خبرگزاری بلومبرگ در یادداشتی با اشاره به بن‌بست اخیر در مذاکرات احیای برجام با جمهوری اسلامی ایران و احتمال به‌تاخیر افتادن ادامه این مذاکرات تا پایان انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا در ماه نوامبر، تاخیر در مذاکرات را خطرناک ارزیابی می‌کند و با بررسی جوانب مختلف می‌نویسد که چه با توافق و چه بدون آن، واشنگتن باید مجموعه‌ای از اقدام‌های مشابه را برای مهار تهدید جمهوری اسلامی ایران در پیش گیرد.

بلومبرگ در یادداشتی که روز دوشنبه ۲۱ شهریورماه، بدون نام نویسنده و به‌عنوان دیدگاهی از سردبیران این خبرگزاری منتشر کرد، نوشت: «مذاکرات پرپیچ‌وخم برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران به بن‌بست دیگری رسیده است. هرجند ممکن است توافق هنوز به‌طور کامل غیرممکن نشده باشد، اما ایالات متحده باید طوری رفتار کند که انگار دیگر توافقی در کار نخواهد بود.»

مذاکرات چندین ماهه در اواخر ماه اوت، پیش از این‌که جمهوری اسلامی ایران برای امتیازهای لحظه آخری دوباره فشار بیاورد، نزدیک به توافق به نظر می‌رسید. 

نویسندگان یادداشت معتقدند که این تلاش‌ دوباره برای امتیازگیری شاید نتیجه حساب‌وکتاب در این زمینه باشد که با توجه به ناامیدی کشورهای غربی از توانایی افزودن منابع نفت بیشتر به بازار جهانی، جمهوری اسلامی فکر می‌کند اهرم فشارش در زمستان پیش رو افزایش پیدا خواهد کرد.

بر اساس گزارش‌های خبری، جمهوری اسلامی ایران درخواست خود برای پایان‌دادن به تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای گذشته‌اش را بار دیگر به‌میان آورده است. اما در مقابل این درخواست، ایالات متحده -به‌درستی- از فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری کرده است. اکثر ناظران اکنون انتظار دارند که مذاکرات میان دو کشور برای احیای برجام، دست‌کم تا پس از انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر در آمریکا ادامه یابد.

این در حالی است که به نوشته بلومبرگ، تاخیر بیشتر در این مذاکرات، خطرناک است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تخمین می‌زند که ایران اکنون بیش از مقدار کافی اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰درصد -تنها یک مرحله پایین‌تر از درجه تسلیحاتی (غنی‌سازی ۹۰درصدی) برای ساخت سلاح هسته‌ای دارد در اختیار دارد و می‌تواند با سرعت نسبتا زیادی به میزان این ذخایر بیفزاید. علاوه‌بر این، جمهوری اسلامی دسترسی آژانس به سازوکارهای نظارت بر تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته‌ای که درحال حاضر تولید می‌کند را مسدود کرده است. این موضوع براساس یادداشت بلومبرگ، احتمال این را به‌میان می‌آورد که ایران ممکن است ده‌ها دستگاه سانتریقیوژ پیشرفته را دور از چشم همه به‌کار اندازد و حتی درصورت احیای توافق برجام نیز به‌طور مخفیانه به غنی‌سازی ادامه دهد. 

آژانس در همین رابطه هشدار داده است که هرچه مدت قطع دسترسی بازرسانش به تاسیسات هسته‌ای ایران طولانی‌تر باشد، تایید صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور دشوارتر خواهد بود.

ذخایر اورانیوم غنی‌شده در سطح بالا

میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطح خلوص ۶۰درصد ایران، در جریان مذاکرات احیای برجام افزایش یافت.

منبع نمودار: IAEA data/ Bloomberg

این درحالی است که احیای برجام جمهوری اسلامی ایران را مجبور می‌کند تا بیشتر مواد شکافت‌پذیر خود را به خارج از کشور ارسال کند و همچنین پیشرفته‌ترین سانتریفیوژهای خود را کنار بگذارد، اما به نوشته بلومبرگ، «همه‌چیز را حل نمی‌کند». دانشی که دانشمندان ایرانی به‌دست آورده‌اند، به آن‌ها این امکان را می‌دهد که با راه‌اندازی دوباره برنامه خود، مواد لازم برای ساخت یک بمب را بسیار سریع‌تر از گذشته تولید و جمع‌آوری کنند. در توافق جدید، برجام  به‌هیچ‌وجه تمدید یا تقویت نشده است: محدودیت‌های کلیدی در عرض چند سال موعدشان به‌سر می‌رسد (هرچند محدودیت‌های مربوط به ذخایر مواد شکافت‌پذیر تا سال ۲۰۳۰ ادامه دارد)، و درضمن، این توافق به برنامه‌های موشکی و پهپادی درحال رشد جمهوری اسلامی ایران یا حمایتش از گروه‌های نیابتی مانند حزب‌الله نمی‌پردازد.

با توجه به این موضوع، نویسندگان یادداشت معتقدند که «خواه توافق سال ۲۰۱۵ احیا شود و خواه نشود، ایالات متحده احتمالا باید مجموعه‌ای از اقدام‌های مشابه را برای مهار تهدید جمهوری اسلامی ایران در پیش گیرد». 

تغییر موضع به‌سمت «طرح ب» درهر صورت ضروری است

به نوشته آن‌ها در حال حاضر، تغییر موضع به‌سمت آن‌چه در اصطلاح «طرح ب» (Plan B) خوانده می‌شود، ممکن است به متقاعدکردن جمهوری اسلامی ایران برای عقب‌نشینی از خواسته‌های به‌شدت نامعقولش کمک کند - و اگر هم این عقب‌نشینی رخ ندهد، این اقدام ایالات متحده، آن را در موقعیت بهتری برای مقابله با عواقب مسئله قرار خواهد داد.

بنابراین، به نوشته بلومبرگ، «دولت جو بایدن باید سخت‌تر تلاش کند تا خلأهای تحریمی را که به ایران اجازه داده است به فروش میلیون‌ها بشکه نفت، عمدتا به چین، ادامه دهد، ببندد». 

در ادامه یادداشت آمده است: «رهبران جمهوری اسلامی ایران به‌وضوح به این موضوع امید بسته‌اند که مردم غرب نخواهند توانست سختی ناشی‌از هزینه‌های بالای انرژی را تحمل کنند؛ ایالات متحده و متحدان اروپایی این کشور باید آن‌ها را از این تصور غلط دلسرد کنند.»

در مرحله بعد، با توافق یا بدون توافق، چالش مقابله با فعالیت‌های شریرانه ایران در سراسر خاورمیانه باقی خواهد بود. در این زمینه، دبیران بلومبرگ می‌نویسند: «وقتی نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده را به چالش می‌کشند، باید با پاسخ محکم‌تر و سریع‌تر این کشور روبه‌رو شوند. آمریکا همچنین باید تلاش‌ها برای اتصال شبکه‌های دفاع هوایی اسرائیل و کشورهای دوست در خلیج فارس و هماهنگی اقدام‌ها برای مقابله با حملات پهپادی جمهوری اسلامی ایران را تسریع کند. ایالات متحده نه‌تنها باید بر جلوگیری از ارسال محموله‌های موشک و موشک تمرکز کند، بلکه، به‌ویژه اگر توافقی برای لغو تحریم‌ها امضا شود، باید به ایرانیان نشان دهد که رژیم چقدر پول را به‌جای خرج‌کردن برای شهروندانی که در داخل کشور مدت‌ها رنج کشیده‌اند، به شبه‌نظامیان خارج از کشور اختصاص می‌دهد.»

در ادامه یادداشت تاکید شده است: «مهم‌تر از همه، ایالات متحده باید مطمئن شود جمهوری اسلامی می‌داند که صبر آن کشور بی‌انتها نیست. باید بی‌سروصدا خطوط قرمز بالقوه‌ای ترسیم کند -مانند غنی‌سازی اورانیوم تا سطح تسلیحاتی- و گزینه‌های معتبری برای اعمال آن‌ها ایجاد کند. کاخ سفید باید با اقدام‌هایی نظیر تسریع در تحویل سامانه‌های کلیدی مانند هواپیماهای سوخت‌رسان برای حملات هوایی دوربرد، از حق اسرائیل برای دفاع از خود حمایت کند و همچنین باید به انجام تمرین‌های مشترک به‌منظور آمادگی برای درگیری ادامه دهد.»

جای تعجب نیست که ایران از این زمان [به تعویق‌افتادن مذاکرات] برای تقویت توانایی‌های خود برای آینده استفاده می کند. بلومبرگ مب‌نویسد که ایالات متحده و کشورهای متحدش نیز باید همین کار را انجام دهند.