اینوی ۶۷ ساله در سپتامبر ۲۰۱۹ متوجه شد با آنکه یائسه است دوباره دچار خونریزی شده است. با خوشحالی متعجب شد و گمان کرد نشانه‌ای بر بازگشت جوانی‌اش است، اما وقتی دچار درد، خستگی و ترشحات عجیب بدبو شد، فهمید مشکلی وجود دارد.

اما دیگر خیلی دیر شده بود. او مبتلا به سرطان دهانه رحم بود و بیماری به سایر اندام‌ها سرایت کرده بود. وقتی دیدمش، دیگر کار چندانی از ما برنمی‌آمد. خیلی زود بیماری او را از پا درآورد.

متاسفانه این رخداد نادری نبود. هر دو دقیقه یک زن براثر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌میرد. با محاسبه ریاضی می‌بینیم روزانه حدود ۷۲۰ زن براثر این بیماری می‌میرند.

سرطان دهانه رحم، چهارمین سرطان رایج در زنان است. به گفته مرکز مهار بیماری‌ها، در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۷۰ هزار زن مبتلا به این بیماری شناسایی شدند و ۳۱۱ هزار نفر آنان براثر این بیماری جان باختند.

از هر ۱۰ مرگ ناشی از سرطان دهانه رحم ۹ مورد در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط رخ می‌دهد و در کشورهای پردرآمد، احتمال واکسن زدن و غربالگری برای اقلیت‌ها کمتر است. در نتیجه، زنان سیاه‌پوست و اسپانیایی‌تبار در جاهایی چون آمریکای شمالی بسیار بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. در بریتانیا نیز زنان فقیر در مقایسه با ثروتمندان ۶۵ درصد بیشتر احتمال دارد گرفتار این عارضه شوند.

اما این موضوع امری محتوم نیست. سرطان دهانه رحم عارضه‌ای قابل پیشگیری، درمان و بهبود است. ابزارها، راهبردها و مهارت‌های لازم برای ریشه‌کنی آن را در اختیار داریم. فقط باید عزممان را جزم کنیم.

شاید اگر اینو بین ۹ تا ۲۶ سالگی واکسن اچ‌پی‌وی (ویروس پاپیلومای انسانی) را زده بود، احتمال ابتلایش به اچ‌پی‌وی که عامل بیش از ۹۹ درصد موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم است، کمتر می‌شد. اگر همین واکسن را افرادی که با او نزدیکی می‌کردند (چه مرد و چه زن) زده بودند، خطر ابتلای او به این سرطان باز هم کمتر می‌شد.

اگر از ۲۵ تا ۶۴ سالگی برنامه غربالگری را انجام داده بود، شاید نشانه‌های اولیه سرطان رحم در او شناسایی می‌شد. حتی پیش از آنکه هرگونه علائمی داشته باشد، می‌شد این عارضه را درمان کرد.

اگر از علائم سرطان دهانه رحم شناخت داشت، به‌جای آنکه آن خونریزی عجیب و غیرمنتظره را نعمت قلمداد کند، به آن مشکوک می‌شد. اگرها زیادند.

ژانویه، ماه آگاهی‌رسانی در مورد سرطان دهانه رحم است، فرصتی عالی برای آگاهی‌رسانی درباره سرطان دهانه رحم و وادار کردن افراد، جوامع، شرکت‌های بزرگ و کشورها به اینکه غربالگری سرطان رهانه رحم و پیشگیری از آن را در اولویت قرار دهند.

امسال فرصت دیگری است تا تغییری ایجاد کنیم. شعار امسال این است: سرطان دهانه رحم قابل ریشه‌کنی است. آگاه شویم. واکسن بزنیم. غربالگری کنیم.

آگاه شویم

دهانه رحم پایین‌ترین بخش رحم است. انسان از بسیاری جهات مرهون این عضو کوچک بدن است. اگر رحم جنین را تا موقع زایمان در خود نگه نمی‌داشت، تمام زایمان‌های طبیعی به سقط جنین ختم می‌شد.

سرطان دهانه رحم عارضه‌ای است که در آن یاخته‌های دهانه رحم بی‌رویه تکثیر می‌شوند و به بخش‌های دورتر بدن می‌روند و باز در آنجاها تکثیر می‌شوند. بروز علائم سرطان دهانه رحم سال‌ها طول می‌کشد. وقتی علائم بروز کند اغلب خیلی دیر است. علائم احتمالی عبارت‌اند از درد در ناحیه شکم، بیخ ران یا کمر، خستگی و احساس ناخوشی، خونریزی نامنظم یا غیرمنتظره از واژن، خونریزی هنگام دفع ادرار و ترشحات بدبوی واژن.

واکسن بزنیم

از سرطان دهانه رحم با تزریق واکسن اچ‌پی‌وی می‌توان جلوگیری کرد. تزریق همگانی واکسن به متوقف کردن انتشار اچ‌پی‌وی کمک می‌کند و حتی خطر ابتلای افراد واکسن زده به چندین سرطان شامل سرطان‌های خاص دهانه رحم، مقعد، گلو، آلت تناسلی مردان، پوست و فرج را کاهش می‌دهد.

کارشناسان تزریق واکسن را در صورت در دسترس بودن برای تمامی افراد رده سنی ۹ تا ۲۷ سال توصیه می‌کنند. سال‌ها قبل تزریق  این واکسن را فقط برای دختران توصیه می‌کردند، چون دسترسی به آن مشکلاتی داشت. حتی هم‌اکنون نیز در مواردی که کمبود منابع وجود داشته باشد تحقیقات نشان می‌دهد همچنان باید ابتدا آن را به دختران ۹ تا ۱۴ ساله تزریق کرد.

غربالگری کنیم

دکتر سارا ولش، یکی از موسسان نام تجاری هنکس در حوزه بهداشت جنسی به من گفت: «به آزمایش پاپ‌اسمیر اولویت بدهیم. وقتی علائم نداشته باشیم، وقت معاینه گرفتن از دکتر برایمان زحمت داشته باشد یا در‌مورد روال انجام غربالگری دهانه رحم اضطراب داشته باشیم، ممکن است به آسانی آن را پشت گوش بیندازیم، اما غربالگری جان ما را نجات می‌دهد.»

اگر در کشوری زندگی می‌کنیم که خدمات مشاوره‌ای محدود است، در صورت امکان هر سه سال یک‌بار به سراغ آزمایش‌های غربالگری دهانه رحم برویم. غربالگری به پزشک کمک می‌کند تغییرات غیرعادی گلوگاه رحم را قبل از سرطانی شدن تشخیص دهد. می‌توان یاخته‌های غیرعادی را زدود و احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش داد.

اگر هم علامت‌هایی داریم، کارشناسان توصیه می‌کنند قبل از گسترش سرطان و هنگامی که کارسازی درمان‌ها محتمل‌تر است، زود به دنبال مشاوره پزشکی برویم. با وجود این در هر مرحله‌ای از بیماری هم که باشیم تحت مراقبت قرار گرفتن ضرری ندارد. سرطان در مرحله پیشرفته هم درمان شدنی است و علائم را می‌توان برطرف کرد.

کارشناسان علاوه بر واکسن زدن و غربالگری کردن همچنین توصیه می‌کنند مصرف دخانیات را کنار بگذاریم، در معرض دود غیرمستقیم دخانیات نباشیم، از کاندوم استفاده کنیم و شرکای جنسی خود را محدود کنیم.

هم‌اکنون وقت آن است

دبیر کل سازمان جهانی بهداشت در مه ۲۰۱۸  برای ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم فراخوان جهانی داد. مجمع جهانی بهداشت هم در اوت ۲۰۲۰ راهبرد جهانی ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم را تصویب کرد.

این راهبرد روشن، ساده و عملی است. برای ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم باید میزان وقوع را به کمتر از چهار در ۱۰۰ هزار کاهش دهیم. برای این کار باید به اهداف سه رکن تزریق واکسن، غربالگری و درمان برسیم که عبارت‌اند از:

تزریق واکسن: تزریق کامل واکسن به ۹۰ درصد دختران تا ۱۵ سالگی

غربالگری: ۷۰ درصد زنان تا ۳۵ سالگی و مجددا تا ۴۵ سالگی با استفاده از آزمایش‌های دارای کارایی بالا

درمان: درمان پیش از ابتلا به سرطان ۹۰ درصد زنان و ۹۰ درصد زنان دچار سرطان مهاجم

هر کشوری که در‌پی ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم طی ۱۰۰ سال آینده باشد، باید این اهداف ۹۰-۷۰-۹۰ را تا سال ۲۰۳۰ محقق کند.

این کار هم فقط با افزایش تامین اعتبار، همکاری و حمایت از برنامه‌های ریشه‌کنی سرطان دهانه رحم در جهان و به‌ویژه در مناطقی که بیش از همه تحت فشار این بیماری‌اند محقق می‌شود.

اکنون موعد ایجاد گروه‌های ضربتی محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی برای جلوگیری از سرطان دهانه رحم است. اکنون موعد افزایش تامین اعتبار برای پشتیبانی از آگاهی‌رسانی درباره سرطان دهانه رحم و اقدام‌های پیشگیرانه سازمان‌هایی مانند انجمن پزشکان زن نیجریه است. اکنون موعد آن است که سازمان‌ها از کارزارهای تزریق انبوه واکسن اچ‌پی‌وی به دختران و غربالگری زنان و درمان مبتلایان به این بیماری حمایت مالی کنند.

می‌توانیم سرطان دهانه رحم را طی یک نسل ریشه‌کن کنیم. می‌توانیم داستان‌های دلخراش زنانی چون اینوی را برای همیشه به کتاب‌های تاریخ بسپاریم، یعنی به همان جایی که به آن تعلق دارند. درست همان کاری که قبل از این با آبله و طاعون گاوی کردیم. فقط باید هم‌اکنون آستین بالا بزنیم.