نمایندگان مجلس شورای اسلامی روز یکشنبه، ۲۲ آبان (۱۳ نوامبر)، کلیات طرح تاسیس سازمان ملی اقامت را در راستای ساماندهی مهاجران خارجی در کشور، تصویب کردند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، در جریان بررسی این طرح در مجلس شورای اسلامی، لایحه تشکیل سازمان مهاجران با طرح تاسیس سازمان ملی اقامت ادغام شد و با ۱۴۱ رای موافق نمایندگان به تصویب رسید.
محمد صالح جوکار، رئیس کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس، در این مورد چنین گفت: «دولت لایحه تشکیل سازمان ملی مهاجرات ارائه کرد و با طرح مجلس ادغام شد تا این اتباع را ساماندهی کنیم. در این طرح – لایحه، موضوع، ساماندهی اقامت است و تابعیت نمی‌دهیم.»
هدف این طرح که در ۳۶ ماده تدوین شده، سازماندهی اتباع خارجی است. در ماده ۳ این طرح، تشکیل «شورای عالی مهاجرت با حضور رئیس جمهوری یا نماینده تام‌الاختیار او، وزیران اطلاعات، کشور، فرماندهان سپاه، نیروی انتظامی و...، به منظور ساماندهی، برنامه‌ریزی، راهبری و سیاستگذاری در حوزه اتباع خارجی و همچنین مهاجرت به کشور» در نظر گرفته شده است.
همچنین، در این طرح اقامت‌‌های سه ساله و هفت ساله در نظر گرفته شده است که به افرادی داده می‌شود که شرایط مندرج در قانون را داشته باشند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تصویب کلیات این طرح با استقبال رسانه‌های اصولگرا همراه شد. ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف‌آباد در مجلس، هدف این طرح را «ساماندهی مهاجران به کشور و اعطای اقامت به مدت‌زمان‌های مختلف» عنوان کرد و افزود: «ما در طرح تاسیس سازمان ملی مهاجرت به دنبال آن هستیم تا مهاجران به کشور را با دادن اقامت ساماندهی کنیم، چون این اقدام مزایای بسیاری برای ما دارد. وقتی مهاجران ساماندهی شده و اقامت به آنها داده شود، امکان اخذ مالیات از آنها نیز وجود دارد؛ مضاف بر اینکه در این طرح، زمینه برای سرمایه‌گذاری مهاجران در کشور نیز فراهم شده است.»
از سوی دیگر، مخالفان این طرح معتقدند که تصویب آن باعث افزایش مهاجران خارجی در ایران خواهد شد. علیرضا رجایی، عضو شورای عالی و رئیس کمیسیون حقوقی و روابط بین‌الملل تشکل‌های شاهد و ایثارگر، در واکنش به تصویب کلیات این طرح گفت: «در این شرایط نگران‌کننده، اولین و مهم‌ترین مشکل تصویب طرح سازمان ملی اقامت در مجلس، تحمیل حداقل پنج میلیون تبعه خارجی به جمعیت دائم کشور در سه سال آتی، و افزایش موج مهاجرت‌های جدید (قانونی و غیرقانونی) به داخل کشور برای بهره‌گیری از خدمات اقامتی در ایران است.»
نگاهی به جزئیات طرح تاسیس «سازمان ملی اقامت» نشان می‌دهد که موضوع این طرح، ارائه «تابعیت» به مهاجران خارجی نیست. این طرح به دنبال سازماندهی اعطای اقامت به مهاجران خارجی، به‌ویژه مهاجران افغان، است تا وضعیت اقامت آنها سازماندهی، و دسترسی آنها به خدمات دولتی و عمومی قانونمند شود.
بخش عمده جمعیت اتباع خارجی در ایران را شهروندان افغانستان تشکیل می‌دهند که در چهار دهه گذشته و طی موج‌های مختلف به عنوان مهاجر یا پناهجو راهی شهرهای مختلف ایران شده‌اند. در تمام چهاردهه گذشته، بسیاری از پناهجویان و مهاجران افغان در ایران در معرض بازداشت و اخراج قرار داشته‌اند.
مقام‌های جمهوری اسلامی، اتباع افغان ساکن ایران را با ادبیات ویژه خود به سه دسته «پناهجویان»، «اتباع مجاز» و «اتباع غیرمجاز» تقسیم می‌کنند. وزارت کشور و نیروهای مرزبانی جمهوری اسلامی پناهجویان افغان را به جز چند کمپ مشخص که تحت نظر کمیساریای امور پناهندگان سازمان ملل قرار دارد، اغلب در کمپ‌های مرزی برای یک یا چند روز نگهداری کرده و سپس به داخل مرزهای افغانستان بازمی‌گردانند.
آنها همچنین بخش عمده دیگری از شهروندان افغانستانی ساکن ایران را «اتباع غیرمجاز» می‌خوانند. با وجود آنکه بسیاری از مهاجران افغان سال‌ها در ایران سکونت دارند و حتی بسیاری از فرزندان آنها در ایران متولد شده‌اند اما از همه حقوق از جمله تحصیل، اشتغال رسمی، خدمات درمانی و دریافت هرگونه خدمات بانکی و اداری دیگر محروم‌اند.
این گروه از شهروندان افغانستان با وجود سال‌ها سکونت در ایران، به محض دستگیری در هر جای کشور به مرز افغانستان اعزام و به داخل مرزهای این کشور بازگردانده می‌شوند.
وزارت کشور جمهوری اسلامی فقط بخشی از مهاجران افغان را که برای آنها در مقاطعی مجوزهای موقت صادر کرده به عنوان «اتباع مجاز» می‌شناسد هرچند این گروه نیز عمدتا از اشتغال رسمی، دریافت خدمات درمانی و تحصیلی محروم بوده‌اند و با وجود سال‌ها زندگی در ایران هرگز نه تنها «شهروندی» بلکه «اقامت دائم» نیز به آنها تعلق نگرفته است.
بنابر آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت، شمار مهاجران افغان که سال ۲۰۲۱ از ایران به افغانستان بازگشته بودند، به رقم بی‌سابقه یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر رسیده بود اما پس از بازگشت مجدد طالبان به قدرت، موج جدیدی از پناهجویان و مهاجران افغانستان در تابستان سال ۱۴۰۰ وارد ایران شدند.
نیروهای مرزبانی و مقام‌های جمهوری اسلامی به شدت با این موج از مهاجران و پناهجویان برخورد کردند تا آنجا که مقام‌های سازمان ملل در همان زمان، تابستان سال ۱۴۰۰، از اقدام ایران به اخراج گسترده پناهجویان افغان خبر داده و به وال استریت ژورنال گفتند که ایران روزانه دو هزار و ۵۰۰ تا چهار هزار پناهجوی افغان را که در حال فرار از طالبان و فقر بوده‌اند، اخراج کرده است.
