت. صادرات گاز به کشورهای همسایه در صورت حل مشکلات با آمریکا می‌تواند گزینه خوبی برای ایران باشد. در حال حاضر با توجه به اشباع بازار ال ان جی، ایران نمی‌تواند در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت به صادر کننده ال ان جی تبدیل شود.

افتتاح پروژه تاپ، پس از افتتاح خط لوله نفت باکو- تفلیس- جیهان می‌تواند جایگاه آذربایجان را در بازار جهانی انرژی بیش از پیش تثبیت کند و این کشور فرصت خواهد یافت تا در امنیت انرژی اروپا ایفای نقش کند.  این پروژه همچنین باعث همگرایی بیشتر منطقه ای خواهد شد. به نظر می‌رسد آذربایجان بیش از پیش به اهمیت کاربرد نقش انرژی در سیاست خارجی و دیپلماسی انرژی پی برده و در حال بهره گیری از مزایای آن است.

دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع ایندیپندنت فارسی را منعکس نمی کند.

بیشتر از دیدگاه